13
13. “(-i)yor” Ekinin Yaz›m›
“(-i)yor” eki, ünlü uyumlar›na uymaz.
1.
Kendinden önce ince ünlü gelse de “o” ünlüsü incelmez:
sev-i-yor,
bil-i-yor, gül-ü-yor, çek-i-yor...
2.
‹kinci, üçüncü... hecelerde bulunmas›na karfl›n “o” ünlüsü daralmaz:
çiz-i-yor, dur-u-yor, üzül-ü-yor, bak-›-yor...
14. “-ki” Eki ve “ki” Ba¤lac›n›n Yaz›m›
1.
“-ki” eki, ünlü uyumlar›na uymaz. Eklendi¤i sözcü¤ün ünlülerin-
den etkilenerek kal›nlaflmaz ve yuvarlaklaflmaz:
sabahki, Ozan’›nki, so-
kaktaki, akflamki, Ufuk’unki, onunki...
Ancak, baz› sözcüklerde ince yuvarlak ünlülerden sonra gelen “-ki” eki-
nin ünlüsü yuvarlaklafl›r. Ek, küçük ünlü uyumuna uyar:
dünkü, öbürkü...
2.
Ba¤laç olan “ki” ayr› yaz›l›r:
bak›yorum ki, sen ki, sand›m ki, dedin
ki...
Baz› sözcüklerde “ki” ba¤lac› birleflip kal›plaflm›flt›r:
hâlbuki, sanki, ma-
demki, oysaki...
15. “mi” Soru Ekinin Yaz›m›
“mi” soru eki ayr› yaz›l›r. Ancak kendinden önceki sözcü¤ün son ünlü-
süne ba¤l› olarak ünlü uyumlar›na uyar. Bu uyum, “mi” soru ekine getirilen
eklerde de sürer:
Gelir mi? Sayd›n m›? Duruyor mu? Döndünüz mü? Oku-
yor muydu? Dinler misiniz? Baflar›r m›y›m?
16. “de” Ba¤lac›n›n Yaz›m›
“de” ba¤lac› ayr› yaz›l›r. Ancak, kendinden önceki sözcü¤ün son ünlü-
süne ba¤l› olarak büyük ünlü uyumuna uyar:
Ben de görüyorum. Annem de
babam da geldi. Zeynep de gitmifl. Zor da olsa baflar›r. Akl›na gelse de ge-
riye dönse.
“de” ba¤lac›, ayr› yaz›ld›¤›ndan ba¤lac›n bafl›ndaki “d” ünsüzü “t”ye
dönüflmez.
“de” ba¤lac›, kalma durumunu gösteren “-de” ekiyle kar›flt›r›lmamal›d›r.
Kalma durumunu belirten “-de” eki her zaman sözcü¤e bitiflik yaz›l›r:
evde,
sokakta, Elif’te, okulda...
“-de” ekinden sonra gelen “de” ba¤lac› ayr› yaz›l›r.
Evde de okulda da
hep çal›flkand›r. Ayn›s›ndan bende de var Umut’ta da.
17. Ünlü Düflmesi
Türkçede iki heceli baz› sözcüklere dar ünlüyle bafllayan ünlü bir ek
getirildi¤inde ikinci hecedeki ünlü düfler:
burun / burnu, omuz / omzu, a¤›z
/ a¤z›, boyun / boynu, kar›n / karn›, al›n / aln›, gönül / gönlü, geniz / genzi...
02-Yaz›m K›lavuzu/008-056 21/07/2010 20:44 Page 13
