402
muştur), Giyimli Höyüğü; Norgüh (Norkuh) Ka-
lesi (Sitadel ve Aşağı Kent olarak ikiye ayrılmıştır:
MÖ 8-7), Hoşap Kalesi (1643’te Mahmudiye Aşi-
reti beylerinden Sarı Süleyman yaptırmıştır),
Hoşap Köprüsü (1671’de yapılmıştır). Havali-
manı.
VAN (65)
Doğu Anadolu Bölgesi’nin Yukarı Murat-Van bö-
lümünde, aynı adlı ilin merkezi olan kent. Nüfusu
428.511 (2008). Kara yolu ile Ankara’dan 1.250
km, İstanbul’dan 1.644 km uzaklıktadır. Yurdun
diğer büyük merkezlerine hava ve demiryolu ile
bağlıdır. Tarih: Yörenin zengin tarihi, 4000 sene
önce Orta Asya’dan göç ederek bu bölgeye yer-
leşen Hurrilerle başlar. Hurrilerin bir kolu da Mi-
tannilerdir. Hurriler, Hititlerle aynı çağda
yaşamışlardır. Anadolu’da ilk siyasi birliği kuran
Hititler Van bölgesini Hurrilerin elinden alama-
dılar. Esasen Hititler de Orta Asya kökenlidir. Asur
ve Babiller hâkimiyetlerini Van Gölü güneyine
kadar götürmüşlerse de, bu bölgeyi ele geçire-
mediler. Orta Asya’dan gelen Urartular bu bölgeyi
Hurrilerin elinden alarak Urartu Krallığı’nı MÖ 9.
asırda kurdular. MÖ 859 ile MÖ 612’ye kadar 247
yıl devam eden Urartu Krallığı’nda 12 kral gelip
geçti. MÖ 713 ile MÖ 612 arasında Asur İmpa-
ratorluğu’nun hâkimiyetini kabul ederek krallığı
devam ettirdiler. Urartu Krallığı’nın başşehri Van
(Tuşba), Asur Dilinde ise (Turuşba) idi. Fakat MÖ
830’dan önce Urartu’nun başşehri, Van Gölü ku-
zeyindeki “Arzaşkun” idi. MÖ 585’te Medler,
Urartu Krallığı’na son verdiler. Medlerden sonra
onların yerine geçen Persler bölgeye hâkim ol-
dular. MÖ 331 yılına kadar, bu bölge Medler ve
Perslerin kontrolünde kaldı. MÖ 331’de Make-
donya Kralı İskender, Pers İmparatorluğu’nu ye-
nerek sona erdirdi. İskender’in ölümünden sonra
Selevkoslar (Asya) İmparatorluğuna dâhil olan
bu bölge, sonra Roma İmparatorluğu topraklarına
katıldı. Roma İmparatorluğu ile Partlar arasında
bu bölge için sık sık savaşlar oldu. Bu bölgedeki
Ermeni Derebeyleri bazen Roma’ya bazen de
Partlara tâbi oldu ya da tarihin hiçbir devrinde ba-
ğımsız bir Ermeni Krallığı kurulamadı. MÖ 225’te
Partların eline geçen Van, MS 226’da Sasanilere
devredildi. Roma İmparatorluğu’nun MS 395’te
ikiye bölünmesi üzerine bölge, Doğu Roma’nın
(Bizans) payına düştü. Bizans’la Sasaniler bu
bölge için zaman zaman savaştı ve bölge devamlı
el değiştirdi. Bölgedeki Ermeni derebeyleri bazen
Sasani bazen de Bizans’a tâbi oldular. MS 7.
asırda Hz.Ömer, İran’ı fethederek Pers İmparator-
luğuna son verdi. MS 675’te Hazreti Ömer zama-
nında Van fethedildi. Bu fetihten sonra İslam
orduları Doğu ve Güneydoğu Anadolu’yu tama-
men, Anadolu’nun bazı şehirlerini de kısmen fet-
hederek bu toprakları İslam devleti topraklarına
kattılar. Van civarındaki bazı Ermeni derebeyleri
İslamiyeti kabul ettiler. Müslüman olmayanlarsa
o tarihte İslam Devletinin başkenti olan Bağdat’a
ve halifeye bağlı kaldılar. Van civarında gerek
Müslüman olan Ermeniler, gerekse bu bölgeye
gelerek yerleşen Müslümanlar, Müslüman bey-
likler kurdular. 975’te Mervanoğulları bölgeye
hâkim oldu. İslam devletlerinde iç savaş, iktidar
kavgaları başlayıp devlet zayıflayınca Bizans fır-
sattan istifade ederek bölgeyi yeniden işgal etti.
