1729
n
Büyük İstanbul yangınında şehrin sekizde biri
yandı (27 Temmuz).
1730
n
İran’da Ali Han, yıkılmakta olan Safevî saltanatını
canlandırdı. Önce Afganlı Eşref Şah’ı mağlûp
ettikten sonra Batı İran’da Osmanlıların fethettiği
Nihavend, Hemedan ve Kirmanşah’ı geri aldı
(2 Temmuz).
n
Batı İran’da Osmanlıların fethettiği yerleri geri
almak için başlayan İran taarruzlarından dolayı
III. Ahmet, Doğu seferine çıkmak üzere
İstanbul’dan hareket etti.
n
Patrona Halil İsyanı (28 Eylül):
Osmanlı tarihlerine “Lâle Devri” olarak geçen yenileşme
hareketine son vermek amacıyla tutucu kesimin başlat-
tığı ayaklanmaya önderlik etmesi nedeniyle Patrona
Halil ayaklanması denilmesi âdet olmuştur.
Bu ayaklanmanın çıkma nedenleri, kaynakların farklı
yaklaşımları nedeniyle değişik biçimlerde yorumlanmış-
tır. Bunlar arasında önem sırasına göre en göze çarpıcı
olanları şunlardır:Yenilikçi Sadrazam Nevşehirli Damat
İbrahim Paşa’nın Batı orduları biçiminde bir askerî ocak
kurmak istemesi;Yeniçeri Ocağına ait askerlerin, sadra-
zamın bu tutumuna küsmeleri ve ayaklanmayı el altın-
dan körüklemeleri, Ocağa kayıtları yapılan küçük esna-
fın aldıkları ulufelerin sadrazamın bir emri ile kesilmesi;
İstanbul’u imar etmek için konulan vergilerin esnafa ve
halka ağır gelmeye başlaması. Kısaca askerin ve halkın
huzursuzluğu ayaklanmanın çıkmasında rol oynayan
önemli faktörler arasında yer alır. Bunların yanı sıra;
ayaklanmanın çıkmasında bardağı taşıran son olaylar
ise şöyle gelişmiştir: Sadrazam, önemli mevkilere kendi
yakınlarını atamaya başlamıştır. Atananların, istedikleri
kişilere görev vermesi, sadrazamın aleyhinde olan ule-
mayı etkilemiştir. İbrahim Müteferrika ile Sait Çelebi’nin
matbaayı kurarak çalıştırmaya başlaması, tutucu ule-
manın çıkarlarının kesilmesine yol açmıştır.
Bu arada İran ile yapılmakta olan savaşların Osmanlı
Devleti’nin aleyhine dönmesi, hazırlanan ordunun bir
türlü İstanbul’dan ayrılmaması, sadrazamın sefere git-
mek yerine saray, yalı ve köşklerde eğlenceye dalması,
İstanbul’un başsız kalmasına ve bu durumdan asilerin
yeterince yararlanmasına neden oldu.
Sarayın bu başıboşluğundan yararlanan tutucular, ken-
dilerine bir hamam tellâkı olan Patrona Halil ve arka-
daşlarını önder olarak seçtiler. Patrona, kendisi gibi başı-
boş olan arkadaşları ile birlikte ayaklanmanın liderliğini
üstlenirken Osmanlı Devleti’nin seyrini değiştirecek bir
olaya karıştığının farkında bile değildi. Zira onun ipleri
başkalarının elinde o, sadece sahnede rolünü yapmaya
çalışan acemi aktörden başka birisi değildi. Olay tam bir
ayaklanmaya dönüşünce önce Sadrazam Nevşehirli
Damat İbrahim Paşa ve akrabaları idam edilerek asile-
re teslim edildi.Arkasından III.Ahmet tahttan indirilerek
yerine I. Mahmut çıkarıldı. Bu arada Lâle Devri’nde ya-
pılan bütün yenileşme hareketleri durduruldu. Saraylar,
köşkler, kasrlar yerle bir edildi.
III. AHMET DÖNEM‹ OLAYLARI
LÂLE DEVR‹ VE PATRONA HAL‹L ‹SYANI
Eskiye oranla kent yaflam›n›n refah, e¤lence ve imar
aç›s›ndan gerçek ilerleme gösterdi¤i III. Ahmet saltanat›n-
da, Lale Devri’nin özelliklerini oluflturan e¤lenceler, Ç›ra-
¤an âlemleri, dü¤ünler ve lüks, Damat ‹brahim Pafla’n›n
sonsuz yetkisi ve yak›nlar›n› üst düzey görevlere getirme-
si, nihayet çok olumsuz bir tepkinin patlak vermesine yol
açt›. 28 Eylül-1 Ekim 1730 günleri boyunca devam eden
Patrona Halil ‹syan› sonras› III. Ahmet tahttan indirildi.
III. Ahmet’in bundan sonraki yaflam› Topkap› Saray›’n›n
bir dairesinde kapal› olarak geçti.
Y
‹RM‹
Ü
ÇÜNCÜ
O
SMANLI
P
AD‹fiAHI
I I I
.
A
HMET
PAD‹fiAHLAR ALBÜMÜ
364
Damat ‹brahim Pafla’n›n ‹stanbul fiehzadebafl›’ndaki türbesi
(Tablo: Ahmet Münip, ‹stanbul Resim ve Heykel Müzesi)
Patrona Halil ve isyanc›lar
(Tablo: Jean Baptiste Van Mour)
