10
2.
Söyleyifl s›ras›nda dudaklar›n düz ya da yuvarlak biçim almas›na
göre, ünlüler düz ya da yuvarlak olur.
Düz ünlüler :
a, e, ›, i.
Yuvarlak ünlüler:
o, ö, u, ü.
3.
Söyleyifl s›ras›nda a¤z›n aç›k ya da kapal›ya yak›n olufluna göre,
ünlüler genifl ya da dar olur.
Genifl ünlüler:
a, e, o, ö.
Dar ünlüler :
›, i, u, ü.
5. B. Ünsüzler
Ses yolunda az ya da çok engele u¤rayarak ç›kan seslere ünsüz denir.
Türkçede yirmi bir ünsüz vard›r:
b, c, ç, d, f, g, ¤, h, j, k, l, m, n, p, r, s,
fl, t, v, y, z.
Ünsüzler, ç›k›fllar› s›ras›nda ses tellerinin titreflimli ya da titreflimsiz
olufluna göre ikiye ayr›l›r:
1.
Yumuflak (titreflimli, ötümlü, tonlu) ünsüzler:
Ses tellerinin titreflmesiyle oluflan ünsüzlerdir:
b, c, d, g, ¤, j, l, m, n,
r, v, y, z.
2.
Sert (titreflimsiz, ötümsüz, tonsuz) ünsüzler:
Ses telleri titreflmeden oluflan ünsüzlerdir:
ç, f, h, k, p, s, fl, t.
TÜRKÇEDE HECE (SESLEM)
6.
A¤z›m›z›n bir devinimiyle ç›kan ses ya da ses toplulu¤una hece denir.
Türkçede her hecede bir ünlü bulunur. Ünlü olmadan hece kurulmaz.
Dilimizdeki heceler en az bir, en çok dört sesten oluflur:
a, flu, son, park.
Türkçede her ünlü kendinden önceki ünsüzü hecesine al›r:
üç, ü-çü;
k›fl, k›-fl›n; üst, üs-tü; s›rt, s›r-t›.
Türkçede alt› çeflit hece vard›r.
1.
Bir ünlüden oluflan heceler:
o, a, e, u...
2.
Bir ünlü, bir ünsüzden oluflan heceler:
el, ot, et, at...
3.
Bir ünsüz, bir ünlüden oluflan heceler:
flu, ye, me, bu...
4.
Bir ünsüz, bir ünlü, bir ünsüzden oluflan heceler:
bak, yaz, tak, sev...
5.
Bir ünlü, iki ünsüzden oluflan heceler:
ilk, ört, üst, alt...
6.
Bir ünsüz, bir ünlü, iki ünsüzden oluflan heceler:
yurt, Türk, mart,
kurt...
TÜRKÇEDE SES UYUMLARI
7. A. Ünlülerin Uyumu
8. Büyük Ünlü Uyumu
Türkçede bir sözcü¤ün ilk ünlüsü kal›nsa, sonraki ünlüleri de kal›n; ilk
02-Yaz›m K›lavuzu/008-056 21/07/2010 20:44 Page 10
