Salih Pafla (Omurtak)
bk.
Omurtak, Salih
Salih Pafla Kabinesi
8 Mart 1920’de Salih Pafla baflkanl›¤›n-
da kurulan ‹stanbul hükûmeti. ‹tilâf
Devletleri, Anadolu’daki millî kuvvetle-
re karfl› bafllatt›¤› giriflimden olumlu bir
sonuç alamay›nca 3 Mart 1920’de Yu-
nan kuvvetlerini yeniden harekete geçir-
di. Bunun üzerine Ali R›za Pafla Hükû-
meti görevden çekildi. 4 Mart’ta Musta-
fa Kemal ve 6 Mart’ta da Osmanl› Mec-
lis-i Mebusan› Baflkan› Erzurum Mebu-
su Celâleddin Arif Bey’in padiflaha yap-
t›¤› bask› ve telkinler sonucu 8 Mart’ta
Salih Pafla kabinesi kuruldu.
Salih SalimPafla (Paspalzâde)
1869 Varna
1927’den sonra, Bulgaristan
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda ‹stanbul fieh-
remini Vekilli¤i yapan Osmanl› devlet
adam›. Mülkiye’yi bitirdi. Çeflitli yerler-
de kaymakaml›k ve mutasarr›fl›k yapt›.
Sadrazam Damat Ferit Pafla taraf›ndan
Edirne Valili¤ine atand› (1919). Kuvâ-
yi Milliye ruhunu benimseyen Edirne
halk›yla ters düflünce, görevini b›rak›p
‹stanbul’a döndü. ‹stanbul fiehremini
Vekilli¤ine getirildi (1920). Hürriyet ve
‹tilâf F›rkas›’n›n yeniden aktif hâle geti-
rilmesinde önemli rol oynad›. Kurtulufl
Savafl›’n›n kazan›laca¤›n›n kesinleflmesi
üzerine, Bulgaristan’a kaçt› (1922).
Kurtulufl Savafl›’na karfl› tak›nd›¤›
olumsuz tutum nedeniyle 1924’te “Yü-
zellilikler” listesine al›nd› ve daha sonra
vatandafll›ktan ç›kar›ld› (1927).
Salihli Cephesi
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Bat› Anado-
lu’da kurulan millî cephe. 15 May›s
1919’da ‹zmir’in iflgalinden sonra, iflgal
sahalar›n› Kasaba ve Ödemifl’e do¤ru
geniflletmek için harekete geçen Yunan-
l›lar›n, Ahmetli ‹stasyonu’nu ele geçir-
meleri üzerine Salihli Mukavemet Tefl-
kilât›’n›n oluflmas›yla “Salihli Cephesi”
kuruldu. Salihli’den Halit Efe’nin kur-
du¤u birlik, Yunanl›lar› Ahmetli ‹stas-
yonu’ndan atmaya muvaffak oldu. Bir
süre sonra Band›rma yöresinden gelen
Çerkez Ethem, cephenin kumandas›n›
üzerine ald›. Daha sonra Parti Pehlivan
A¤a, Sar› Efe (Edip Bey), Bay›nd›rl›
Gökçen Efe, buraya gelerek cepheyi
güçlendirdiler. Bu cephede gerçekleflen
çat›flmalardan sonra Yunanl›lar, Salih-
li’nin 6 km bat›s›nda durduruldu. 22 Ha-
ziran 1920’de yeniden sald›r›ya geçen
Yunanl›lar karfl›s›nda baflar›l› olamayan
millî kuvvetler, geri çekilmek zorunda
kald›. Yunanl›lar›n Temmuz 1919 bafl-
lar›nda Salihli’yi ele geçirmeleri üzeri-
ne, Salihli Cephesi fiilen ortadan kalkt›.
Saltanat fiûras›
bk.
fiûra-y› Saltanat (Saltanat fiûras›)
Saltanat›n Kald›r›lmas›
Kurtulufl Savafl› sonras› TBMM karar›y-
la Osmanl› Devleti’nin siyasî varl›¤›na
son verilmesi (1 Kas›m 1922). Kurtulufl
Savafl›’ndan zaferle ç›k›lmas›ndan son-
ra, Lozan Konferans›’na Ankara Hükû-
meti’nin yan› s›ra ‹stanbul Hükûme-
ti’nin de ça¤r›lmas› TBMM’yi harekete
geçirdi. Bu geliflme, saltanat›n gelece¤i
konusundaki tart›flmalar› daha da h›z-
land›rd›. Ankara Hükûmeti, siyasî otori-
teyi ‹stanbul Hükûmeti ile paylaflmak
niyetinde olmad›¤›ndan 30 Ekim
1922’de Mustafa Kemal Pafla ve 83 mil-
letvekilinin haz›rlad›¤› bir önerge
TBMM’de görüflülmeye baflland›.
