travma, Oidipus çat›flmas›nda en
az›ndan simgesel olarak gerçeklefl-
tirilen baban›n öldürülmesi veya
Musevi dininin kurucusunun öldü-
rülmesi), hat›ralar (tedaviler s›ra-
s›nda dile getirilen, Freud’un çok
sevdi¤i arkeolojik bir giriflimde ye-
niden bulunan veya yeniden yara-
t›lan veya Musa’ya iliflkin olan ve
Kitab-› Mukaddes’te yer alan hikâ-
yelerin nesnellefltirilmesinde ken-
dini gösteren hat›ralar) ve fantaz-
malar (rüyalarda ve hezeyanlarda
görüldü¤ü flekilde ortaya ç›kan bi-
reysel fantazmalar ve tarihte görü-
len fantazmalar) aras›nda hiçbir
zaman kesin bir seçim yap›p karar
vermemiflti. Freud böylece, insa-
no¤luna, onun düflüncesini ve dün-
ya ile aras›ndaki iliflkisini belirle-
yen yasalara iliflkin yeni bir görüfl
getirdi. Dolay›s›yla, kendisinin de
belirtti¤i gibi Darwin’in ve Koper-
nik’in yan›nda, yani insano¤luna
evrendeki yerinin ne kadar alçak-
gönüllü oldu¤unu göstererek onu
re ve psikanalize zarar› dokunma-
s›n diye yay›mlamad›¤› son eseri
Hz. Musa ve Tektanr›c›l›k
, 1939’da
Londra’da tamamland› ve yay›m-
land›. Bu eser, Freud’un, Musa’n›n
bir M›s›rl› oldu¤unu ve Yahudi hal-
k›na, firavun IV. Amenofis’in tek-
tanr›c› dinini tan›tt›¤› görüflünü sa-
vundu¤u üç bölümlü bir “tarihî ro-
man”d›r.
Totem ve Tabu
’da baba
katline iliflkin olarak ileri sürdü¤ü
irdelemelerle ba¤›nt›l› olarak bu
eserde ortaya koydu¤u varsay›ma
göre, ancak yasalar›n tafl›y›c›s›
olan yönetici Musa’n›n öldürülme-
sinden sonrad›r ki kendini seçilmifl
halk olarak gören Yahudileri sa¤-
lam bir biçimde birlefltiren tektan-
r›c› din kurulmufltur. Freud, maddi
gerçekli¤in etkisi (gerçek cinsel
110
