340
annesi Gülbahar Hatun 16. yüzyılda yaptırmış-
tır), Merkez ilçe kaplıcası, Andon İçmeleri,
Aydar Kaplıcası, Çiftekavak kumsalı, Aşağıköy
içme suyu. Çamlıhemşin: Kale-i Balâ (MÖ
200’lerde yapıldığı tahmin ediliyor), Zil Kalesi
(Orta Çağ sonlarında yapıldığı tahmin ediliyor),
Çamlıhemşin Ilıcası. Çayeli: Çayeli Kalesi (12.
yüzyıl), Caferpaşa Camii (Rize fatihi Cafer
Paşa’nın 16. yüzyılda yaptırdığı bilinmektedir).
İkizdere: Cimil Ilıcası; Şimşirli ve Ilıca içmeleri.
İyidere: İyidere ve Ali Paşa kumsalları. Pazar:
Deniz içinde bulunan yüksek kayalıkta 8. yüz-
yıldan kalma kale kalıntısı (Kız Kulesi olarak da
bilinen kalıntının sadece bir gözetleme kulesi
sağlamdır, Hamidiye köyünde bulunan plaj.
RİZE (53)
Doğu Karadeniz Bölgesi’nde, aynı adı taşıyan
ilin merkezi olan kent. Nüfusu 132.123 (2008).
Karayoluyla Ankara’dan 839 km, İstanbul’dan
1.155 km uzaklıktadır. Tarih: Kent, MÖ 6. yüz-
yıldan başlayarak uzun süre Pers İmparatorlu-
ğu’nun yönetiminde kaldıktan sonra sırasıyla
MÖ 7. yüzyılda Miletosluların (ticaret kolonisi
olarak kullanıldı), İskender İmparatorluğu’nun,
Partların ve MÖ 180’de Pontus Krallığı’nın ege-
menliğine girdi. Pontus egemenliği döneminde
Sannika adıyla anıldı. MÖ 10’da başlayan Roma
yönetimi sırasında Lazika denen bölgenin sı-
nırları içinde kaldı. Roma İmparatorluğu’nun
ikiye bölünmesi üzerine (MS 395) Bizans’ın
(Doğu Roma İmparatorluğu) payına düştü. Bu
dönemde birçok kez Sasanilerin saldırısına uğ-
radı. Bizanslılar, 7. yüzyılda süren Sasani sal-
dırılarından yöreyi korumak için Hazarlardan
yardım istedi. 8. yüzyılda Arap saldırılarını da
önleyen Hazarlar, Bizans’la Rusya arasında ti-
caret ilişkisinin kurulmasını sağladı. Malazgirt
Zaferi’nden (1071) sonra kurulan Anadolu Sel-
çuklu Devleti’ne bağlandı. Birinci Haçlı Seferi
sırasında (1096-1099) yeniden Bizanslıların
eline geçti. Bir süre Danişmendliler ile Bizanslılar
arasında el değiştirdi. Dördüncü Haçlı Seferi
sırasında Bizans Devleti’nden ayrı olarak kuru-
lan Trabzon Rum İmparatorluğu’nun egemenlik
sınırı içinde kaldı (1204). Bu dönemde yöredeki
ticaret, Cenevizlilerle Venediklilerin elindeydi.
Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedilerek
Osmanlı topraklarına katıldı (1461). 16. ve 17.
yüzyılda kıyı kesimi Abaza ve Gürcü korsan-
larca yağmalanan yörede 1814’te Tuzcuoğulla-
rının başlattığı ayaklanma, Osmanlı Devleti’ni
20 yıl kadar uğraştırdı. Osmanlı yönetiminde
önce Çıldır eyaletine, Tanzimat’tan sonra da
Trabzon vilayetinin Batum sancağına bağlı bir
ilçe merkezi oldu. Doksanüç Harbi’nde (1877-
1878 Osmanlı-Rus Savaşı) Batum’un Rusların
eline geçmesi üzerine savaştan sonra oluştu-
rulan Lazistan sancağının merkezi durumuna
getirildi. I.Dünya Savaşı’nda Rus donanması
birçok kez Rize kıyılarını bombaladı. İki yıl Rus
işgalinde kaldı (1916-1918). Sovyet Devri-
mi’nin ardından 2 Mart 1918’de Rus kuvvetle-
rinin çekilmesi üzerine Rusya ile Brest-Litovsk
Antlaşması imzalandı (3 Mart 1918). 1924’te il
yapıldı; 1933’te merkezi Rize kenti olmak üzere
kurulan Çoruh ilinin sınırları içine alındı.
1936’da merkezi Artvin olan Çoruh ilinden ay-
rıldı. Nüfusu 1950’ye kadar 15.000 dolayın-
daydı (1935’te 14.717; 1945’te 14.186).
1950’den sonra ulaşımın düzelmesi, özellikle
çay tarımının önem kazanması Rize’de hızlı bir
nüfus artışına yol açtı; 1960’ta 22.181’e ulaşan
nüfus, 1970’te 30.532’yi; 1980’de 43.407’yi
buldu; 1990’da 52.000 oldu. Güzel Sanatlar:
Rize’de belirtilmesi gereken tarihî yapı azdır.
Kentin güneybatısındaki kalenin, 14. yüzyıldan
kaldığı sanılmaktadır. 160 metre yükseklikte
480 m
2
lik bir alanı kaplayan kalede, surların
yüksekliği 15-20 metre arasında değişir. Çarşı
içindeki İslampaşa Camii, 16. yüzyılda Yavuz
Sultan Selim döneminde inşa edilmiştir. Kur-
şunlu Camii olarak da bilinen kesme taştan
yapı, yarım kubbelerle desteklenen tek kubbeli
bir örnektir. Yavuz Sultan Selim’in annesi Gül-
bahar Hatun’un inşa ettirdiği Gülbahar Hatun
Camii (16. yüzyıl başı) küçük kare planlı, kub-
beli, yalın bir yapıdır; 1952’de onarılmıştır.
Rize'deki Atatürk Anıtı
