907
yümesi üzerine Tokat’taki 5.Tümen, Zi-
le’ye gönderildi. Yarbay Cemil Cahit’in
(Toydemir) komuta etti¤i tümen, Zile
eflraf›n›n önemli bir bölümünün de
ayaklanmac›lara kat›ld›¤›n› ve kentteki
jandarma birliklerinin Postac› Nâz›m’a
teslim olduklar›n› ö¤renip Zile’ye gir-
mekten vazgeçince ayaklanmac›lar,
Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti üyelerinin
evlerini ya¤malay›p kaza müftüsünü
kaymakaml›¤a getirdiler. Bu arada Si-
vas ve Erzurum’dan gelen yeni birlikler-
le gücünü art›ran Cemil Cahit Bey,
ayaklanmac›lara, teslim olmalar› için
yirmi dört saat süre tan›d›. Sürenin biti-
minde harekete geçen 5.Tümen, yo¤un
çat›flmalardan sonra Zile’ye girdi (12
Haziran 1920). Ayaklanman›n elebafl›-
lar›ndan Uvan Ali, fieyh Abdüsselâm ve
Ayanc›o¤lu Mehmed yakalanarak öldü-
rüldü. 13 Haziran 1920’de ayaklanma
tam anlam›yla bast›r›ld›. Kurulan askerî
mahkemedeki yarg›lama sonucu ayak-
lanmac› ve k›flk›rt›c› olarak belirlenen
22 kifli idam edildi.
Ziraat Bankas›
bk.
Türkiye Cumhuriyeti Ziraat
Bankas›
Ziraat Kongresi
Atatürk döneminde Millî ‹ktisat ve Ta-
sarruf Cemiyetince düzenlenen, tar›m
politikas›ndan çok, tar›m tekni¤ine ilifl-
kin konular›n tart›fl›ld›¤› kongre (14
Ocak 1931). 1930’da Millî ‹ktisat ve Ta-
sarruf Cemiyetince toplanan Sanayi
Kongresi’nden sonra, bu giriflimin ta-
mamlay›c›s› olarak düzenlendi. Tar›m
politikas›ndan çok, tar›m tekni¤ine ilifl-
kin konular›n tart›fl›ld›¤› Kongre’nin
gündemini, daha çok, üretim koflullar›,
ziraî e¤itim-ö¤retim, nakliye tarifeleri,
iktisadî yöntemler, muafiyetler ve tefl-
vikler, ziraî kanunlar, hayvanc›l›k ve ge-
nel sorunlar gibi konular oluflturdu.
Kongrede tar›ma dayal› sanayi konu-
sunda ortaya at›lan pamuklu dokuma,
kendir, gülya¤›, fleker, ispirto yap›m› gi-
bi öneriler, daha sonraki y›llarda gerçek-
lefltirildi.
Ziraat Vekâleti
bk.
Tar›m ve Köyiflleri Bakanl›¤›
Ziya Bey
1887 Kelkit/Gümüflhane
6 May›s 1920 Çarflamba
Birinci TBMM Gümüflhane milletveki-
li. ‹lk ve ortaö¤renimini Gümüflhane’de
tamamlad›ktan sonra Maliye’de memur
olarak çal›flt›. Birinci TBMM’ye Gü-
müflhane’den milletvekili seçildi¤ini (10
Nisan 1920) ö¤renince di¤er milletveki-
li arkadafllar› ‹zzet, Faik, Recai (Trab-
zon milletvekilleri); Veysel R›za, Hasan
Fehmi ve Mehmet fiükrü (Gümüflhane
milletvekilleri) beylerle birlikte 6 May›s
1920’de Samsun yoluyla Ankara’ya git-
mek üzere Çarflamba’dan yola ç›kt›ktan
bir süre sonra eflk›yalar taraf›ndan yolu
kesilerek Trabzon milletvekili ‹zzet Bey
ile birlikte öldürüldü.
