1623
n
Abaza Mehmet Paşa isyanı giderek büyüdü ve
Sivas, asilerin eline geçti (13 Mart).
n
Mere Hüseyin Paşa azledilip sadrazamlığa
Kemankeş Kara Ali Paşa getirildi (30 Ağustos).
n
I. Mustafa tahttan uzaklaştırıldı (10 Eylül).
Ali Paşa, süregelen disiplinsizliği ve I. Mustafa’nın den-
gesizliğinden kaynaklanan sorunları aşmak için önce-
likle tahtta değişiklik yapılması gerektiğini vezirler,
ulema ve ocak ağaları ile konuştu. İstanbul, 1,5 yıldan
beri tam bir zorba tahakkümü altındaydı. Rumeli ve
Anadolu valileri padişahın fermanlarını dinlememek-
teydiler. Taht değişikliğinin getireceği en büyük sorun
ise 2-3 milyon altın tutan cülus bahşişiydi.Yetki konu-
sunda, her işi oğlu adına yürüten valide sultana, ilmi-
ye ricalinin padişahla yüz yüze görüşüp bazı sorular
yöneltmeleri, alacakları cevaplara göre tahtta kalıp
kalmamasına karar verilmesi önerildi. Buna yanaş-
mayan valide sultan “hâli sizce de malûm” dedi. An-
cak oğlunun öldürülmemesi için güvence istedi. Hazır-
lıklar yapıldıktan sonra 9 Eylül günü Davut Paşa Sa-
rayı’ndan Topkapı Sarayı’na getirilen I. Mustafa,
10 Eylül’de eski dairesine kapatıldı ve IV. Murat tahta
oturtuldu. Annesi de Eski Saray’a gönderildi. Topkapı
Sarayı’ndaki dairesinde büsbütün aklını yitiren Musta-
fa’nın oraya buraya koşup “Osman! Osman!” diye ba-
ğırdığı rivayet edildiği gibi, yaşamının sonuna doğru
Osmanlı hanedanının şehzadelerini boğdurtmaya
başlayan IV. Murat’ın, amcası Mustafa’yı da öldürttü-
ğü ileri sürülmüştür.
İstanbul’da adına yapılmış hiçbir eser bulunmayan
I. Mustafa’yı halk bazen deli, bazen veli (ermiş) gör-
müş, ondan çıkar sağlayan şeyhler de bu padişahı,
halka bir veli gibi tanıtmaya çalışmışlardır. Osmanlı
padişahlarının aynı zamanda en cahili olan Mustafa,
okur-yazar olmadığı için hatt-ı hümayunlarını cariyesi
Sanuber’e yazdırdığı sanılmaktadır.
I. MUSTAFA DÖNEM‹ OLAYLARI
O
N
B
Efi‹NC‹
O
SMANLI
P
AD‹fiAHI
I
.
M
USTAFA
PAD‹fiAHLAR ALBÜMÜ
256
Veziriazam Mere Hüseyin Pafla, bu
kez isyan ç›kard›klar› gerekçesiyle Kap›-
kulu ocaklar›n›n ileri gelenlerini bertaraf
etmeyi kararlaflt›rd›. Bu konuda da Yeniçeri
ve Bostanc›lardan da “destek sözü” ald›. Fakat
onun haz›rl›klar›n› bilen adamlar›ndan birinin, durumu
ocaklara bildirmesi üzerine, sipahiler, derhal Divan’a yü-
rüdüler. Bunun üzerine veziriazam, Yeniçeri oca¤›na s›¤›-
n›p onlardan yard›m istedi. Bu s›rada Yeniçeri kethüdas›
Bayram A¤a (daha sonra veziriazam olan Bayram Pafla),
Yeniçerilerin Sipahilerle çarp›flmalar›na engel oldu.
Bunun üzerine sipahilerle birlik olan yeniçerilerin iste-
¤i do¤rultusunda Mere Hüseyin Pafla, görevinden al›na-
rak yerine, eski Ba¤dat valisi Kemankefl Ali Pafla veziri-
azam atand› (1623). Mere Hüseyin Pafla ise bir süre son-
ra yakalan›p öldürüldü. Kemankefl Ali Pafla, veziriazam
olduktan sonra I. Mustafa’n›n tahttan indirilmesi amac›y-
la yo¤un etkinliklere bafllad›. Esasen devlet baflkenti ‹s-
tanbul’da sürüp giden buhranlar, Abaza isyan› ve ‹ran’la
iliflkilerin yeniden gerginleflmesi, saltanat de¤iflikli¤ini ge-
rekli k›lan nedenlerin bafl›nda geliyordu. Nihayet I. Mus-
tafa tahttan indirilerek Topkap› Saray›’nda bulunan daire-
sine götürüldü. I. Mustafa, burada 16 y›l yaflad›ktan son-
ra 1639 y›l›nda öldü; cenazesi, Ayasofya Camii’nin bah-
çesine gömüldü.
I. Mustafa
I. Mustafa’n›n Ayasofya’daki türbesinin iç görünümü
