320
Damsa Barajı, Kızılırmak kıyıları; Nevşehirli
Damat İbrahım Paşa Arkeoloji ve Etnografya Mü-
zesi (külliyenin imaret ve sıbyan mektebi bölüm-
lerinden dönüştürülerek 1967’de halka açılmıştır),
19 Ocak Mehmet Paşa’yı Anma Günü, 20 Tem-
muz Damat İbrahim Paşa’yı Anma Günü, 16
Ağustos Hacı Bektaş Veli’yi Anma Günü, Nevşe-
hir Turizm Festivali. Avonos ve yöresi: Topaklı
Höyük (İlk Tunç Çağdan Bizans Dönemine ait 24
mimarî kat, doğuya doğru 190 gömüt, 6-7. yüz-
yıllar arasında yapılmış iki odalı kilise, Höyüğün
doğusunda Yunan haçı planlı ilk Hristiyanlık Dö-
nemi izlerini taşıyan bir kilise (4. yüzyıl sonu-6.
yüzyıl ortasına ait buluntulara rastlanmıştır), He-
lenistik Döneme ait buluntular), Zelve ve Çavuşin
köyleri (mağara barınakları, kiliseler, kapeller,
freskler, kayaya oyulmuş cami ve çan kulelerini
andıran minaresi); Alaeddin Camii (13. yüzyılda
yapıldığı tahmin ediliyor), Ulu Cami (Yeraltı
Camii, 18 yüzyıl Osmanlı yapısıdır), Sarıhan (Sul-
tan hanların klasik planında olup Selçuklu yapısı),
Çorak ve Karaya içmeleri. Gülşehir ve yöresi: Hitit
kaya yazıtı, Gökçetoprak köyü Zeus kabartması,
Akçasaray mağara barınakları, kaya kilise ve ka-
pelleri, Kara Vezir Külliyesi (Kara Vezir Mehmed
Paşa yaptırmıştır), Kızılkaya Köyü Cami (1293);
Taş Camii (13 yüzyılda yapıldığı tahmin ediliyor),
Aşçıbaşı Camii (1715’te Aşçıbaşı Süleyman Ağa
yaptırmıştır), Bayraktar, Sipahi, Beyler çeşmeleri
(1779’da Karavezir Seyyid Mehmet Paşa yaptır-
mıştır), Gümüşkent İçmesi. Hacıbektaş ve yöresi:
Sulucakarahöyük (Frig, Roma-Bizans buluntu-
ları), Hacıbektaş Veli Dergâhı külliyesi (14. yüz-
yılda Hacıbektaş Veli’nin yaptırdığı Kızılca Halvet
(çilehane) ile çevre yapılarına sonraki yıllarda ye-
nileri eklenmiştir), Hacıbektaş Müzesi (1959-
1964 yılları arasında dergâh onarılmış ve müzeye
çevrilmiştir). Kozaklı ve yöresi: Kozaklı Kaplıca-
ları. Ürgüp ve yöresi: Ortahisar Balkan Dere-
si’ndeki dörtlü grup kiliseleri (6. yüzyıl),
Sinesos’ta Tavşanlı Kilise, St.Basil Kilisesi, Ay-
valık’ta Yukarı Mahalle ve Karaçalı Kiliseleri,
Cemil köyünde Başmelek Manastırı, Golgoli Va-
disi’ndeki kiliselerin yapıları yıkılmış, freskleri bo-
zulmuştur, Taşkın Paşa Külliyesi (Damse
köyünde, Karamanoğulları Dönemine ait), Üzen-
giçay İçmesi.
NEVŞEHİR (50)
İç Anadolu’nun Orta Kızılırmak bölümünde, aynı
adlı ilin merkezi olan kent. Nüfusu 114.691
(2008). Ankara’dan 276 km, bölümün en büyük
merkezi Kayseri’den 102 km uzaklıktadır. Tarih:
Acıgöl kasabasının batısında yapılan kazılarda ele
geçen buluntular, yörede yerleşimin Neolitik
Çağda (MÖ 8000-5500) başladığını göstermek-
tedir. MÖ 17-12. yüzyıllar arasında Hititlerin
(Nyssa) yurdu olan yöreye daha sonra Frigler
yerleşti. MÖ 7. yüzyılda Kimmerlerce istila edilen
yöre, aynı yüzyılın sonlarında Medlerin, MÖ 6.
yüzyıl ortalarında Perslerin yönetimine girdi. Sı-
rasıyla Kapadokya Krallığı, Pontus Krallığı ve
Büyük Dikran’ın yönetiminde kaldıktan sonra MS
17’de bütün Kapadokya ile birlikte Roma’ya bağ-
landı. Bizans döneminde önce Sasanilerin, ardın-
dan Arapların saldırısına uğradı. 11. yüzyılda
Anadolu Selçukluları tarafından ele geçirildi.
Muşkara adıyla anılmaya başlandı. Muşkara, İran
kervan yolu üzerinde bulunduğu için önem ka-
zandı. Zaman zaman Anadolu Selçukluları ve Da-
nişmentlilerin nüfuzu altına girdi. Haçlı seferleri
sırasında yakılıp yıkıldı. 13. yüzyılın ortalarına
doğru Moğolların ve İlhanlıların denetimine; 14.
yüzyılda Eratna, Karamanlılar, Dulkadiroğulları
beyliklerine ve kısa bir süre Kadı Burhaneddin
Devleti yönetimlerine geçti. Sonunda Karaman-
lılar yöreye egemen oldular. 1398’de I. Bayezid
(Yıldırım) tarafından alındıysa da Ankara Savaşı’nı
(1402) kazanan Timur tarafından yeniden Kara-
manlılara verildi. Karamanlı topraklarıyla birlikte
1515’te kesin olarak Osmanlı Devleti’ne bağlandı.
Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın sadrazamlığı
döneminde (1718-1730) kent hızla gelişti ve yeni
yapılarla zenginleşti. Halka vergi bağışıklığı ta-
nındı. Muşkara adı, Nevşehir olarak değiştirildi
(1725). Müderrisliğine Konevi Çelebi’nin atandığı
bir medrese açıldı; ayrıca kadılar buraya yerleşti-
rildi. Ancak İbrahim Paşa’nın öldürülmesinden
sonra eski önemini yitirmeye başladı. Yöre Celalî
Ayaklanmalarına sahne oldu. 1870’te Kırşehir
sancağına bağlı bir bucak olan Nevşehir, 1954’e
değin yine Kırşehir iline bağlı bir ilçe olarak
kaldı. 20 Temmuz 1954’te yürürlüğe giren 6429
sayılı yasa uyarınca il merkezi oldu ve daha
Nevşehir'in Derinkuyu ilçesindeki yer altı kentlerinden bir görünüm
