Bilen, ‹smail
1902 Rize
18 Kas›m 1983 Berlin
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda kurulan
Türkiye Komünist Partisi’nin (TKP)
genel sekreterli¤ini yapan siyaset ada-
m›. Lâz ‹smail olarak da bilinir. ‹stan-
bul tersanesinde motor makinistli¤i
yapt›. Mütareke döneminde çeflitli ey-
lemlere kat›ld›. 1922’de ‹stanbul’da
kurulan Türkiye Komünist Partisi’ne
girdi ve ayn› y›l SSCB’ye giderek
Moskova Üniversitesi’nde ö¤renim
gördü. 1925’te Türkiye’ye döndükten
sonra güney illerinde iflçilerin örgüt-
lenmesi için çal›flmalar yapt›.
1927’deki TKP davas›nda üç aya
mahkûm oldu. 1929’daki baflka bir da-
vadan Hikmet K›v›lc›ml›’yla birlikte
yarg›land› ve befl y›l hapis cezas›na
çarpt›r›ld›. Cumhuriyet’in 10. y›l›nda
ç›kan af yasas›yla serbest b›rak›ld›.
1934’te Moskova’ya gitti ve bir daha
yurda dönmedi. 1934’te Zeki Baflt›-
mar’dan yasa d›fl› Türkiye Komünist
Partisi’nin genel sekreterli¤ini devral-
d›. Partinin 1983’te toplanan 5.Kong-
resi’nde genel sekreterli¤i Haydar
Kutlu’ya b›rakt› ve birkaç gün sonra
öldü.
Bafll›ca eserleri:
Çetin Savafl
(1975),
Savafl Yolu
(1975),
Güneflli
Dünya
(1977),
Kore Nere?
(1978).
Bilgili, Mustafa Fevzi
1872 Malatya
26 Mart 1944 Malatya
Birinci TBMM Malatya milletvekili.
‹lk ve ortaö¤renimini Malatya’da ta-
mamlad›. Medrese ö¤renimi sonras›
müderris oldu. Belediye ve ‹l Genel
Meclisi üyelikleri yapt›. Sivas Kongre-
si’nden sonra Malatya Müdafaa-i Hu-
kuk Cemiyeti’nin kurulmas›na öncülük
etti. Son Osmanl› Meclis-i Mebusan›’na
Malatya milletvekili seçildiyse de ‹stan-
bul’a gitmeyip 23 Nisan 1920’de
TBMM’nin aç›l›fl›nda haz›r bulundu.
Dönem sonunda milletvekilli¤i sona
erince memleketine döndü.
200
Bilen, ‹smail
met ve kendilerini o hükûmetin üyeleri olarak tan›mad›¤›m›; e¤er ‹stan-
bul’daki bir hükûmetin nâz›rlar› olarak görüflmek istiyorlarsa, kendileriy-
le görüflmekte mazur oldu¤umu bildirdim. Ondan sonra, kimlik ve yetki
söz konusu edilmeden görüflülmesi uygun bulundu.
Konuflman›n baz› safhalar›nda, Ankara’dan bizimle birlikte gelen baz› mil-
letvekili arkadafllar› da bulundurdum. Birkaç saat süren konuflmadan, ge-
len kimselerin esasl› hiçbir bilgi ve kanaate sahip olmad›klar› anlafl›ld›.
Sonunda, kendilerine ‹stanbul’a dönmelerine izin vermeyece¤imi ve be-
raberce Ankara’ya gidece¤imizi bildirdim.
‹zzet ve Salih Pafla’lar Ankara’da
Zaten beklemekte olan trenle hareket edildi. 6 Aral›k 1920’de Ankara’ya
geldik. ‹stanbul’dan gelen heyeti, itirazlar›na ra¤men al›koymufltum. Fa-
kat bunu ilân etmeyi yararl› bulmad›m. Çünkü, ‹zzet ve Salih Pafla’larla di-
¤erlerinden, millî hükûmet ifllerinde yararlanarak haysiyetlerini korumak
istedim. Bu maksatla, Ankara’ya gelir gelmez bas›na verdi¤im resmî bil-
diride, ad› geçen kimselerin Büyük Millet Meclisi Hükûmeti’yle görüflme
yapmak bahanesiyle ‹stanbul’dan ç›kt›klar›n›, memleketin iyilik ve selâ-
meti için daha yararl› ve daha etkili bir flekilde çal›flmak üzere bize kat›l-
d›klar›n› ilân ettirdim.
(.........)
