723
Sakarya, Mehmed Rüfltü
1877 ‹stanbul
2 Aral›k 1951 ‹stanbul
Kurtulufl Savafl› komutanlar›ndan. Harp
Okulu’nu bitirdikten (1895) sonra Türk-
Yunan Savafl›’na kat›ld› (1897). On bir
y›l Yemen’de görev yapt› (1900-1911).
Trablusgarp Savafl›’nda Ege’deki birlik-
lerde görev ald›. Balkan ve I.Dünya Sa-
vafllar›na kat›ld›. I.Dünya Savafl›’nda
Çanakkale, Sina ve Filistin Cephelerinde
savaflt›. ‹ngilizlere tutsak düfltü (1919).
Tutsakl›ktan kurtulunca Anadolu’ya
geçti. 1921’de 61.Tümen Komutanl›-
¤›’na atand›. Sakarya Meydan Sava-
fl›’ndaki baflar›lar› nedeniyle rütbesi tüm-
generalli¤e yükseltildi. Konya bölge ko-
mutanl›¤› ve Konya vali vekilli¤i yapt›.
Savafltan sonra Millî Savunma Bakanl›¤›
askerî mahkeme baflkanl›¤›, ‹stanbul’da
1.Tümen Komutanl›¤›, Askerî Yarg›tay
üyeli¤i gibi görevlerde bulundu. 1934’te
emekliye ayr›ld›. 1988’de ‹stanbul Kara-
caahmet’teki mezar› Ankara’daki Devlet
Mezarl›¤›’na nakledildi.
Sakarya, Mustafa Durak
1876 Erzurum
1942 Erzurum
Birinci TBMM Erzurum milletvekili.
‹lk ve ortaö¤renimini Erzurum’da ta-
mamlad›. II.Abdülhamid yönetimine
karfl› eylemlerde bulunmas› nedeniyle
Sinop Kalesi’ne sürgüne gönderildi.
II.Meflrutiyet’in ilân›ndan sonra serbest
b›rak›ld› (1908). Çeflitli yerlerde polis
müdürü olarak görev yapt›. Millî Müca-
dele’ye kat›ld›. Birinci TBMM’ye Erzu-
rum’dan milletvekili seçildi. Görülen lü-
zum üzerine milletvekilli¤i yan› s›ra Em-
niyet Genel Müdürü olarak görevlendi-
rildi. 1932-1935 aras› Erzurum Belediye
Baflkanl›¤› yapt›. 1935’ten ölümüne dek
Erzurum milletvekili olarak parlamento-
da yer ald›.
Salih Bey (Bozok)
bk.
Bozok, Salih
Salih Hac›o¤lu (Baytar Salih)
1880, ?
1955 Rusya
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda kurulan Türki-
ye Halk ‹fltirakiyûn F›rkas›’n›n birinci
sekreteri. ‹stanbul Askerî Baytar Mekte-
bi’ni bitirdikten (1903) sonra ayn› okul-
da ö¤retmenlik yapt› (1910-1912). Bin-
bafl› rütbesindeyken Ankara’da 5.Kolor-
du Hayvan Hastanesi Müdürlü¤ü’ne
atand›. Çerkez Ethem Ayaklanmas›’n›
destekledi¤i gerekçesiyle tutukland›
(1921). Türkiye Halk ‹fltirakiyûn F›rka-
s›’n›n Ankara’daki kongresinde merkez
komitesi birinci sekreterli¤ine seçildi
(1922). Moskova’da toplanan 4.Komin-
tern’e kat›ld›¤›ndan Türkiye’ye döndü-
¤ünde yarg›land› ve üç buçuk ay ceza al-
d›. Daha sonra Rusya’ya gitti ve Mosko-
va’da veterinerlik yapt›. Türkiye’nin
Moskova Büyükelçili¤iyle iliflki kurdu-
¤u gerekçesiyle tutuklan›p onbefl y›l alt›
ay hüküm giydi. Altaylar bölgesindeki
bir çal›flma kamp›nda öldü.
Salih Hayali Efendi
1869 Urfa
22 Ocak 1922 Urfa
Birinci TBMM Urfa milletvekili. ‹lk ve
ortaö¤renimini Birecik’te tamamlad›. ‹tti-
hat ve Terakki F›rkas›’nda siyasete girdi.
Bölgenin Frans›zlar taraf›ndan iflgali üze-
rine Birecik’te kurdu¤uMüdafaa-i Hukuk
Cemiyeti’nin baflkanl›¤›n› üstlendi. Birin-
ci TBMM’ye Urfa’dan milletvekili seçil-
di. Sa¤l›k nedeniyle izinli olarak memle-
ketine döndükten bir süre sonra öldü.
Salih Pafla (Kezrak)
1864 ‹stanbul
1939 ‹stanbul
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Mustafa Ke-
mal Pafla ile Amasya Görüflmesi’ni ya-
pan Osmanl› sadrazam›. Osmanl› ami-
rallerinden Dilaver Pafla’n›n o¤ludur.
Salih Hulûsi Kezrak diye an›l›r. Harp
Okulu’nu ve Harp Akademisi’ni bitir-
dikten sonra kurmayl›k staj›n› Alman-
ya’da tamamlad›. Harp Akademisi’nde
ö¤retmenlik yapt›. 1897 Osmanl›-Yu-
nan Savafl›’nda Yanya ordusu Erkân-›
Harp heyetinde görev ald›. Erkân-› Harp
dairesinde üçüncü flube müdürüyken
önce Diyarbak›r’a, daha sonra Sivas’a
sürüldü (1903). II.Meflrutiyet’ten sonra
‹stanbul’a döndü. 1909’da harbiye nâz›-
r›, 1911’de Âyan Meclisi üyesi oldu.
1912’de bahriye nâz›rl›¤›na, bir süre
sonra da naf›a nâz›rl›¤›na atand›. Mond-
ros Mütarekesi’nden sonra iki kez daha
bahriye nâz›rl›¤› görevinde bulundu.
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Mustafa Ke-
mal Pafla ile Amasya’da ünlü görüflme-
yi yapt›. 8 Mart 1920’de sadrazam oldu.
Sadrazaml›¤› yirmi befl gün sürdü. Daha
sonra Tevfik Pafla Kabinesi’nde bahriye
nâz›rl›¤› görevini üstlendi. Bu görevi s›-
ras›nda 5 Aral›k 1920’de TBMMHükû-
meti ile ‹stanbul Hükûmeti aras›nda ya-
p›lan Bilecik Görüflmesi’ne kat›ld›. Di-
¤er ‹stanbul temsilcileriyle birlikte Bile-
cik’ten Ankara’ya götürülerek al›konul-
du. ‹stanbul’a döndü¤ünde istifa edece-
¤ine ve yeni bir resmî görev almayaca-
¤›na dair bir belge imzalamas›na ra¤-
men, serbest b›rak›l›nca ‹stanbul Hükû-
meti’nde yeniden görev ald›. Saltanat›n
kald›r›lmas› üzerine kabine arkadaflla-
r›yla birlikte istifa etti (4 Kas›m 1922).
Daha sonra ‹stanbul Göztepe’deki evin-
de siyasetten uzak yaflad›. 1934’te “Kez-
rak” soyad›n› ald›.
Salih Pafla (Kezrak)
Mustafa Durak Sakarya
Salih Pafla (Kezrak)
Mehmed Rüfltü Sakarya