Bizanslılar bölgedeki Müslümanlara ve kendi
mezheplerine girmeyen Hristiyan Ermenilere çok
zulüm yaptı. Van bölgesindeki Müslüman ve Er-
meniler, Selçuklu Hakanı Tuğrul Bey’le onun ye-
rine geçen yeğeni Sultan Alparslan’dan yardım
istediler. Selçuklu hükümdarı Alparsan 1065 se-
nesinde Van bölgesini fethetti. Bizans İmparatoru
Romanos Diogenes, büyük bir ordu ile bu böl-
geye geldi. 26 Ağustos 1071’de Van Gölü’nün
kuzeyinde Malazgirt’te Bizans ordusu yenildi ve
Bizans İmparatoru esir düştü. 1071 Malazgirt Za-
feri’nden sonra bu bölge Türklerin eline geçti ve
Anadolu’nun kapısı açılarak, bütün Anadolu,
Türklerin anayurdu oldu. Selçuklu Devleti’yle
Türkleşen Van ve civarı, Osmanlı hâkimiyetine
kadar çoğunluğu Türk olan çeşitli devlet ve bey-
liklerin eline geçti. Selçuklu ve bunlara bağlı bey-
liklerden sonra, Musul Atabeyleri (Zengîler),
Eyyûbiler, 1098’de Artuklular, İlhanlılar (Türkleş-
miş İran Moğolları), Celayirliler, 1284’de Kara-
koyunlular, 1467’de Akkoyunlular, Akkoyunluların
yerine geçen İranlı Türk Safevilerin hâkimiyeti al-
tında (1507) yaşadı. Osmanlı Devleti’yle Safevi
Türk Devleti arasında bu bölge ihtilaf konusu
oldu. Yavuz Sultan Selim, bölgeyi fethettiyse de
Çaldıran Seferin’den sonra Safeviler tekrar bu
bölgeyi ele geçirdiler. Kanuni Sultan Süleyman,”Ira-
keyn (iki Irak) Seferi diye anılan İran Seferinde
bütün Doğu Anadolu ve Irak ile beraber fethedildi
ve 1534’te Van ve Doğu Anadolu çevresi kesin
bir şekilde Osmanlı Devletinin toprağı oldu. 23
Haziran 1534’te VeziriazamDamat Makbul İbrâhim
Paşa, Van’ı fethetti ve Suriye Beylerbeyi Hüsrev Pa-
şa’yı Van Beylerbeyi yaptı. Van Beylerbeyliği, Erzu-
rum ve Diyâr-ı Bekr eyaletleri yanında İran’a karşı
yapılan seferlerde büyük önem kazandı ve bir sınır
eyaleti oldu. Van’da Osmanlılarla Safeviler arasında
birçok çarpışmalar (savaşlar) meydana geldi. Bir
ara 1535’te Safeviler Van’ı ele geçirince Kanuni Sul-
tan Süleyman, on birinci Sefer-i Hümâyunu sıra-
sında Tebriz dönüşünde Van’ı 1548’de tekrar
fethedince İskender Paşa, Van Beylerbeyi oldu.
Tanzimattan sonra eyalet merkezi olan Van’da bir-
çok değerli ve tanınmış devlet adamı, beylerbey-
liği (valilik) yaptı. I. Dünya Savaşı’nda 20 Mayıs
1915’te Ruslar Van’ı işgal ettiler. Rusların yardı-
mıyla kente hâkim olan Ermeniler, Ruslar çekil-
dikten sonra burada yaşayan Müslüman ve
Türklere çok zulüm yapıp Türkleri şehir dışına
sürdüler. 2 yıl 10 ay 13 gün süren işgalden sonra
Türk ordusu 2 Nisan 1918’de Van’ı işgalden kur-
VAN’IN İLÇELERİ
İlçe
İlçe Nüfusu
Merkez
428.511
Bahçesaray 17.815
Başkale
63.665
Çaldıran
65.663
Çatak
25.716
Edremit
24.463
Erciş
154.499
Gevaş
29.951
Gürpınar
44.096
Muradiye
51.894
Özalp
74.088
Saray
24.008
Toplam 1.004.369 (20089
Van’daki Akdamar Adası
