Osmanlı Devleti’nin kurulmasında önemli rol oynayan dini-içtimai bir teşkilattır. Anadolu’da ahiliğin kurucusu olarak bilinen ve İran’ın Hoy şehrinde doğan Şeyh Nasırüddin Mahmud (ö. 1262), sonraları Ahi Evran ismiyle anılmıştır. Asya içlerinden Anadolu’ya gelen mutasavvıflardan biri olan Ahi Evran, bir müddet Denizli, Konya ve Kayseri’de ikamet ettikten sonra birçok şehir ve kasabayı gezerek, ahilik teşkilatının kuruluşunda ve yayılışında önemli bir rol oynadı. Büyük şehirlerde çeşitli gruplar halinde teşkilatlanan ahilerin her birinin müstakil bir zaviyesi vardı.
Küçük şehirlerde ise muhtelif meslek grupları tek bir birlik teşkil edebiliyorlardı. Mal ve kalite kontrolü, fiyat tespiti, bu birliklerin asli görevi idi. Teşkilata ilk defa girenlere “yiğit” veya “çırak” adı verilir, ahilik daha sonra kazanılırdı. Ahilik kültürünün oluştuğu ve yayıldığı en önemli unsur, ahiler tarafından kurulan zaviyelerdir. Anadolu’da ahi zaviyeleri daha çok Orta Anadolu’da şehir ve kasabalarda yoğunlaşmaktaysa da, diğer bölgelerde de kurulmuş ve faaliyetlerini sürdürmüşlerdir. Esnaf ve zanatkar dernekleri olan bu zaviyeler, tasavvufi kültürle beraber