SÖZLÜ⁄Ü NASIL KULLANMALIYIZ?
Sözlüklerde, sözcükler ve tan›mlar› s›ralan›rken baz› imlere ve
k›saltmalara yer verildi¤ini görürsünüz. Bundaki amaç, sözcüklerin
yaz›l›fl ve okunufl özellikleri ile kaynaklar›n› fazla yer kaplamadan
bir arada vermektir.
Afla¤›da, Türkçe Sözlük’ten daha kolay ve verimli yararlanmak
amac›yla sözlü¤ün kullan›lmas›yla ilgili özellikler aç›klanm›flt›r.
1.
Sözcükler abecesel s›ralamayla verilmifltir.
2.
Kimi iki heceli Türkçe sözcüklerin ikinci hecelerinde dar ünlü
bulunur. Ünlü ile bafllayan bir çekim eki ald›klar›nda, bu sözcüklerin
ikinci hecelerindeki dar ünlüleri düfler. Bu tür sözcükler sözlükte
omuz, -mzu; a¤›z, -¤z›; geniz, -nzi; al›n, -ln›; burun, -rnu; boyun,
-ynu biçiminde gösterilmifltir.
* Dilimize Yabanc› dillerden (özellikle Arapçadan) girmifl kimi iki
heceli sözcüklerin de ikinci hecelerinde dar ünlü bulunur. Ünlü ile
bafllayan bir çekim eki ald›klar› zaman, bu sözcüklerin de ikinci he-
celerindeki dar ünlüleri düfler. Bu tür sözcükler sözlükte emir, -mri;
nehir, -hri; resim, -smi; hüküm, -kmü; vakit, -kti; sab›r, -br› biçimin-
de gösterilmifltir.
3.
Türkçe sözcüklerin sonu c, g (¤), b, d tonlu (yumuflak) ünsüz-
leriyle de¤il; ç, k, p, t tonsuz (sert) ünsüzleriyle biter. Sonu ç, k, p,
t tonsuz ünsüzlerinden biriyle biten sözcü¤e ünlüyle bafllayan bir
ek gelirse, sözcü¤ün sonundaki ünsüz yumuflar. c, g (¤), b, d ton-
lu ünsüzlerine dönüflür. Bu tür sözcükler sözlükte ba¤laç, -c›; süz-
geç, -ci; durak, -¤›; sözcük, -¤ü; geçit, -di; yurt, -du biçiminde gös-
terilmifltir.
* Türkçeye yabanc› dillerden girmifl sözcükler de genellikle bu
kurala uyar. Bu tür sözcükler sözlükte ihraç, -c›; renk, -gi; lastik, -¤i;
kitap, -b›; mikrop, -bu; cilt, -di biçiminde gösterilmifltir.
4.
Türkçeye Arapçadan girmifl kimi sözcükler etmek, olmak yar-
d›mc› eylemleriyle birlefltiklerinde ya da ünlüyle bafllayan bir ek al-
d›klar›nda sondaki sesler, as›llar›n›n etkisinde kalarak çift sese dö-
nüflür: af, aff›na, affetmek; ret, reddine, reddetmek. Bu tür sözcük-
Emel-Zuhal Sözlük-Girifl 21/07/2010 20:58 Page 7
