lis’in Misak-› Millî’yi kabulünde önem-
li rol oynad›. ‹ngilizlerin ‹stanbul’u ifl-
gali s›ras›nda bir k›s›m milletvekiliyle
birlikte Meclis-i Mebusan’dan al›narak
Malta’ya sürgüne gönderildi (1920).
Sürgün dönüflü Anadolu’ya geçti ve
TBMM’ye Sivas milletvekili olarak gir-
di. Naf›a Vekilli¤i (1921-1922), Meclis
‹kinci Baflkanl›¤› (1922) ve Baflvekillik
(1922-1923) yapt›. ‹kinci TBMM’ye ‹s-
tanbul milletvekili seçildi. Lozan Kon-
ferans›’nda ‹smet Pafla ile anlaflmazl›¤a
düflmesi ve tutucu görüflleri nedeniyle
muhalefet saflar› aras›nda yer ald›. Kâ-
z›m Karabekir ve Ali Fuat Cebesoy’la
Terakkiperver Cumhuriyet F›rkas›’n›
kurdu (17 Kas›m 1924). Ancak partisi
fieyh Said ‹syan›’n›n k›flk›rt›c›lar› ara-
s›nda gösterilerek kapat›ld›. 1926’da te-
davi amac›yla yurt d›fl›nda oldu¤u bir s›-
rada Atatürk’e yap›lan ‹zmir suikast›yla
ilgili görülerek g›yaben hapis cezas›na
çarpt›r›ld›; bu yüzden on y›l Türkiye’ye
dönmedi. Refik Saydam’›n baflbakanl›-
¤› döneminde, daha önce Askerî Tem-
yiz Mahkemesi’ne yapt›¤› baflvuru be-
raatle sonuçland› ve 1939’da Kastamo-
nu milletvekili olarak yeniden parla-
mentoya girdi. Bir süre Londra büyü-
kelçili¤i (1942-1944) yapt›ktan sonra
görev kabul etmeyip siyasetten çekildi.
Siyasî an›lar› “Cehennem De¤irme-
ni/Siyasî Hat›ralar›m 1” (1993) ad›yla
bas›ld›. Ayr›ca Cemal Kutay’›n Rauf
Orbay’›n an›lar›ndan ve belgelerinden
yararlanarak haz›rlad›¤› çal›flmas› “Os-
manl›dan Cumhuriyete Yüzy›l›m›zda
Bir ‹nsan›m›z: Hüseyin Rauf Orbay
(1881-1964)” (1992, 5 cilt) ad›yla ya-
y›mland›.
Orbay, Kâz›m
11 Mart 1886 ‹zmir
3 Haziran 1964 Ankara
Kurtulufl Savafl› komutanlar›ndan, ge-
nelkurmay baflkan›. 1904’te Topçu Te¤-
men rütbesiyle Mühendishane-i Berrî-i
Hümayun’u bitirdikten sonra, ayn› y›l
girdi¤i Harp Akademisi’nden 1907’de
kurmay yüzbafl› olarak mezun oldu.
Balkan, I.Dünya ve 1920’de Do¤u Cep-
hesi Kurmay Baflkan› olarak Kurtulufl
Savafl›’na kat›ld›. 1922’de 3.Kafkas Tü-
meni Komutanl›¤›na getirildi. Baflku-
mandanl›k Meydan Muharebesi’ne ka-
t›ld›. 1926’da korgeneral, 1935’te orge-
neral oldu ve 1943’e dek Üçüncü Ordu
Müfettiflli¤i yapt›. Yüksek Askerî fiûra
Üyeli¤i ve Genelkurmay ‹kinci Baflkan-
l›¤› görevlerinde bulundu. 12 Ocak
1944’te Genelkurmay Baflkan› oldu. 23
Temmuz 1946’da istifa etti. Yeniden
atand›¤› Yüksek Askerî fiûra Üyeli¤i
görevinden 6 Temmuz 1950’de emekli
oldu. 27 May›s 1960’tan sonra Kurucu
Meclis’te, Temsilciler Meclisi baflkanl›-
¤›na seçildi. 1961’de Cumhurbaflkanl›¤›
kontenjan senatörü oldu. Ölümüne de-
¤in bu görevde kald›. ‹stanbul Zincirli-
kuyu’daki mezar› 1988’de Ankara’daki
Devlet Mezarl›¤›’na nakledildi.
Ordu
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda ayr›l›kç› Rum
Pontus çetelerinin eylemlerine sahne
olan, Karadeniz Bölgesindeki il. Mond-
ros Mütarekesi günlerinde Trabzon vilâ-
yeti Merkez sanca¤›na ba¤l› büyük bir
kaza olan Ordu, 1461’de Fatih Sultan
Mehmed’in yöredeki Pontus Krall›¤›’na
son vermesiyle Osmanl› Devleti toprak-
lar›na kat›ld›. Kurtulufl Savafl› y›llar›nda
iflgale u¤ramad›ysa da Rum Pontusçula-
r›n etkinliklerine sahne oldu. Daha
1900’lerin bafl›nda örgütlenen Rumlar,
I.Dünya Savafl› ve Anadolu’nun iflgali
s›ras›nda ‹tilâf Devletleri güçlerinin de
deste¤iyle eylemlerini art›ran Pontus
Cemiyeti ve ayn› do¤rultuda faaliyet
gösteren Müdafaa-i Meflruta Cemiyeti
adl› Rum örgütünün flubeleri, Karadeniz
Bölgesi’ndeki birçok yerde etkinlik gös-
termekteydi. Özellikle Mondros Müta-
rekesi’nin ard›ndan ‹tilâf Devletleri’nin
aç›k deste¤iyle silâhlanan örgütlü Rum
çeteleri, bask›n, suikast ve kundaklama
gibi çeflitli eylemler düzenlediler. Bu ör-
gütlere karfl› yöre halk›nca kurulan
Trabzon Muhafaza-i Hukuk-› Milliye
Cemiyeti, fiilî direniflin yan› s›ra Erzu-
rum Kongresi’nde de etkili rol oynad›.
Fakat daha sonra Mustafa Kemal ve ar-
kadafllar›yla görüfl ayr›l›¤›na düflen ör-
gütün delegeleri Sivas Kongresi’ne ka-
t›lmad›lar. 1920’de Pontus çetelerinin
eylemlerini daha da art›rmas› ve Yunan
674
Orbay, Kâz›m
Rauf Bey (Orbay) donanmaya kat›ld›¤› y›llarda.
Mustafa Kemal, Rauf Orbay (soldan ikinci) ve Fethi Okyar’la (sa¤dan ikinci) birlikte ‹zmir
Göztepe Vapur ‹skelesi’nde.
Kâz›m Orbay
Rauf Orbay
Atatürk döneminde Ordu’dan bir görünüm.
