15
22. “a” ve “e” Ünlüleriyle Biten Eylemlerin Yaz›m›
Dilimizde “a” ve “e” ünlüleriyle biten eylem kök ya da gövdelerine “a”
ve “e” ünlüleriyle bafllayan ekler (-e, -en, -ecek, -erek) geldi¤inde, araya
giren “y”nin daralt›c› etkisine karfl›n, kök ya da gövde sonundaki “a” ve “e”
sesleri de¤iflmez:
arayacak
(ar›yacak de¤il),
söyleyen
(söyliyen de¤il),
bafl-
layarak
(bafll›yarak de¤il),
gitmeyecek
(gitmiyecek de¤il),
tutmayal›
(tutm›-
yal› de¤il),
izlemeyeli
(izlemiyeli de¤il)...
Ancak “demek” ve “yemek” eylemlerinde “y” ünsüzünün daralt›c› etkisi
yaz›mda da gösterilir:
diye
(deye de¤il),
diyen
(deyen de¤il),
diyecek
(de-
yecek de¤il),
diyerek
(deyerek de¤il),
yiyen
(yeyen de¤il),
yiyerek
(yeyerek
de¤il),
yiyecek
(yeyecek de¤il)... Buna karfl›n,
deyip
ve
deyince
sözcükle-
rindeki “e” sesi yaz›mda da geçerlidir.
23. -(i)yor Ekinden Önce Gelen “a” ve “e” Ünlülerinin Yaz›m›
Dilimizde eylem kök ve gövdeleri ünlüyle bitiyorsa, sonlar›ndaki “a” se-
si darlaflarak “›” ya da “u”, “e” sesi darlaflarak “i” ya da “ü” olur:
sakl›yor
(saklayor de¤il),
bekliyor
(bekleyor de¤il),
yolluyor
(yollayor de¤il),
söylüyor
(söyleyor de¤il)...
24. “n-m” De¤iflmesi
Türkçede “b” ünsüzünden önce gelen “n” ünsüzü baz› sözcüklerde
“m”ye dönüflür:
saklambaç (saklanbaç), dolambaç (dolanbaç), ambar (an-
bar), cambaz (canbaz), çarflamba (çarflanba), çember (çenber)...
25. Kimi Yabanc› Sözcüklerin Yaz›m›
‹ki ünsüzle bafllayan yabanc› sözcükler, ünsüzler aras›na ünlü alma-
dan yaz›l›r:
tren, kral, krefl, gram, stüdyo, prova, proje, prens, kristal, prob-
lem, grup, kredi, protein, psikoloji, spiker, trafik, program, blok, plastik, priz,
spor...
‹ki ünsüzle biten yabanc› sözcükler, ünsüzler aras›na ünlü almadan ya-
z›l›r:
teyp, film, form, lüks, kapitalizm, modern, risk, slayt, aks, pens, re-
alizm...
‹çinde yan yana iki ya da daha fazla ünsüz bulunan yabanc› sözcükler,
ünsüzler aras›na ünlü almadan yaz›l›r:
program, orkestra, elektrik, kilog-
ram, biyografi, telgraf, paragraf...
Yabanc› sözcüklerin iç seslerindeki “g”ler korunur:
telgraf, paragraf,
sismograf, diyagram, magma, dogma, biyografi, kardiyografi...
Ancak, ya-
z›m› kal›plaflm›fl birkaç sözcükte “g” ünsüzü “¤”ye dönüflür:
co¤rafya, fo-
to¤raf, topo¤raf...
Yabanc› sözcüklerin sonundaki “g”ler korunur:
katalog, arkeolog, biyo-
log, sinagog, pedagog, jeolog, monolog, psikolog, diyalog...
02-Yaz›m K›lavuzu/008-056 21/07/2010 20:44 Page 15