Önergede, “Osmanl› Devleti’nin y›k›l-
m›fl oldu¤u ve yeni bir Türk devletinin
kuruldu¤u, bu yeni devletin anayasas›na
göre, egemenli¤in millete ait oldu¤u…”
belirtiliyordu. Müdafaa-i Hukuk Gru-
bu’nun 31 Ekim’deki toplant›s›nda ve
TBMM’nin 1 Kas›m’daki birlefliminde
söz alan Mustafa Kemal Pafla, tarihten
örnekler vererek hilâfetle saltanat›n ay-
r›labilece¤ini savundu. TBMM’nin Tefl-
kilât-› Esasiye, fier’iyye ve Adliye ko-
misyonlar›n›n ortak toplant›s›nda din
adamlar›, ayr›lmaya karfl› ç›kt›lar. Ko-
misyonlar›n toplant›s›na müdahale eden
Mustafa Kemal Pafla, “Egemenlik ve
saltanat, hiç kimse taraf›ndan, hiç kim-
seye, bilim gere¤idir diye, görüflmeyle,
tart›flmayla verilemez. Egemenlik, güç-
le, kuvvetle ve zorla al›n›r. Osmano¤ul-
lar›, zorla Türk milletinin egemenli¤ine
el koymufllard›. Bu yolsuzluklar›n› alt›
yüz y›ldan beri sürdürmüfllerdi. fiimdi
de Türk milleti bu sald›rganlara, art›k
yeter diyerek ve bunlara karfl› ayaklana-
rak egemenli¤ini kendi eline alm›fl bulu-
nuyor. Bu bir oldu-bittidir. Söz konusu
olan, millete egemenli¤ini b›rakacak m›-
y›z, b›rakmayacak m›y›z sorunu de¤il-
dir. Sorun, olmufl bitmifl bir gerçe¤i ya-
sa ile saptamaktan baflka bir fley de¤il-
dir. Bu, kesinlikle yap›lacakt›r. Burada
toplananlar, meclis ve herkes sorunu do-
¤al bulursa, san›r›m ki uygun olur. Yok-
sa, yine gerçek, yöntemine göre sapta-
nacakt›r; ama, belki birtak›m kafalar ke-
silecektir.” diyerek tavr›n› aç›kça ifade
etti. Bu kesin tav›r üzerine haz›rlanan
yasa tasar›s›, 1 Kas›m 1922 günü
TBMM’de oylanarak kabul edildi. Ka-
bul edilen yasada ayr›ca, ‹stanbul’daki
kiflisel saltanata dayanan hükûmetin 16
Mart 1920’den itibaren ortadan kalkm›fl
oldu¤u; kabul edilen yasan›n 2.madde-
sinde, halifeli¤in Osmanl› ailesine ait
olarak kald›¤› ve bu makama TBMM ta-
raf›ndan, Osmanl› ailesinden bilgi ve
karakterce en iyi olan›n›n seçilece¤i be-
lirtildi. Bu karar üzerine son Osmanl›
Padiflah› VI.Mehmed Vahdeddin 17 Ka-
s›m 1922 günü bir ‹ngiliz gemisiyle ‹s-
tanbul’dan ayr›ld›.
Salt›k, Mustafa Zeki
1881 Harput/Elâz›¤
1969 Elâz›¤
Birinci TBMMDersim (Tunceli) millet-
vekili. Harp Okulu’nu bitirdi (1904).
I.Dünya Savafl›’nda Kafkas Cephe-
si’nde savaflt›. Kurtulufl Savafl›’nda
Yozgat, Keskin, Kalecik bölgesinde efl-
k›ya takibi ve millî teflkilât›n kurulma-
s›yla görevlendirildi. Bu görevdeyken
Birinci TBMM’ye Dersim milletvekili
seçildi. Meclis’te çeflitli komisyonlarda
çal›flt›. Sivas ‹stiklâl Mahkemesi üyeli-
¤ine atand›. Milletvekilli¤i sona erince
yeniden askerlik görevine döndü.
1931’de emekliye ayr›ld›.
Salt›kç› (Salt›kgil), Veli
1880 Buldan
20 Mart 1935 Ankara
Birinci TBMM Burdur milletvekili, hu-
kukçu. Mülkiye Mektebi’ni bitirdikten
(1905) sonra maiyet memurlu¤u yapt›.
Dârülfünun Hukuk Bölümü’nü bitirdi.
Maarif Nezaretince aç›lan s›nav› kaza-
narak, ö¤renim için Fransa’ya gönderil-
di. Paris Hukuk Fakültesi’ni bitirip yur-
da döndü. Osmanl› Meclis-i Mebusa-
n›’na Ayd›n milletvekili seçildi (1914).
Bu arada 11 Nisan 1917’de Dârülfünun
Hukuk Tarihi ö¤retmenli¤ine getirildi.
1919’da profesör oldu. Birinci
TBMM’ye Burdur’dan milletvekili se-
çildi (1920). Samsun ‹stiklâl Mahkeme-
si üyeli¤ine atand›. Lozan Konferan-
724
Salih Pafla (Omurtak)
3 Kas›m 1922 tarihli Hâkimiyet-i Milliye ga-
zetesinde “saltanat›n kald›r›lmas›” haberi.
Mustafa Zeki Salt›k
Veli Salt›kç›
