389
münde, aynı adı taşıyan ilin merkezi olan kent.
Yüz ölçümü 189 km
2
, nüfusu 283.509 (2008).
Tarih: Trabzon şehri MÖ 7. yüzyıl başlarında
Miletoslu denizcilerin Karadeniz kıyısında kur-
dukları ticaret kolonilerinden biridir. Şehrin yer
aldığı yörenin dağlardan kıyıya doğru masayı
andıran sedir hâlinde alçaldığını gören Mile-
toslular, bu liman yerleşmesine, Yunanca
“masa” anlamına gelen Trapezus adını verdiler.
Çeşitli kaynaklarda Trapezus, Trapezunda ve
Trapezund biçiminde de geçen şehrin adı za-
manla Trabzon’a dönüştü. Roma döneminde
limanın yanı sıra saray, tapınak ve su kemer-
leri yapılarak bayındır hâle getirilen şehir aynı
zamanda önemli bir askerî üstü. Bizans Dö-
neminde ticari ve dinî bir merkez olan şehir,
13. yüzyıl başlarında kurulan Trabzon İmpa-
ratorluğu’nun başkenti oldu. Anadolu Selçuk-
lularının ve Timur’un, uzun kuşatmalara
rağmen alamadıkları şehir, Osmanlı Döne-
mi’nde önce eyalet, sonra vilayet merkezi
oldu. I. Selim (Yavuz) şehzadeliği sırasında
burada sancakbeyliği yaptı. 1867’de çıkan bir
yangında şehir önemli ölçüde zarar gördüyse
de daha sonra onarılarak yeniden düzenlendi.
Yüzyıllardır İran’la Mezopotamya’dan gelen
yolların Karadeniz’e ulaştığı noktadaki önemli
bir liman ve ticaret merkezi olan Trabzon, gü-
nümüzde bu konumunu sürdürmektedir. Ka-
radeniz kıyı yolu boyunca çizgisel bir gelişme
gösteren şehir, yakın bir gelecekte doğuda
Yomra, batıda Akçaabat ile bütünleşme yolun-
dadır. İldeki sanayi tesislerinden önemli bir
bölümü Trabzon şehrindedir. Trabzon-İran
transit yolu olarak da bilinen ve Doğu Karade-
niz Sıradağlarının Zigana Geçidi’nde (2.030
metre) aşan E-97 kara yolu, Trabzon’da Kara-
deniz kıyı yoluna bağlanır. Kuruluşundan beri
büyük önem taşıyan Trabzon Limanı, İran-Irak
Savaşı sırasında kapasitesinin üstünde çalış-
mak zorunda kalmıştır. Limanda daha çok çi-
mento ve fındık yüklenir, gübre ve maden
cevheri boşaltılır. Osmanlı döneminde şehir,
yarısı Rum ve Ermeni olmak üzere, 35 bin nü-
fuslu canlı bir ticaret merkezi özelliği taşıyordu.
Fakat, 19. yüzyıl sonundaki bazı olaylar (Kars-
Ardahan bölgesinin Rus işgaline uğraması,
Culfa-Batum demir yolunun işletmeye açıl-
ması, bu dönemde Erzurum’un savaş ve işgal-
lere sahne olması ve I.Dünya Savaşı’nda Trab-
zon’un kısa bir süre Rus işgali altına girmesi
azınlıkların çıkardığı karışıklıklar) ve Cumhuri-
yet Döneminde de Erzurum’un 1939’da demir
yolu ağına bağlanması, Trabzon hinterlandının
daralmasına, liman olarak işlevinin sönükleş-
mesine ve nüfus kaybetmesine yol açtı. Bu et-
menlerle, Kurtuluş Savaşı sonunda 20.000’e
kadar inen nüfus, daha sonra, önce çok yavaş
artarak 1927’de 24.587ye, 1935’te 29.682’ye,
1945’te ise ancak 29.824’e çıktı. Bunu, 1950’li
yıllardan sonra, transit yolunun ve bu yolla ya-
pılan ticaretin canlandırılması için sarf edilen
çabalar, Karadeniz kıyılarını izleyen mükemmel
bir yolun ve yeni liman tesislerinin yapımı, Ka-
radeniz Üniversitesi’nin kuruluşu gibi neden-
lerle hızlanan bir gelişme izledi; bu sayede
nüfus 1960’ta 53.000’i, 1970’te 80.000’i,
1980’de 100.000’i aştı. 1990’da 150.000’e
ulaştı. Çeşitli düzeydeki öğretim kurumlarının
(çok eski bir lise, meslek okulları, Karadeniz
Teknik Üniversitesi) bulunduğu kent, bugün de
önemli bir ticaret ve kültür merkezidir.
Trabzon'daki Sümela Manastırı
