24
64. Ç. Terimlerin Yaz›m›
Terimler; bilim, sanat, teknik gibi alanlarda belli bir kavram› bildiren
sözcüklerdir.
1.
Ögelerinden biri ya da ikisi anlam de¤iflikli¤ine u¤ram›fl birleflik söz-
cük niteli¤indeki terimler bitiflik yaz›l›r:
alyuvar, aç›ortay, çeflitkenar,
toplardamar, itburnu
(bitki),
bas›nçölçer, d›flbükey, içgüdü, karekök,
yerküre, omurilik, tak›my›ld›z, yanarda¤, Üçkardefl
(y›ld›z kümesi),
e¤imölçer, betonkarar, uzunkuyruk
(kufl),
karaburun
(bal›k),
ay›ba-
ca¤›
(yelken tarz›),
horozibi¤i
(bitki),
danaburnu
(böcek)...
2.
Ögeleri anlam de¤iflikli¤ine u¤ramam›fl birleflik sözcük niteli¤indeki
terimler ayr› yaz›l›r:
taflk›ran otu, güzelavrat otu, ipek çiçe¤i, yumru
kök, deniz üzümü, yer mantar›, buzul tafl, vurma sazlar, üst geçit,
köprü yol, günefl tutulmas›, ses uyumu, yer çekimi, bafl a¤r›s›, yer
bilimi, ses bilgisi, tafl küre, renk yuvas›, meteor tafl›, bel kemi¤i, dö-
ner kule, mercan a¤ac›, çekme kat...
3.
Belirtici, niteleyici görev yapan ya da alt bölümleri bildiren sözcük-
ler, ana terimden ayr› yaz›l›r:
tümce vurgusu, hava haritas›, keflif
uça¤›, aç›k hece, do¤ru orant›, sabit çarpan, kaya güvercini, s›r›k fa-
sulyesi, tam yans›mal› prizma...
Ana terim birleflik sözcük oldu¤unda da belirtici, niteleyici görev yapan
ya da alt bölümleri bildiren sözcükler, ana terimden ayr› yaz›l›r:
ana toplar-
damar, dere alabal›¤›, metal s›cakl›kölçer, sönmüfl yanarda¤...
Belirtici, niteleyici görev yapan ya da alt bölümleri bildiren sözcükler
birleflik sözcük oldu¤unda da ana terimden ayr› yaz›l›r:
yediveren gülü, so-
¤ukkanl› hayvanlar, içbükey ayna, eflkenar dörtgen, ikizkenar üçgen...
65. D. Deyimlerin Yaz›m›
Deyimler, genellikle birden çok sözcükten oluflan ve sözcüklerin temel
anlamlar› d›fl›nda yeni, benzetmeli bir anlam yans›tmak üzere kullan›lan
ögelerdir.
Deyimler ya da deyim niteli¤i tafl›yan öbekler ayr› yaz›l›r:
a¤z› kilitli,
bafl afla¤› gitmek, püf noktas›, dev anas›, yok pahas›na, yumuflak yüzlü, dil
ebesi, söz sahibi olmak, kula¤›na küpe olmak, ipin ucunu kaç›rmak, ipsiz
saps›z, gövde gösterisi, dereden tepeden konuflmak, ay›kla pirincin tafl›n›,
bo¤az›na düflkün, ecifl bücüfl, ak›l hocas›...
Ancak, kal›plaflm›fl ve birleflik sözcük durumuna girmifl kimi deyimler
bitiflik yaz›l›r:
ç›tk›r›ld›m, kabaday›, a¤›rbafll›, çalçene, aç›kgöz, so¤ukkan-
l›, sallabafl, z›pç›kt›, bafl›bozuk...
02-Yaz›m K›lavuzu/008-056 21/07/2010 20:44 Page 24
