677
hükümdar oldu. Osmanl› Devleti’nde
hanedan d›fl›nda hiçbir kimsenin baba-
dan kalma soyluluk unvan› yoktu. Ya-
vuz Sultan Selim’den bafllayarak yirmi
sekiz Osmanl› padiflah›, ayn› zamanda
“halife” unvan›n› da ald›. Hanedan men-
suplar› 3 Mart 1924’te TBMM’nin kara-
r›yla yurt d›fl›na ç›kar›ld›.
Osmanl› Hürriyetperver Avam
F›rkas›
Mütarekeden sonra ‹stanbul’da kurulan
siyasî parti. Kurucu ve yöneticileri ara-
s›nda Ali Fethi (Okyar) ve Hüseyin
Kadri’nin yer ald›¤› partinin 94 madde-
lik program›nda, Osmanl› saltanat›n›n
korunmas›; Kanun-› Esâsi’nin, millî
egemenlik ve parlamentarizm ilkelerine
uygun hâle sokulmas›, çeflitli hak ve öz-
gürlüklerin güvence alt›na al›nmas›, ana
hedefler olarak belirtildi. Çeflitli konu-
lardaki görüfllerini Minber adl› gazetede
yay›mlad›. Ateflkes y›llar›nda çeflitli si-
yasî partilere, birleflik bir cephe olufltu-
rulmas› için ça¤r› yapan f›rka, ‹ttihat ve
Terakki yanl›s› kabul edildi¤inden a¤›r
elefltirilere u¤rad›. 1919 seçimlerine ka-
t›lmad›. Meclis-i Mebusan’›n feshine
dek faaliyet gösterdi. Üyelerinin ço¤u
Millî Mücadele’ye kat›ld›.
Osmanl› ‹lâ-y› Vatan Cemiyeti
Mütareke sonras›, özellikle Kurtulufl Sa-
vafl› aleyhinde faaliyet gösteren cemi-
yet. 19 Kas›m 1919’da, içlerinde Yahya
Adnan Pafla ve Rasih Efendi’nin de yer
ald›¤›, ‹stanbul Hükûmeti’ni destekle-
yen kiflilerce kuruldu. ‹ngilizler ve Yu-
nanl›larla iflbirli¤i yapt›. Yunanl›lar›n
TBMM’ye karfl› Anadolu’da kurmak is-
tedi¤i kukla meclisi destekledi. Faaliye-
tini bir süre Tarik-i Salâhiye Cemiye-
ti’nin yan kuruluflu olarak sürdürdü.
Kurtulufl Savafl›’ndan sonra üyelerinin
ço¤u ‹stiklâl Mahkemelerinde yarg›lan-
d›, bir bölümü de yurt d›fl›na kaçt›.
Osmanl› ‹lâ-y› Vatan Cemiyeti
(………)
1924 y›l› Mart›’n›n birinci günü Meclis’in taraf›mdan aç›lmas› gere-
kiyordu.
23 fiubat 1924 günü Ankara’ya dönmüfltük. Burada da gereken
kimselere karar›m› bildirdim. Meclis’te bütçe görüflmeleri yap›l›-
yordu. Hanedan’›n ödene¤i ile fier’iye ve Evkaf Vekâletleri’nin
bütçeleri üzerinde durulmak gerekiyordu. Arkadafllar›m›z bu
maksada göre görüflme ve tenkitlere bafllad›lar. Görüflme ve tar-
t›flmalar devam ettirildi. 1 Mart günü, Büyük Millet Meclisi’nin be-
flinci çal›flma y›l› dolay›s›yla verdi¤im nutukta, flu üç noktay› özel-
likle belirttim:
“1- Millet, Cumhuriyet’in bugün ve gelecekte bütün sald›r›lardan
kesin ve ebedî olarak korunmas›n› istemektedir. Milletin iste-
¤i, Cumhuriyet’in denenmifl ve olumlu sonuçlar› görülmüfl
olan bütün esaslara bir an önce ve tam olarak dayand›r›lmas›
fleklinde ifade edilebilir.
