914
A
TATÜRK VE
K
URTULUfi
S
AVAfiI
K
RONOLOJ‹S‹ 1881 - 1938
12 fiubat 1920 Atatürk, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk
Cemiyeti Merkez Heyetlerine, Marafl’ta Fran-
s›zlara karfl› kazan›lan baflar›y› ve düflman›n
kentte çekildi¤ini bildiren bir telgraf gön-
derdi.
12 fiubat 1920 Atatürk, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Ce-
miyeti flubelerine, Urfa’n›n 8/9 fiubat 1920 gece-
si Frans›zlar› ma¤lûp eden Kuvâ-yi Milliye güçle-
rince geri al›nd›¤›n› bildiren telgraf gönderdi.
17 fiubat 1920 Osmanl› Meclis-i Mebusan›’nda, Misak-› Millî’nin,
yabanc› parlamentolara ve bas›na bildirilme ka-
rar› al›nd›.
3 Mart 1920 Ali R›za Pafla Kabinesi istifa etti.
4 Mart 1920 Atatürk, Reflat Hikmet Bey’in ölümü üzerine bo-
flalan Osmanl› Meclis-i Mebusan› reisli¤ine seçi-
len Celâleddin Arif Bey’e bir kutlama telgraf› yol-
lad›.
8 Mart 1920 Ali R›za Pafla’n›n istifas› üzerine Salih Pafla Kabi-
nesi kuruldu.
16 Mart 1920 ‹tilâf Devletleri taraf›ndan ‹stanbul fiilen iflgal
edildi. Manast›rl› Hamdi Efendi adl› bir telgraf
memuru, Atatürk’e, ‹tilâf Devletleri taraf›ndan
‹stanbul’un fiilen iflgal edildi¤ini bildiren telgra-
f› gönderdi.
17 Mart 1920 Atatürk, ‹stanbul ile resmî ve hususî bütün telg-
raf haberleflmelerinin ve telgraf memurlar›nca
yap›lacak gizli yaz›flmalar›n yasakland›¤›n›, bü-
tün illere, kolordu komutanl›klar›na, müstakil li-
valara, Posta ve Telgraf Baflmüdürlüklerine bir
genelgeyle bildirdi.
19 Mart 1920 Atatürk, Ankara’da bir meclis toplanmas› ama-
c›yla acele seçim yap›lmas› için vilâyetlere, mu-
tasarr›fl›klara ve kolordu komutanlar›na bildiri-
de bulundu.
2 Nisan 1920 Atatürk, ‹stanbul’dan kaçarak Ankara’ya gelen,
aralar›nda Halide Edip ve efli Dr. Adnan (Ad›var),
Hüsrev (Gerede), Yunus Nadi, Yusuf Kemal (Ten-
girflenk), R›za Nur, Câmi (Baykut) Bey’in bulun-
du¤u grubu istasyonda karfl›lad›.
2 Nisan 1920 Salih Pafla Kabinesi istifa etti.
5 Nisan 1920 Salih Pafla’n›n istifas› üzerine Damat Ferit Pafla
Kabinesi kuruldu.
6 Nisan 1920 Atatürk’ün emriyle Ankara’da “Anadolu Ajans›”
kuruldu.
8 Nisan 1920 Atatürk, Salih Pafla’n›n yerine yeni kabineyi ku-
ran Damat Ferit Pafla ve heyetinin tan›nmayaca-
¤›na iliflkin vilâyetlere birer genelge yollad›.
21 Nisan 1920 Atatürk, vilâyetlere bir genelge göndererek,
Meclis’in 23 Nisan 1920 günü aç›laca¤›n› bildirdi.
23 Nisan 1920 Ankara’da Türkiye Büyük Millet Meclisi aç›ld›.
24 Nisan 1920 Atatürk, Türkiye Büyük Millet Meclisi Baflkanl›-
¤›’na seçildi.
3 May›s 1920 Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde, ilk “‹cra Vekil-
leri Heyeti” seçildi.
11 May›s 1920 Atatürk, ‹stanbul’da Divan› Harp taraf›ndan ida-
ma mahkûm edildi.
24 May›s 1920 Atatürk hakk›nda verilen 11 May›s 1920 tarihli
idam karar›, Padiflah Vahdeddin taraf›ndan onay-
land›.
21 Haziran 1920 Atatürk, Ankara’dan Eskiflehir’e gelerek cephede
temaslarda bulundu.
