228
olarak bilinen bir yapı; Kadifekale’nin, İzmir’in ikinci
kez kurulduğu yerde Lysimakhos (Timur’un yıktır-
dığı kaleden bugün beş kule ile güney duvarı ayakta
kalmıştır); Halkapınar’da Diana (Artemis) Hamamı,
Kadifekale eteklerinde, Namazgâh diye bilinen
semtte, Roma döneminden Agora’da Demeter, Po-
seidon ve Artemis heykelleri; Roma döneminden
Kızılçullu Sukemerleri; İzmir Arkeoloji Müzesi, İzmir
AtatürkMüzesi (1941); İzmir şehrinde her yıl Ulus-
lararası Akdeniz Festivali ve İzmir Enternasyonal
Fuarı; İzmir’in 40 km güneyinde İyon şehri Kolop-
hon; Değirmendere’ye bağlı Ahmetbeyli köyünde
Klaros antik şehrinde Apollon Tapınağı kalıntıları,
iyon, Roma ve Bizans döneminden başka kalıntılar,
şehir içinde Faik Paşa, Hisar, Hacı Hüseyin, Kesta-
nepazarı, Aliağa, Hatuniye, Çorakkapı, Kurşunlu,
Şadırvan, İkiçeşmelik, Salepçioğlu Camileri; Kızla-
rağası, Mirkelamoğlu, Karaosmanoğlu Hanları. Di-
kili kıyılarından 30 km içerde Bergama Krallığı’nın
merkezi Bergama’da (Pergamon) Akropolis, He-
roon, Athena Kutsal Alanı, kitaplık, saraylar, suyol-
ları, TrianeumTapınağı, Tiyatro, Dionysos Tapınağı,
Demeter Kutsal Alanı, Hera Kutsal Alanı, Asklepion
Tapınağı, Gymnasion, Aşağı Agora, Attalos Evi,
Mısır Tanrısı Serapis’e adanmış “Kızıl Avlu” denilen
tapınak, gömütler; I. Bayezid döneminden Ulucami
(1398), Bergama Müzesi (1924). Çeşme’de antik
Erythrai şehri, Çeşme Kalesi (1508). Dikili’ninÇan-
darlı beldesinde Pitane antik şehri. Phokeia adıyla
MÖ 8. yüzyılda kurulan Foça; Kemalpaşa ilçesinde
antik Nymphaion kenti. Menemen ilçesinde Larissa
veMyrna antik kentlerinin kalıntıları. Ödemiş’te Ulu-
cami, Sultanşah ve Mehmet Bey türbeleri. Seferi-
hisar’da Teos antik kenti. Selçuk ilçesinde antik Efes
kentinde su kemerleri, St. Jean Bazilikası, Artemis
Tapınağı, Vedius Gymnasionu, Stadion, Selçuk Ka-
lesi, Arkadiane Caddesi, Büyük Tiyatro, Agora, Se-
rapis Tapınağı, Aşk Evi, Hadrianus Tapınağı,
Traianus Çeşmesi, Prytaneum, Odeon, Meryem
Ana Evi, Belevi Mezar Anıtı, Belevi Tümülüsü, Ay-
dınoğulları döneminden, İsa Bey Camii (1373), Efes
Arkeoloji Müzesi (1929). Tire’de Mehmet Bey
(1334), Kazganoğlu (1442) camileri, Yeni Cami
(1589), Paşa Camii (16. yüzyıl), Ulucami, İbnimelek
Türbesi, Süleyman Şah Türbesi (1349), TireMüzesi
(1935). Urla ilçesinde antik Klazomenai kenti, Rüs-
tem Paşa Camii (16. yüzyıl). Adnan Menderes Ha-
valimanı.
İZMİR (35)
Ege Bölgesi’nde, Ege Denizi kıyısında kent, aynı adlı
ilinmerkezi. Büyükşehir statüsüne sahiptir. Aliağa,
Balçova, Bayındır, Bayraklı, Bornova, Buca, Çiğli,
Foça, Gaziemir, Güzelbahçe, Karabağlar, Karşıyaka,
Kemalpaşa, Konak, Menderes, Menemen, Narlı-
dere, Seferihisar, Selçuk, Torbalı ve Urla olmak
üzere 21 merkez ilçeden oluşmaktadır. Türkiye’nin
en hareketli dış satım limanıdır. Tarih: İzmir’in ilk
adının Smyrna olduğu bilinmektedir. Bununla bir-
likte kentin ilk olarak ne zaman ve kimler tarafından
kurulduğu hakkında kesin bilgi yoktur. Strabon’a
göre Smyrna, kenti kuran Amazon’un adıdır. Bura-
dan yola çıkarak kenti kuranların Hititler olduğu
söylenebilir. Başka araştırıcılar Smyrna ile Myrine
sözcüklerinin aynı olduğunu söylemişlerdir. Kesin
olan, Smyrna sözcüğünün bugün kaybolmuş Ana-
dolu kökenli bir dile ait olduğudur. İlk kurulan kent,
Bayraklı’da idi. İzmir’in ilk halkı Leleglerdir (Batı
Anadolu’nun yerli halklarından biri). MÖ 1150-
1000 yıllarında bölgeye Yunanistan’dan gelen İyon-
lar yerleştiler. Bununla birlikte kent, MÖ 546’ya
kadar Lidyalıların egemenliğindeydi. Bu tarihte
Perslere geçti. MÖ 334’te bütün Batı Anadolu ile
birlikte Büyük İskender’in egemenliğine girdi. Bir
söylentiye göre, bugünkü kentin kurucusu da İs-
kender’dir. Onun ölümünden sonra kent bir süre,
generalleri arasında el değiştirdi. Karışıklıklar Ro-
malıların bölgeye hâkim olmalarına kadar sürdü.
