B›y›kl›o¤lu, (Mehmed) Tevfik
1889 Çanakkale
23 Kas›m 1961 Ankara
Lozan Konferans›’na kat›lan Türk heye-
tinde askerî müfla-
vir olarak yer alan
diplomat ve tarihçi.
Harp
Okulu’nu
(1908) ve Harp
Akademisi’ni bitir-
di (1914). Çanak-
kale
Savafl›’nda
Anafartalar’da
Mustafa Kemal’in
kurmay heyetinde
yer ald›. ‹ki kez
Cumhurbaflkanl›¤›
Genel Sekreterli¤i yapt› (1924-
1926 ve 1928-1932). Moskova
büyükelçili¤inde (1927) bulundu. Türk
Tarihi Tetkik Cemiyeti’nin (Türk Tarih
Kurumu) ilk baflkanl›¤›n› yapt›. Genel-
kurmay Harp Tarihi Dairesi’nde harp ta-
rihi uzman› olarak çal›flt›. Ta-
rihle ilgili çeflitli çevirileri
yay›mland›.
Bafll›ca eserle-
ri:
Hint Tarihi
(1931),
Trak-
ya’da Millî Mücadele
(1956),
Türk ‹stiklâl Harbi
(1962),
Atatürk Anadolu’da
1919-1921
(1959),
Osmanl› ve
Türk Do¤u
P o l i t i k a s ›
(1958),
Mond-
ros Mütarekesi
ve
Tatbikat›
(1962).
B›y›ktay, Ömer Halis
1883 Erzincan
25 Aral›k 1939 ‹stanbul
Kurtulufl Savafl› komutanlar›ndan.
1905’te Harp Okulu’nu bitirdi. Trablus-
garp Savafl› nedeniyle kapat›lan Harp
Akademisi’ne ancak 1910’da girebildi.
Akademinin ikinci s›n›f›ndayken
1911’de ‹talyan Harbi’ne kat›ld›; bu
yüzden akademiyi bitirifli gecikti
(1914). Trablusgarp, Balkan, I.Dünya
ve Kurtulufl Savafllar›na kat›ld›. 1905-
1914 aras› ordunun çeflitli kademelerin-
de görev yapt›. 1915-1917 aras› Irak
Komutanl›¤› kurmay heyetinde görev-
lendirildi; 6.Tümen ve 52.Tümen kur-
may baflkanl›¤› görevini üstlendi.
1918’de binbafl›l›¤a yükseldi. 1919 bafl-
lar›nda 20.Kolordu kurmay baflkanl›¤›-
na getirildi. Kurtulufl Savafl› s›ras›nda
Tümen komutan› oldu (1920-1924).
1927’de tümgeneralli¤e terfi etti. Millî
Savunma Bakanl›¤› müsteflar yard›mc›-
l›¤› (1928-1929), Millî Savunma Bakan-
l›¤› Kara Kuvvetleri Müsteflarl›¤›, 3.Tü-
men Komutanl›¤›, Genelkurmay E¤itim
Dairesi Baflkanl›¤› ve ‹stanbul Komu-
tanl›¤› görevlerinde bulundu (1929-
1939) ve 1934’te korgeneral oldu. ‹stan-
bul Edirnekap›’daki mezar›, 1988’de
Ankara’daki Devlet Mezarl›¤›’na nakle-
dildi.
Bilecik
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda üç kez Yu-
nan iflgaline u¤rayan kent. Bizans s›-
n›rlar› içindeyken Osman Gazi taraf›n-
dan 1298’de Yarhisar’la birlikte ele
geçirildi ve 1299’da ba¤›ms›zl›¤›n›
ilân eden Osmanl› Beyli¤i topraklar›na
kat›ld›. Bu dönemde kaza merkeziyken
1326’da Bursa’n›n ele geçirilip bafl-
kent yap›lmas›ndan sonra önemini yi-
tirdi. 19.yüzy›l sonlar›nda Hüdavendi-
gâr vilâyetine ba¤l› Ertu¤rul sanca¤›-
n›n s›n›rlar› içindeydi. Millî Mücadele
y›llar›nda Bursa’ya ba¤l› sancakken
oldukça tahribata u¤rad›. Yunanl›lar›n
1920 Haziran›ndan bafllayarak Bursa
ve Bal›kesir’i iflgalinden sonra 5 Ara-
l›k’ta Ankara Hükûmeti’yle ‹stanbul
Hükûmeti aras›ndaki ilk görüflmeler
burada yap›ld›. Bir tarafta Mustafa Ke-
mal Pafla ile ‹smet Pafla, di¤er tarafta
Ahmed ‹zzet Pafla ile Salih Pafla’n›n
temsil etti¤i hükûmet görüflmeleri Bi-
lecik’te ‹stasyon Binas›’nda yap›ld›.
Daha sonra 8 Ocak 1921’de kent, Yu-
nan kuvvetleri taraf›ndan iflgal edildiy-
se de I.‹nönü Savafl› sonras› Yunanl›lar
geri çekilmek zorunda kald›. 13 Tem-
muz’daki ikinci iflgal çok k›sa sürdü;
22 Temmuz’da bafllay›p 6 Eylül
1922’ye kadar devam eden en uzun sü-
reli üçüncü iflgal sonras› Yunanl›lar
kenti terk ederken büyük ölçüde tahri-
bat yapt›; 2500’e yak›n ev, dükkân,
han ve cami yak›l›p y›k›ld›. Bu yüzden
kent, sosyal ve ekonomik yönden bü-
yük sars›nt› geçirdi. Savafl sonras› ya-
p›lan say›mda, flehrin nüfusu üçte iki
oran›nda azalarak 3581’e düfltü.
Bilecik Görüflmesi
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Mustafa Ke-
mal Pafla ile ‹stanbul Hükûmeti temsil-
cileri aras›nda Bilecik Tren ‹stasyo-
nu’nda gerçeklefltirilen görüflme (5
Aral›k 1920). Damat Ferit Hükûme-
ti’nin görevden ayr›lmas› üzerine, yeri-
ne kurulan Tevfik Pafla Hükûmeti, An-
kara Hükûmeti ile bir uzlaflmaya var-
mak için görüflme iste¤inde bulundu. 5
Aral›k 1920’de Bilecik’te yap›lan ve
Kurtulufl Savafl› tarihine “Bilecik Gö-
rüflmesi” olarak geçen görüflmede, An-
kara Hükûmeti’ni TBMM Baflkan›
198
B›y›kl›o¤lu, (Mehmed) Tevfik
Tevfik B›y›kl›o¤lu
Ömer Halis B›y›ktay