Ziya Gökalp
23 Mart 1876 Diyarbak›r
25 Ekim 1924 ‹stanbul
‹leri sürdü¤ü görüfllerle Cumhuriyet
Türkiyesi’nin kuruluflunda önemli rol
oynayan düflünür ve sosyolog. Diyarba-
k›r Askerî Rüfltiyesi’ni bitirdikten sonra
Mülkiye ‹dadîsi’nde ve Baytar Mekte-
bi’nde okudu. Okulun son s›n›f›ndayken
II.Abdülhamid rejimine karfl› gizli bir
cemiyete kat›ld›¤›ndan on ay kadar Tafl-
k›flla’da, iki ay kadar da Mehterhane’de
hapsedildi; mahkûmiyeti sonras› Diyar-
bak›r’a sürgün edildi (1900). Arapça ve
Farsça ö¤rendi. II.Meflrutiyet’in ilân›n-
dan sonra ‹ttihat ve Terakki F›rkas›’n›n
Diyarbak›r flubesini açarak siyasî çal›fl-
malara yöneldi. Dicle ve Peyman gaze-
telerini ç›kard›. 1910’da Selânik’te top-
lanan ‹ttihat ve Terakki F›rkas› kongre-
sine Diyarbak›r delegesi olarak kat›ld›.
Ertesi y›l örgütün merkez yönetim kuru-
luna getirildi. ‹ttihat ve Terakki Lisesi’ni
kurdurarak ilk kez bu lisede sosyoloji
dersini programa ald›rd›. Daha sonra,
1912’de Ergani-Maden mebusu olarak
Osmanl› Meclis-i Mebusan›’na seçilin-
ce ‹stanbul’a yerleflti. Türk Oca¤›’n›n
çal›flmalar›na kat›ld›. 1918’de Hars ve
‹lim Heyeti üyeleri aras›nda yer ald›. ‹s-
tanbul’un ‹ngilizler taraf›ndan iflgaline
kadar Dârülfünun’da sosyoloji okuttu
(Ekim 1914-Ocak 1919). ‹flgal s›ras›n-
da, ‹ttihat ve Terakki önderleriyle birlik-
te bir süre Bekira¤a Bölü¤ü’nde tutuklu
kald›ktan sonra Malta Adas›’na sürüldü.
Dönüflünde (19 May›s 1921) bir süre
Diyarbak›r’da oturdu; daha sonra Telif
ve Tercüme Encümeni Reisli¤i’ne ata-
n›nca Ankara’ya yerleflti. ‹kinci
TBMM’ye Diyarbak›r’dan milletvekili
seçildi (11 A¤ustos 1923). Genç Kalem-
ler (1911), Türk Yurdu (1912), Tanin,
Halka Do¤ru, Türk Sözü, ‹slâm, ‹ktisa-
diyat, Millî Tetebbular, Muallim, Dârül-
fünun Edebiyat Fakültesi Mecmuas›, ‹ç-
timaiyat, Harp ve kendi ç›kard›¤› Yeni
Mecmua (66 say›, 12 Temmuz 1917-26
Ekim 1918) gibi gazete ve dergilerde
dil, tarih, sosyoloji alanlar›ndaki araflt›r-
ma yaz›lar› yan› s›ra yeni dil hareketine
örnek manzumeler yay›mlad›. Malta
sürgününden dönüflünde Diyarbak›r’da
ç›kard›¤› Küçük Mecmua (33 say›, 5
Haziran 1922-5 Mart 1923), Hâkimiyet-
i Milliye, Yeni Türkiye ve Cumhuriyet
gazetelerinde dil ve edebiyat konular›-
Ziya Gökalp
Ziya Gökalp
Ziya Gökalp’›n ç›kard›¤› Küçük Mecmua’n›n
kapa¤›.
Sayfalar›nda Ziya Gökalp’›n ölüm haberine
yer veren Resimli Hafta’n›n kapa¤›.
