121
mifltir. Osmanl› toplumunda düze-
ne, ekonomik ve kültürel gerili¤in
ve büyük bir kargaflan›n egemen ol-
du¤u bir ortamda “Sanat flahsî ola-
maz... Sanatç› kamu yaflam›n› do-
natmal› ve desteklemelidir.” fikrini
savunur. Tevfik Fikret’in pek çok fli-
iri önce tepkiyi ve elefltiriyi yans›t›r,
sonra da yap›lmas› gerekenleri bi-
rer birer s›ralar. fiiirlerindeki dü-
flünsel boyut
Tefekkür
fliirinde flöy-
le aç›klan›r: “Bütün fliirlerimin ruhu
bir tekeddür(üzüntü)dür.”
‹yi bir Bat› kültürü alm›fl olan Tev-
fik Fikret’e, bu kültürün temel özel-
liklerinden biri olan laiklik, din
a¤›rl›kl› eski kültürün de¤erlerini
ac›mas›zca gözden geçirip ay›kla-
ma f›rsat› vermifltir. Hiç çekinme-
den yönetime, tarihe, dine baflkal-
d›ran, tav›r alan fliirlerinde (
Sis,
Doksanbefle Do¤r”, Han-› Ya¤ma,
Tarih-i Kadim
, vb.) affetmezli¤i ve
Bat›c›l›¤› apaç›k görünür.
Tevfik Fikret’in iste¤i, beklentileri
neydi? ‹yi iflleyen bir meflrutiyet,
yasalara sayg›l› bir yönetim, adaleti
sa¤layan hukuk düzeni, halk›n seç-
sesle konuflur. Biçim ile içerik uyu-
munu gözetti¤i fliirlerinde iç müzi-
¤e özen göstermifl, çeflitli biçim ve
anlat›m denemeleri yapm›flt›r (ser-
best müstezat, karma biçimler, özel
duraklar vb.). Ayn› zamanda res-
samd›r ve Abdülhak Hamid Tar-
han’›n deyifliyle Tevfik Fikret “bü-
yük bir fliir ressam›”d›r.
Kat› bir ahlakç›, ödün vermez bir
Bat›c› Tevfik Fikret, bir fliirinde
kendisini flöyle betimler: “Fikri hür,
irfan› hür, vicdan› hür bir flairim.”
Bu fliirin ilk dizeleri de bir tür mey-
dan okumad›r: Hiç kimseden yar-
d›m ummayan, kol kanat dilenme-
yen, kendi göklerinde kendi ola-
naklar›yla uçan, hiçbir kurum, kifli
karfl›s›nda e¤ilmeyen bir flair oldu-
¤unu hayk›r›r.
Tevfik Fikret’in, kiflili¤ini koruma
kayg›s›yla gelifltirdi¤i ahlakç›l›k, Os-
manl› düzeninde egemen olan sö-
mürü ve geri kalm›fll›k karfl›s›nda
genel bir yaflama biçimine dönüfl-
müfltür. Düflünce-eylem birlikteli¤i-
ne gösterdi¤i afl›r› özen, onur k›r›c›
sonuçlardan kaç›nma anlay›fl›, top-
lumsal elefltiriyi de birlikte getir-