8 Temmuz 1920 Bursa, Yunanl›lar taraf›ndan iflgal edildi.
15 Temmuz 1920 Atatürk, Ankara milletvekili olarak Türkiye Bü-
yük Millet Meclisi’nde yemin etti.
18 Temmuz 1920 Atatürk’ü korumak üzere Ankara’da Muhaf›z Ta-
k›m› kuruldu.
22 Temmuz 1920 ‹stanbul’da, Padiflah Vahdeddin’in ifltirakiyle
toplanan Saltanat fiûras›’nda, ‹tilâf Devletlerinin
Bar›fl Antlaflmas› Tasla¤› (Sevr Projesi) kabul
edildi.
31 Temmuz 1920 Atatürk, Uflak ve Afyon’da askerî birlikleri denet-
ledi ve Afyon Kolordu Dairesi’nde subaylara hita-
ben bir konuflma yapt›.
31 Temmuz 1920 ‹stanbul’da, Damat Ferit Pafla Kabinesi yeniden
kuruldu.
5 A¤ustos 1920 Atatürk, Fevzi (Çakmak) Pafla ve di¤er baz› arka-
dafllar›yla Konya’dan Pozant›’ya geldi. Burada
Çukurova ileri gelenlerinin oluflturdu¤u “Pozant›
Kongresi”nde bir konuflma yapt›.
5 A¤ustos 1920 Atatürk, akflam trenle Pozant›’dan tekrar Kon-
ya’ya hareket etti.
10 A¤ustos 1920 ‹stanbul Hükûmeti ile ‹tilâf Devletleri aras›nda
“Sevr Antlaflmas›” imzaland›.
27 A¤ustos 1920 Atatürk, bayramlaflmak ve Bat› Cephesi’ni denet-
lemek üzere Fevzi (Çakmak) Pafla ve Albay ‹smet
(‹nönü) Bey’le beraber Ankara’dan Eskiflehir’e
gitti.
28 A¤ustos 1920 Atatürk, Fevzi (Çakmak) Pafla, ‹smet (‹nönü)
ve Salih (Omurtak) beylerle Eskiflehir’den Af-
yon’a geldi. Uflak cephesinin durumu hakk›n-
da Fahrettin (Altay) Bey’le görüfltü ve Yunan
taarruzuna karfl› uygulanacak stratejileri be-
lirledi.
13 Eylül 1920 Atatürk’ün, “Halkç›l›k Program›” ad›yla yay›mla-
d›¤› broflür, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri-
ne da¤›t›ld›.
18 Eylül 1920 Atatürk’ün, 13 Eylül 1920’de Meclis’e sundu¤u
“Halkç›l›k Program›”, Türkiye Büyük Millet Mec-
lisi’nde okundu.
4 Ekim 1920 Atatürk, di¤er komutanlarla beraber fedakâr ça-
l›flmalar› nedeniyle Kâz›m Karabekir’i bir telgraf-
la kutlad›.
17 Ekim 1920 Damat Ferit Pafla, Sadaret’ten istifa etti.
21 Ekim 1920 Damat Ferit Pafla’n›n istifas› üzerine Tevfik Pafla
Kabinesi kuruldu.
22 Ekim 1920 Atatürk, Çiçerin’in 2 Temmuz 1920 tarihli mektu-
bunu yan›tlad›.
27 Ekim 1920 Atatürk, Taflkent’te bulunan Cemal Pafla’n›n 11
Haziran ve 2 Temmuz 1920 tarihli iki mektubunu
yan›tlad›.
30 Ekim 1920 Atatürk, Kars Kalesi’nin millî kuvvetler taraf›n-
dan geri al›nmas› üzerine Kâz›m Karabekir Pa-
fla’y› bir telgrafla kutlad›.
1 Kas›m 1920 Atatürk, subay yetifltirmek üzere Ankara’da aç›-
lan “Zabit Namzetleri Talimgâh›”n›n ilk mezunla-
r›n› vermesi üzerine yapt›¤› konuflmada: “Ordu-
muz, hayat ve haysiyet mücadelesinde ve mille-
tin amaçlar›n›n yegane dayana¤›d›r.” dedi.
10 Kas›m 1920 Atatürk, Ankara Erkek Ö¤retmen Okulu’nun “Za-
bit Namzetleri Talimgah›”n›n ilk mezunlar› flere-
fine verdi¤i yeme¤e kat›ld›.