‹zzet ve Salih Pafla’lar Ankara’dan Memnun Görünmüyorlar,
‹lle Payitahta Gitmek ‹stiyorlard›
Sayg›de¤er Efendiler, Ankara’da bulunan ‹stanbullu misafirlerimize, bir-
bir buçuk ayl›k misafirlikleri s›ras›nda çok fleyler göstermek f›rsat›na sa-
hip oldu¤umuzu san›yorum. Asi Ethem ve kardefllerinin kuvvetleri orta-
dan kald›r›ld›. Yunanl›lar› ‹nönü’de üç günde yendik. Büyük Millet Mecli-
si’nin ferahlayaca¤› ve memnun olaca¤› yeni bir devir aç›ld›. Fakat, ‹zzet
ve Salih Pafla’lar, bunlar›n hiçbirinden memnun görünmüyorlar, s›la özle-
mine tutulmufl gibi de payitahta gitmek istiyorlard›. ‹stanbul’daki arka-
dafllar›n›n da çok merakta olduklar› anlafl›l›yordu.
(.........)
‹zzet ve Salih Pafla’lar›n ‹stanbul’da Siyasî Görev
Almayacaklar›na Söz Vermeleri Üzerine, ‹stanbul’a
Dönmelerine ‹zin Verildi
Efendiler, Ankara’da bulunan ‹zzet ve Salih Pafla’lar bir türlü Ankara’ya
›s›namad›lar. ‹stanbul’da ailelerinin yan›na gitmelerine izin vermemiz için
do¤rudan do¤ruya veya dolayl› yoldan boyuna rica ediyorlar ve ‹stan-
bul’a dönüfllerinde, siyasî hiçbir görev almayacaklar›na söz veriyorlard›.
1921 y›l›n›n Mart ay› bafllar›nda, ‹smet Pafla’n›n baz› ifller için Ankara’ya
gelmifl bulundu¤u bir s›rada, Pafla’lar ricalar›n› yinelediler. Bir gün, ‹smet
Pafla’n›n da kat›ld›¤› Bakanlar Kurulu, toplant› hâlindeyken, Ahmet ‹zzet
Pafla daireye gelerek haber göndermifl ve ‹smet Pafla kendisiyle görüfl-
müfltür. ‹zzet Pafla, bizim teklifimiz üzerine, ‹stanbul’da görev almayaca-
¤›na, uzun uzad›ya aç›klamalarla söz vererek ‹stanbul’da ailesinin yan›na
gönderilmesi için izin rica etmifl; Salih Pafla’n›n da ayn› flekilde söz vere-
rek serbest b›rak›lmas› ricas›nda bulundu¤unu eklemifl. ‹smet Pafla, bu
aç›klamay› ve bu ricay› Bakanlar Kurulu’na getirdi. Zaten varl›klar›n›n mil-
lî ifllerimizde yararl› olmad›¤›, aksine Ankara’da bir yük, bir a¤›rl›k olarak
bulunduklar›, üstelik baz› olumsuz ak›mlara da sebep olduklar› anlafl›lm›fl
bulundu¤undan, Bakanlar Kurulu, bu paflalar›n ‹stanbul’a dönmelerinde
bir sak›nca görmedi. Fakat ben, Ahmet ‹zzet Pafla ve arkadafl›n›n verdikle-
ri sözde ciddiyet ve samimiyet olmad›¤›n›, ‹stanbul’a döndükten sonra,
mutlaka ‹stanbul Hükûmeti’nde görev alarak bizi tedirgin etmekte devam
edecekleri kanaatinde oldu¤umu söyledim. “Namuslar› üzerine söz veri-
yorlar” dendi. Bu sözlerini yaz›l› ve imzal› olarak verirlerse müsaade edi-
lebilece¤ini söyledim. ‹smet Pafla, bu teklifimi yan›m›zdaki odada bekleyen
‹zzet Pafla’ya bildirdi. ‹zzet Pafla, derhal bir k⤛t kalem alarak kabineden
çekileceklerini, bir taahhütname olarak yazm›fl ve imzalam›fl; e¤er yan›l-
m›yorsam Salih Pafla’ya da imzalatm›flt›.
Ben, bu k›sa taahhütnameyi yeterli görmedim. Pafla’n›n sözle anlatt›¤› an-
lam ve genifllikte de¤ildi. Hemen, bunun bir aldatmaca oldu¤una arkadafl-
lar›n dikkatini çekerek, “‹smet Pafla’ya a¤›zdan anlatt›klar›n› yazarak imza
etsin” dedim. ‹zzet Pafla’n›n, a¤›zdan bu kadar aç›klama yap›p söz verdik-
ten sonra, baflka maksatla bir taahhüt yazm›fl olaca¤› tahmin edilmedi ve
bu k›sa taahhüdün yeterli görülmesi istendi. ‹flte ‹zzet ve Salih Pafla’lar
böyle aldatmaca bir belge ile ‹stanbul’a gitmenin yolunu bulmufllard›r.
Nutuk : s.347, 357, 375, 409.
Mustafa Fevzi Bilgili
Bilecik Görüflmesi’ne ‹stanbul Hükûmeti ad›na kat›lan Ahmet ‹zzet Pafla (solda)
ve Salih Pafla (Kezrak).
B‹LEC‹K GÖRÜfiMES‹
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
