7
DEY‹M NED‹R?
Bir durumu, bir kavram› belirten ve ço¤unun gerçek
anlamlar›ndan ayr› bir anlam› bulunan kal›plaflm›fl sözcük
toplulu¤una deyim denir.
Deyimler de atasözleri gibi kal›plaflm›fl sözlerdir. Bir
deyimin sözcükleri de¤ifltirilemez, söz dizimi bozulamaz. Ka-
l›plaflm›fl bu sözcük topluluklar›, atasözleri gibi k›sa ve özlü
anlat›m araçlar›d›r.
Deyim, bir kavram› belirtmek için kullan›lan özel bir
anlat›m kal›b›d›r. Atasözü ise, genel kural niteli¤inde bir söz-
dür. Deyimi atasözünden ay›ran en önemli özellik iflte budur.
Deyimi oluflturan sözcükler her zaman ayr› yaz›l›r. An-
cak, kal›plaflm›fl ve birleflik sözcük durumuna girmifl kimi de-
yimler bitiflik yaz›l›r:
a¤›rbafll›, aç›kgöz, doludizgin, so¤ukkanl›.
Deyimlerin Yap›s›
Türkçede deyimler en az iki sözcükten oluflur. “Yüzü-
ne gözüne bulaflt›rmak”, “elini s›cak sudan so¤uk suya sok-
mamak” gibi çok sözcükle kurulan deyimlerimiz de vard›r.
Deyimler biçim yönünden iki bölüme ayr›l›r:
1.
Sözcük öbe¤i biçimindeki deyimler:
göz al›c›
öfkesi burnunda
nerede akflam orada sabah
sözüm meclisten d›flar›
• Ünlem niteli¤indeki deyimleri de bu bölüm içine almak
uygun olur.
Seni gidi seni!
Yok devenin bafl›!
Vay can›na!
Adam sen de!
Deyimler/001-012 21/07/2010 21:06 Page 7
