n›n yan› s›ra siyaset ve sosyolojiyle ilgi-
li yaz›lar yazd›. Selânik’e yerleflerek
ulusçuluk ülküsünü yaymaya çal›flt›.
Bafllang›çta Turanc›l›k gibi, dolayl› yol-
dan Enver Pafla’n›n Almanc› politikas›-
n› destekleyen yaz›lar yazd›ysa da, daha
sonra ulusal ç›karlar› gözeten düflünce-
lerini sistemlefltirmeye çal›flt›. Ata-
türk’ün “halkç›l›k” ve “milliyetçilik” il-
kelerinin olgunlaflt›r›lmas›nda, düflünce-
lerinin pay› büyük oldu. Çal›flmalar›yla
Millî Edebiyat ak›m›n›n güçlenmesine
katk›da bulundu; düflün ve sanat adam-
lar›na öncülük etti.
Bafll›ca eserleri:
fia-
ki ‹brahim Destan›
(1908),
K›z›l Elma
(fliir, 1915),
Türkleflmek, ‹slâmlaflmak,
Muas›rlaflmak
(1918),
Yeni Hayat
(fliir,
1918),
Alt›n Ifl›k
(fliir, 1923),
Türkçülü-
¤ün Esaslar›
(1923),
Türk Medeniyeti
Tarihi
(1925),
Malta Mektuplar›
(1931).
Ziya Hurflit
1890 Hemflin
14 Temmuz 1926 ‹zmir
Atatürk’e karfl› düzenlenen ‹zmir Su-
ikast›’n› haz›rlad›¤› gerekçesiyle ‹stiklâl
Mahkemesi’nde yarg›lanarak idam edi-
len Birinci TBMM Lâzistan milletveki-
li. Almanya’da gemi infla ve telsiz ö¤re-
nimi gördü. Kurtulufl Savafl› bafllang›-
c›nda Trabzon delegesi olarak Erzurum
Kongresi’ne kat›ld›. 1920’de Birinci
TBMM’ye Lâzistan (Rize) mebusu se-
çildi. Gönüllü olarak Kurtulufl Sava-
fl›’nda görev ald›, ayr›ca Yozgat ‹stiklâl
Mahkemesi üyeli¤ine getirildi. Mec-
lis’te muhalif grup içinde yer ald›. Özel-
likle Trabzon milletvekili Ali fiükrü
Bey’in öldürülmesi (1923) olay› sonras›
muhalefetini daha da sertlefltirdi. ‹kinci
dönemde milletvekili seçilemeyince
Mustafa Kemal’i TBMM’deki locas›n-
da öldürmeyi planlad›ysa da baflarama-
d›. Terakkiperver F›rka’ya girdi, parti-
nin Samsun ve Amasya örgütlerini kur-
maya çal›flt›. Atatürk’e karfl› ‹zmir Su-
ikast›’n› haz›rlad› ve uygulamak için ‹z-
mir’e gitti. Yap›lan bir ihbar sonucu ya-
kalanarak suç ortaklar›yla birlikte ‹stik-
lâl Mahkemesi’nde yarg›land›. Ali Çe-
tinkaya baflkanl›¤›ndaki mahkemece
ölüm cezas›na çarpt›r›ld› ve suikast› ger-
çeklefltirmeyi tasarlad›¤› Kemaralt› Ca-
mii yak›nlar›nda as›larak idam edildi.
Zonguldak
Kurtulufl Savafl›’nda k›sa bir süre Frans›z
iflgalinde kalan, Karadeniz Bölgesi’nde
il. 1460’ta Fatih Sultan Mehmed’in Can-
daro¤ullar› Beyli¤i’ne son vermesiyle
Osmanl› topraklar›na kat›ld›. Bu dönem-
de Anadolu’nun di¤er kentlerine oranla
durgun bir dönem yaflad›. 17.yüzy›lda
Kazak korsanlar›n sald›r›lar›na u¤rad›.