2/3 Aral›k 1920 Ermenilerle “Gümrü Antlaflmas›” imzaland›.
3 Aral›k 1920 Atatürk, Ahmet ‹zzet Pafla baflkanl›¤›nda ‹stan-
bul’dan gelen heyetle Bilecik’te görüflmek üzere,
akflam Ankara’dan trenle Eskiflehir’e hareket etti.
5 Aral›k 1920 Atatürk, Bilecik’e gelerek burada Dahiliye Nâz›r›
Ahmet ‹zzet Pafla baflkanl›¤›nda Bahriye Nâz›r›
Salih Pafla, Ziraat Nâz›r› Hüseyin Kâz›m Bey, Ra-
sathane Müdürü Fatin (Gökmen) ve D›fliflleri me-
murlar›ndan Münir (Ertegün) Bey’in dahil oldu¤u
‹stanbul heyeti ile görüfltü ve heyetin ‹stanbul’a
dönmesine müsaade etmeyece¤ini, hep birlikte
Ankara’ya gidilece¤ini bildirdi.
22/23 Aral›k 1920 Atatürk, Kuvâ-yi Seyyare Komutan› Çerkez Et-
hem’e yollad›¤› telgrafta, “Sizinle görüflmek ve
vaziyeti izah etmek üzere Celâl (Bayar), Reflit,
K›l›ç Ali, Eyüp Sabri ve Vehbi beylerle Emir Pafla
yar›n (23.12.1920) Saat 12’de hareket ettirilecek
trenle Kütahya’ya geleceklerdir!” dedi.
25/26 Aral›k 1829 Atatürk, Çerkez Ethem’in, Bat› Cephesi Komutan›
‹smet (‹nönü) Bey’in bilgisi olmaks›z›n Kuvâ-yi
Seyyare’den bir k›s›m kuvvetleri Gediz ve Kütah-
ya’da toplamas› üzerine, Kütahya’da bulunan
milletvekili heyetinden, durumun ayd›nlat›lmas›-
n› istedi.
1921
5 Ocak 1921 Atatürk, Da¤›stan’›n ba¤›ms›zl›¤›n›n, Sovyet Rus-
ya taraf›ndan tan›nmas› üzerine Lenin’e telgraf
gönderdi.
10 Ocak 1921 Birinci ‹nönü Zaferi.
11 Ocak 1921 Atatürk, I. ‹nönü Zaferi’ni kazanan Bat› Cephesi
Komutan› ‹smet (‹nönü) Bey’i, gönderdi¤i bir
telgrafla kutlad›.
17 Ocak 1921 Atatürk, “United Telegraph” gazetesi muhabiri-
ne, Türk Ba¤›ms›zl›k Savafl›’n›n amaçlar›n› aç›k-
layan bir demeç verdi.
20 Ocak 1921 ‹lk Teflkilat-› Esasiye Kanunu (Anayasa), Türkiye
Büyük Millet Meclisi’nde kabul edildi.
25 Ocak 1921 ‹ngiltere D›fliflleri Bakan› Lord Curzon, Paris top-
lant›s›nda verdi¤i demeçte: “… ‹stanbul Hükû-
meti felç hâlinde ve Mustafa Kemal, Türkiye’nin
gerçek hâkimidir.” dedi.
27 Ocak 1921 Sadrazam Tevfik Pafla, Atatürk’e gönderdi¤i telg-
rafta, Londra’da toplanacak bar›fl konferans› için
Osmanl› heyetine kat›lmak üzere Büyük Millet
Meclisi’nden üye istedi.
28 Ocak 1921 Atatürk, Sadrazam Tevfik Pafla’n›n 27 Ocak 1921
tarihli telgraf›na verdi¤i cevapta, “Millî iradeye
dayanarak Türkiye’nin mukadderat›na el koyan
yegane meflru ve müstakil hâkim kuvvet, Anka-
ra’da aral›ks›z toplanan Türkiye Büyük Millet
Meclisi’dir. Türkiye’ye ait bütün meselelerin hâl-
line memur ve her türlü haricî münasebetlere
muhatap, ancak bu Meclis’in hükûmetidir. … ‹ti-
lâf Devletleri, Londra’da yapacaklar› konferans-
ta, Do¤u meselesini adalet ve hukuk dairesinde
921
