270
sinde dokuz kapısı bulunur. 19. yüzyılda onarı-
lan orta kapının yanlarında sivri kemerli derin
nişler yer alır. Kemerler, yıldızlar, geometrik
geçmelerle bezenmiştir. İki sahınlı ana mekân,
yüksek bir kubbeyle örtülüdür. Hafif sivri ke-
merli, mukarnas dolgulu mihrap nişinin yanla-
rında sütuncuklar yer alır. Minare yazıtında
1515’te Seyyide Fatma tarafından yaptırıldığı be-
lirtilen Akçurun Camii, Memlûk özellikleri taşır.
Dikdörtgen planlı ana mekân, ortada kubbe,
yanlarda beşik tonozla örtülüdür. Kubbeye geçiş
küresel bingilerle sağlanmıştır. Mihrap, hafif
sivri kemerli yalın bir niş biçimindedir. İki bö-
lümlü son cemaat yeri çapraz tonoz örtülüdür.
İnce, uzun gövdeli, çok köşeli minare, avlunun
batı köşesindedir. Osmanlı dönemi yapılarının
ilk örneklerinden biri de, Kanuni Sultan Süley-
man döneminde Kilis ve çevresi beylerbeyliğine
getirilen Canbulat Bey zamanında inşa edilmiş
olan Canbulat (Tekke) Camii’dir (1553). Kare
planlı, tek kubbeli Osmanlı camilerinin en güzel
örneklerindendir; kubbesi, mihrabı ve minberi
ile dikkati çeker. Son cemaat yeri, altı sütuna
oturan beş kubbeyle örtülüdür. Beyaz ve kırmızı
taştan iç içe iki kemerli taçkapı baklava motifle-
riyle süslüdür. Avluda Canbulat Bey’in türbesi
vardır. 1569 tarihli yazıtı bulunan Şeyh Camii’ni
Hacı Baki Murat yaptırmıştır. Beş sütuna oturan
düz çatılı son cemaat yerinin önünde küçük bir
avlu bulunur. Dikdörtgen planlı ana mekânda,
mihrap önü kubbeyle, yan bölümler beşik to-
nozla örtülüdür. 1655’te Abaza Hasan Paşa’nın
yaptırdığı Şeyhler Camii, mihraba koşut iki sa-
hınlı düz, ahşap çatılı bir ana mekânla altı sü-
tunlu son cemaat yerinden oluşur. Düz çatılı,
yalın, küçük bir yapı olan Hindioğlu Camii’ni,
Kilis Voyvodası Hüseyin Ağa yaptırmıştır
(1664). 1683 tarihli Çalık Camii, geniş bir son
cemaat yeriyle dikdörtgen planlı ana mekândan
meydana gelir. Ana mekân derin, oval bir kub-
beyle, son cemaat yeri düz çatıyla örtülüdür. Av-
luda yer alan medrese odaları yıkılmıştır. 19.
yüzyılda Salih Ağa’nın onarttığı Cüneyne
Camii’nin ilk yapım tarihi bilinmemektedir. Düz-
gün kesme taştan, dar, uzun dikdörtgen planlı
bir yapıdır. Vakıf kayıtlarından 17. yüzyılda yap-
tırıldığı anlaşılan Kadı Camii 1822’de onarılmış-
tır; düzgün kesme taştan, dikdörtgen planlı, düz
çatılı ana mekânla, çapraz tonoz örtülü son ce-
maat yerinden meydana gelir. Mevlana Celâled-
din Rumî adına yaptırılan (1525) Mevlevihane,
halk arasında Aktekke adıyla bilinir. Konuk oda-
ları, dinlenme yerleri, mutfak, şeyh odaları, ha-
vuzlu fıskiye, mezarlık bölümleri yıkılmış,
yalnızca ortada büyük, yanlarda dört küçük kub-
beyle örtülü semahane günümüze ulaşmıştır
(1876’da onarıldı). Bir Nakşibendi tekkesi olan
Şeyh Abdullah Efendi Tekkesi 1858 tarihlidir.
Avluda Şeyh Abdullah Efendi’nin türbesi vardır.
Şeyh Abdullah Efendi’nin yaptırdığı (1879) han
(Baytaz Han), onarılarak çarşıya dönüştürül-
müştür. Birinci kat kemerleri arasında aslan ka-
bartması bulunur. Kentteki tarihî hamamlar
arasında Canbulat Bey’in yaptırdığı Hoca Ha-
mamı (1545), Eski Hamam (1562), Paşa Ha-
mamı (1567); bunların yanı sıra Hasan Bey
Hamamı (1599), Tuğlu Hamam (1785) belirti-
lebilir. Çeşme mimarisinin güzel örneklerinden
olan İpşir Paşa Çeşmesi (1654), Kurtağa Çeş-
mesi (1635), Fellah Çeşmesi (1623, 1787
onarım) Kavaf Çeşmesi (1844), sayılabilecek
diğer anıtlardır.
Kilis