18.yüzy›lda merkezî otoritenin zay›fla-
mas›yla birlikte kentte âyanlar etkili ol-
du. 19.yüzy›l›n ikinci yar›s›na dek önem-
siz, küçük bir yerleflim yeriyken, kömür
yataklar›n›n iflletilmeye baflland›¤›
19.yüzy›l›n ikinci yar›s›ndan sonra gelifl-
meye bafllad›. Mondros Mütarekesi’nin
hemen ard›ndan Frans›zlar bölgeye as-
kerî birlik gönderdi. Zonguldak ve çev-
resinin as›l iflgali 1920 Mart›’nda bafl-
lad›. Fakat güçlü Kuvâ-yi Milliye
direnifli karfl›s›nda iflgal, üç ay gibi k›sa
bir süre sonra 19 Haziran 1920’de Fran-
s›z birliklerinin çekilmesiyle sona erdi.
Zübeyde Han›m
1857 ?, T›rhala
14 Ocak 1923 ‹zmir
Mustafa Kemal Atatürk’ün annesi.
Sar›göllü Hac› Sofu ailesinden Feyzul-
lah A¤a’n›n k›z›d›r. Çocukluk ve genç-
lik y›llar› Langaza’da geçti. Ailesinin ilk
kufla¤›, Orta Anadolu’dan göç ederek
Selânik’in bat›s›nda, Arnavutluk s›n›r›
yak›nlar›na yerlefltirilen Yörüklerden
olup Varyemezo¤ullar› olarak tan›n›yor-
du. Selânik’te akrabalar›n›n yan›nda
kalan Zübeyde Han›m, bu s›rada evkaf
kâtibi ve gümrük memuru olarak çal›flan
kendisinden on sekiz yafl büyük Ali
R›za Efendi ile evlendi (1871). Ailenin,
Atatürk’ün do¤umundan önce dünyaya
gelen Fatma, Ahmet ve Ömer adl› üç
çocu¤u hastal›k nedeniyle öldü;
Atatürk’ün en küçük kardefli Naciye ise
genç k›zken ölmüfltü. Sadece Mustafa
ve Makbule hayatta kald›. Efli Ali R›za
Efendi 1888’de öldü¤ünde Mustafa,
henüz ilkokul ça¤›ndayd›. Zübeyde
Han›m yaln›z kal›nca Hac› Süleyman
Efendi’nin Langaza yak›n›ndaki çift-
li¤inde kâhyal›k yapan kardefli Hüseyin
A¤a’ya s›¤›nmak zorunda kald›. Bir
süre sonra da o¤lunun okula gidebil-
mesini sa¤layabilmek için Selânik’e
döndü. Mustafa Kemal, Çanakkale
Savafl›’ndan ‹stanbul’a dönünceye
kadar Zübeyde Han›m, k›z› Mak-
bule’yle birlikte Selânik’te kald›. Bu
tarihten sonra Mustafa Kemal, annesini
ve k›z kardeflini ‹stanbul’a ça¤›rarak
Akaretler’deki ve ard›ndan 1916’da ‹s-
tanbul fiiflli’de bulunan ve günümüzde
Atatürk Müzesi olan eve yerleflti.
1919’da o¤lundan ayr›lmak zorunda
kalan Zübeyde Han›m onu ancak An-
kara’da 1922’de görebildi. Ankara’da,
o¤lunun yan›nda pek k›sa bir süre kal-
d›ktan sonra 1923’te tedavi olmak ve
dinlenmek amac›yla gitti¤i ‹zmir’de öl-
dü. Cumhuriyet döneminde ad›na bir-
çok an›t dikildi ve okullar aç›ld›.
908
Ziya Hurflit
Ziya Hurflit
Mustafa Kemal, annesi Zübeyde Han›m’›n ölüm haberi üzerine gitti¤i ‹zmir’de annesinin
kabri bafl›nda.
Atatürk’ün annesi Zübeyde Han›m