MS 178’de kent büyük bir deprem felaketi geçirdi,
birçok yapı yerle bir oldu. 11. yüzyılın ikinci yarısına
kadar önce Roma, sonra Bizans egemenliğinde ya-
şayan İzmir, 1076’da Selçuklular tarafından alındı.
1086’da Çaka Bey’in eline geçti. Onun öldürülme-
sinden sonra kent bir süre karışık bir dönemyaşadı.
Zaman zaman Bizanslıların ve Türk beyliklerinin
eline geçti. 1424’te II.Murat zamanında da kesin
olarak Osmanlı topraklarına katıldı. Osmanlı yöne-
timine girdikten sonra gelişmeye başladı ve büyük
bir ticaret merkezi oldu. I. Dünya Savaşı sonrasında
İzmir, 15Mayıs 1919’da Yunanlılar tarafından işgal
edildi. Üç yıldan fazla süren işgalden sonra da 9
Eylül 1922’de geri alındı. Güzel Sanatlar: İzmir şeh-
rinin çekirdeğini oluşturan Bayraklı Höyüğü’nde
Tunç ve Demir çağlarından kalıntılar, seramik eser-
ler bulunmuştur. Athena Tapınağı, Yunanmimarlı-
ğının doğudaki en eski kalıntısı sayılır. İyon
uygarlığının en eski parke döşeli yolu da
Smyrna’dadır. Kadifekale eteklerindeki Agora’da De-
meter, Poseidon, Artemis heykelleri vardır. Dep-
remler nedeniyle Bizans döneminden ancak
birtakım kalıntılar günümüze ulaşabilmiştir. Os-
manlılar döneminden önemli tarihsel yapıtlar Faik
Paşa Camii (16. yüzyıl, 1842’de yandıktan sonra
yeniden yapılmıştır) ve eski bir kiliseden çevrildiği
ya da 1598’de yapıldığı söylenen İzmir’in en büyük
camii olan Hisar Camii dışında, Şadırvan (1636),
Hacı Hüseyin (1652), Kestanepazarı (1663), Aliağa
(1672), Hatuniye (17), Çorakkapı (1747), Konak
(Yalı, 1754), Kurt Mehmet Paşa (1893), Salepçi-
oğlu (1906) Camileri; Kızlarağası (1744-1745),
Mirkelamoğlu (1784), Çakaloğlu (1805) Hanları;
Hacı Ahmed Ağa (1792-1793), Osman Paşa (1913-
1814), Kemeraltı Camii (19. yüzyıl) sebilleridir.
Konak Meydanı’ndaki Saat Kulesi (1901) şehrin
simgesi sayılır. Efes Oteli önündeki Pietro Cano-
nica’nın eseri Atatürk Heykeli (1932) ve Hasan
Tahsin’in anısına dikilen İlk Kurşun Anıtı (1974)
önemli eserlerdir.
İZMİR’İN İLÇELERİ
İlçe
İlçe Nüfusu
Aliağa
62.258
Balçova
76.219
Bayındır
41.965
Bayraklı
303.816
Bergama
100.671
Beydağ
13.395
Bornova
399.023
Buca
407.526
Çeşme
31.968
Çiğli
153.508
Dikili
30.863
Foça
29.018
Gaziemir
112.149
Güzelbahçe 22.138
Karabağlar
443.159
Karaburun
9.224
Karşıyaka
296.031
Kemalpaşa 87.147
Kınık
28.337
Kiraz
44.830
Konak
411.112
Menderes
68.029
Menemen
125.478
Narlıdere
59.161
Ödemiş
128.797
Seferihisar
26.945
Selçuk
34.459
Tire
77.015
Torbalı
121.963
Urla
49.774
Toplam 3.795.978 (2008)
İzmir Karşıyaka'da çalışan körfez vapurlarından biri
