Mehmed Emin Yurdakul, ‹brahim Alâ-
addin Gövsa, Celâl Sahir Erozan, bu
isimlerden baz›lar›d›r.
Zeybek
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Kuvâ-yi Mil-
liye saflar›nda yer alan Bat› Anadolu
efelerine verilen ortak ad. ‹fllemeli flal-
var, kuflak, cepken, börk ya da fesin üze-
rine sar›lm›fl ipek çevreden oluflan özel
giysileri yan› s›ra silâhl›klar› bulunur ve
çizme giyerlerdi. Baflkan›na “efe”, yar-
d›mc›lar›na “k›zan” denilen zeybekler,
Osmanl› Devleti döneminde ve Kurtu-
lufl Savafl›’nda Kuvâ-yi Milliye saflar›n-
da birçok savafla kat›l›p düflmana karfl›
çete savafl› yapt›lar. Cumhuriyet döne-
minde, zeybeklik ve efelik zamanla kay-
boldu. Ayr›ca zeybek, Ege Bölgesi’nde
müzik eflli¤inde oynanan halk danslar›-
n›n ortak ad› olarak da kullan›lmaktad›r.
Zeynelâbidin Efendi (Konyal›)
1884 Konya
?, Suriye
Kurtulufl Savafl› muhalifi Osmanl› si-
yaset adam›. Nakflibendî fleyhi olup
II.Meflrutiyet’in ilân›ndan (1908) son-
ra Osmanl› Meclis-i Mebusan›’nda ‹t-
tihat Terakki’nin Konya milletvekili
olarak yer ald› (1908-1912). Daha
sonra muhalefet saflar›na geçip Hürri-
yet ve ‹tilâf F›rkas›’n›n ileri gelen
üyelerinden oldu. Mahmud fievket Pa-
fla’n›n öldürülmesinden (1913) sonra
Gemlik’e sürgün edildi. Mondros
Ateflkes Antlaflmas›’n›n imzalanma-
s›ndan (30 Ekim 1918) sonra ‹stan-
bul’a döndü. Damat Ferit taraf›ndan
Âyan Meclisi üyeli¤ine getirildi
(1919). Padiflah Vahdeddin üzerinde
büyük nüfuz kazand›. Bozk›r ve Kon-
ya ayaklanmalar›n›n ç›kmas›nda
önemli rol oynad›. Kurtulufl Sava-
fl›’n›n kazan›lmas›ndan sonra Türki-
ye’den M›s›r’a kaçt› ve “Yüzellilik-
ler” listesine al›nd›. Daha sonra Suri-
ye’ye yerleflti.
Zeynelâbidin (Fânizâde) (Adanal›)
1884 Adana
?, Ba¤dat
Adana’da Kurtulufl Savafl› karfl›t› Ferda
gazetesini yay›mlayan Yüzelliliklerden
Fânizâde Ali ‹lmî ve yine Yüzellilikler-
den Fânizâde Mesut Bilgili’nin kardefli.
Yüksekö¤renimini tamamlad›ktan sonra
siyaset yaflam›na at›ld›. Hürriyet ve ‹tilâf
F›rkas› Umumî Kâtipli¤i görevine geti-
rildi. Miralay Sad›k taraf›ndan haz›rla-
nan Hürriyet ve ‹tilâf bildirisini Saltanat
fiûras›’nda sundu. Ad› çeflitli yolsuzluk
olaylar›na kar›flt›. Kurtulufl Savafl›’ndan
sonra M›s›r’a kaçt›, ard›ndan Ba¤dat’a
gitti ve 1938’de ç›kar›lan af öncesi ora-
da öldü.
Z›rh, Ali R›za
1888 Rize
8 May›s 1951 Ankara
‹kinci TBMM Rize milletvekili. Hukuk
Mektebi’ni bitirdi. Gözlerinden rahats›z
oldu¤u için silâhs›z s›n›fa ayr›l›p asker-
li¤ini er olarak yapt›. I.Dünya Sava-
fl›’nda Anafartalar Divan-› Harp Kâtipli-
¤i ve hukuk müflavirli¤i yapt›. ‹kinci
TBMM’ye Rize’den milletvekili seçildi.
1925’te Ankara ‹stiklâl Mahkemesi
üyeli¤ine atand›. 1950’ye dek Rize ve
Artvin (1935-1939) milletvekili olarak
parlamentoda yer ald›.
Zile
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Zile Ayaklan-
mas›’na sahne olan, Tokat iline ba¤l› il-
çe. Ankara Savafl› sonras› k›sa süreli Ti-
mur yönetimi ard›ndan 1413’te Osman-
l› topraklar›na kat›ld›. Celâlî Ayaklan-
malar›’ndan büyük ölçüde etkilendi.
19.yüzy›l sonlar›nda Sivas vilâyetinin
Tokat sanca¤›na ba¤l› bir kaza olarak
yönetiliyordu. Kaza merkezinin beledi-
yesi 1872’de kuruldu. Kurtulufl Savafl›
s›ras›nda yöre Zile Ayaklanmas›’na sah-
ne oldu.
Zile Ayaklanmas›
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Tokat ve Zile
dolaylar›nda ortaya ç›kan ayaklanma
(27 May›s-13 Haziran 1920). Sivas
Kongresi’nde al›nan kararlar do¤rultu-
sunda Anadolu’daki bütün yönetim bi-
rimlerinin ‹stanbul ile iliflkilerini kesme-
si, ‹stanbul Hükûmeti’ni zor durumda
b›rakm›flt›. ‹stanbul’un 16 Mart 1920’de
fiilen iflgal edilmesinden sonra yeniden
hükûmeti kurmakla görevlendirilen Da-
mat Ferit Pafla, Kuvâ-yi Milliye’yi etki-
siz k›lmak için Anadolu’daki yerel efl-
rafla ve din adamlar›yla anlafl›p, ‹stanbul
yanl›s› eylemler düzenlemeye yöneldi.
Yozgat ve Yenihan (Y›ld›zeli) ayaklan-
malar›ndan ve Damat Ferit Pafla’n›n
deste¤inden cesaret alan Zileli davave-
kili Uvan Ali, çevresine toplad›¤› fieyh
Abdüsselâm, Ayanc›o¤lu Mehmed, gö-
revden uzaklaflt›r›lm›fl eski nahiye mü-
dürü Naci, eski mal müdürünün o¤lu ‹h-
san, Postac› Nâz›m, arkadafllar› ve ken-
disine kat›lan 100 kadar Çerkez atl›s›yla
birlikte TBMM Hükûmeti’ne karfl›
ayakland› (27 May›s 1920). Ayaklan-
man›n haber al›nmas› üzerine, TBMM
Hükûmeti, 3 Haziran 1920’de Süvari
Binbafl› Hilmi Bey komutas›nda bir
kuvveti Zile’ye gönderdi. Ancak, kasa-
ba halk›n›n da kendilerine kat›lmas›yla
güçlenen ayaklanmac›lar, 7 Haziran
1920’de kuflatma alt›nda tuttuklar› Zi-
le’ye girdiler. Hilmi Bey, emrindeki
kuvvetlerle k›sa süren bir çat›flma sonra-
s› Zile Kalesi’ne çekildi. Olaylar›n bü-
906
Zeybek
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Kuvâ-yi Milliye saflar›nda yer alan ‹zmirli zeybekler.
Ege Bölgesi’nde Yunan iflgaline karfl› direnen Daniflmentli ‹smail Efe ve k›zanlar› (1919).
