IV. MURAT DÖNEM‹ OLAYLARI
ABAZA ‹SYANI
IV. Murat döneminin 1632’den önceki en
önemli iki olay›, Erzurum’da Abaza Mehmet
Pafla ile Ba¤dat’ta Bekir Subafl› ayaklanmalar›-
d›r. Özellikle Ba¤dat’taki ayaklanma, Osman-
l›-‹ran iliflkilerinde savafla yol açmas› bak›m›n-
dan önemlidir.
Daha önce II. Osman’›n öldürülmesinde Ye-
niçerileri suçlu gördü¤ü için I. Mustafa’n›n salta-
nat› s›ras›nda Erzurum’daki Kap›kulu mensuplar›-
n› ortadan kald›rmak isteyen, flikâyet üzerine Sivas
Valili¤ine gitmesi gerekirken buyru¤u dinleme-
yerek baflkald›ran ve Sivas, Çorum, Çank›r› yö-
resinde egemenlik kuran, Sadrazam Çerkez
Mehmet Pafla’ya yenilince Erzurum Kalesi’ne kapa-
nan Abaza Mehmet Pafla, daha sonra ba¤›fllanarak
Erzurum Valisi olmufltu. Ancak Ah›ska’y› kuflatan ‹ranl›-
lara karfl› serdar olma iste¤i reddedilince, Erzurum çevre-
sindeki Osmanl› kuvvetlerine sald›ran ve kaledeki Yeniçe-
O
N
Y
ED‹NC‹
O
SMANLI
P
AD‹fiAHI
I V
.
M
URAT
PAD‹fiAHLAR ALBÜMÜ
260
1623
n
II. Osman’ın kardeşlerinden en büyüğü olan
Murat (IV. Murat) 12 yaşında tahta geçti
(10 Eylül).
1624
n
Kumandan Bekir Subaşı’nın ihaneti sonucu
Bağdat, İranlılara teslim edildi. Irak’ın elden
çıkması,Türk-İran savaşının başlamasına neden
oldu (11-12 Ocak).
n
Kemankeş Kara Ali Paşa idam edildi; Çerkez
Mehmet Paşa sadrazamlığa getirildi (3 Nisan).
Veziriazam Kemankeş Ali Paşa, IV. Murat’ın çocuk olu-
şundan yararlanarak ve onu tahta geçiren de kendisi ol-
duğu için başına buyruk bir yönetim uyguladı. Rakip gör-
düğü iki eski veziriazam Halil Paşa ile Gürcü Mehmet
Paşa’yı ortadan kaldırmaya çaba gösterdi. Bunların,
Abaza Mehmet Paşa’ya destek verdiklerini ileri sürdü.
Eyalet valisinin, Bağdat’ı İran şahına teslim ettiğini
IV. Murat’tan saklamaya çalıştı. Sonunda bu yanlış siya-
setinin kurbanı olarak, Kösem Sultan’ın, oğlunu yönlen-
dirmesiyle 3Nisan 1624’te idam edildi.
n
Kırım’da çıkan isyan nedeniyle Kazaklar,Yeniköy
ve Sarıyer’deki dükkânları yağmalayarak yakıp
yıktılar (20 Temmuz).
Kırım’da başlayan ayaklanma sonrası Kazaklar da şay-
kalara dolarak Ereğli’ye kadar Anadolu kıyılarını, hattâ
Boğaz’ın Karadeniz’e yakın köylerini vurdular. Don Ka-
zaklarının 50-100 şayka ile Boğaziçi’ne girip Yeniköy’ü,
Sarıyer’i yağmalamaları, dükkânları yakıp yangınlar çıkar-
maları, İstanbul’dan sevk edilen sekbanbaşı komutasın-
daki güçler yetişinceye değin Karadeniz’e açılmaları, baş-
kentte korku uyandırdı. Bostancılar, azaplar, kolcu yeniçe-
riler seferber edilerek Tersane’de mevcut teknelerle Bo-
ğaz dışına savunma birlikleri gönderildi. Saldırgan Kazak-
ların Lehlerle olan yakınlığı nedeniyle de İstanbul’daki Le-
histan uyruklarına karşı tepkiler doğdu. Halk her gün as-
lı olan ya da olmayan yeni baskın haberleriyle dehşete
kapılıyordu. Örneğin Kazakların Boğaz girişindeki feneri
tahrip ettikleri, geceleri iç kıyılara kadar pervasızca so-
kuldukları, yönetimin, Bizans’tan kalma zincirleri Karade-
niz çıkışına gerdirdiği gibi haberler, tedirginliği giderek ar-
tırmaktaydı.İstanbul’dan gönderilen yapı ve istihkâm ele-
manları ile kavaklar ve tabyalar takviye edilerek buralar-
daki muhafız sayıları artırıldı.
‹syanc› Kazaklar›n 1624’de ya¤malad›klar› ‹stanbul Sar›yer
sahillerinin 19. yüzy›lda yap›lan bir gravürü