2- Millet kamuoyunda tespit edilen e¤itim ve ö¤retimin birleflti-
rilmesi ilkesinin bir an önce uygulanmas›n› gerekli görüyoruz.
3- Müslümanl›¤›n, yüzy›llardan beri yap›lageldi¤i üzere, bir siya-
set vas›tas› olarak kullan›lmaktan kurtar›lmas›n›n ve yüceltil-
mesinin flart oldu¤u gerçe¤ini de görmüfl bulunuyoruz.”
2 Mart günü Parti Grubu toplant›ya ça¤r›ld›. ‹flaret etti¤im bu üç
konu ortaya at›ld› ve görüflüldü. ‹lkeler üzerinde anlaflmaya var›l-
d›. 3 Mart günü, Meclis’in birinci oturumunda, Baflkanl›¤a gelen
evrak aras›nda flu önergeler okundu:
1- fieyh Saffet Efendi ile elli arkadafl›n›n, Hilâfet’in kald›r›lmas›
ve Osmanl› Hanedan›’n›n Türkiye d›fl›na ç›kar›lmas› ile ilgili
kanun teklifi.
2- Siirt Milletvekili Halil Hulki Efendi ve elli arkadafl›n›n fier’iye ve
Evkaf Vekâleti ile Erkan-› Harbiye Vekâleti’nin kald›r›lmas› ile
ilgili kanun teklifi.
3- Manisa Milletvekili Vâs›f Bey ve elli arkadafl›n›n, e¤itim ve ö¤-
retimin birlefltirilmesi ile ilgili önergeleri.
Baflkanl›k kürsüsünde oturan Fethi Bey: “Efendim, birçok imzalar-
la gelen bu kanun tekliflerinin hemen görüflülmesi ile ilgili öner-
geler vard›r. Yüksek oyunuza sunaca¤›m” dedi ve bu tekliflerin il-
gili komisyonlara gitmeden hemen görüflülmesini oya koyarak,
kabul edildi¤ini bildirdi.
‹lk itiraz, Kastamonu Milletvekili Halit Bey’den geldi. Görüflmeler
s›ras›nda Halit Bey’e bir iki kifli daha kat›ld›. Tekliflerin lehinde
uzun konuflmalar yapan birçok de¤erli konuflmac› kürsüye ç›kt›.
Önerge sahipleri d›fl›nda, rahmetli Seyyit Bey’in ve ‹smet Pafla’n›n
ilmî ve inand›r›c› konuflmalar› her zaman için okunmaya de¤er. Bu
konuda yap›lan görüflme ve tart›flmalar befl saat kadar sürdü. Sa-
at 18.45’te görüflmeler bitti¤i zaman, Türkiye Büyük Millet Meclisi,
429, 430 ve 431’inci kanunlar›n› ç›karm›fl bulunuyordu.
Bu kanunlara göre “Türkiye Cumhuriyeti’nde millet iflleriyle ilgili
kanunlar› yapma ve yürütme yetkisi Türkiye Büyük Millet Meclisi
ile onun kurdu¤u hükûmete verildi”; “fier’iye ve Evkaf Vekâleti
kald›r›lm›fl” oldu.
Türkiye içindeki bütün bilim ve ö¤retim kurumlar›yla, bütün med-
reseler Maarif Vekâleti’ne (Millî E¤itim Bakanl›¤›) ba¤land›.
Halife, görevinden uzaklaflt›r›ld› ve hilâfet makam› kald›r›ld›.
Uzaklaflt›r›lan Halife ve tarihten izi silinmifl Osmanl› hanedan›n›n
bütün mensuplar›na Türkiye Cumhuriyeti ülkesinde oturma hakk›
süresiz olarak yasakland›.
Nutuk : s.573.
Osmanl› Hanedan›’n›n 34. padiflah› II.Abdülhamid, Cuma Selâml›¤› törenlerinde.
OSMANLI HANEDANI
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
