715
l›k ve Sosyal Yard›m Bakanl›¤› Teflkilât
ve Memurin Kanunu” ile geniflletildi.
Bu arada, fert ve toplum sa¤l›¤› konu-
sunda gerekli çal›flmalar› yan› s›ra ana-
çocuk sa¤l›¤›n›n korunmas› ve baflta s›t-
ma mücadelesi olmak üzere bulafl›c› ve
salg›n hastal›klar, özellikle veremle
Cumhuriyet’in ilk y›llar›nda ciddî bir
mücadeleye giriflildi. Bugünkü hukukî
statüsünü 8 Haziran 1984 tarih ve 210
say›l› kanun hükmünde kararnameyle
ald› ve yine 24 Ocak 1989 tarih ve 356
say›l› kanun hükmündeki kararnameyle
Sa¤l›k ve Sosyal Yard›m Bakanl›¤› olan
ad›, Sa¤l›k Bakanl›¤› olarak de¤ifltirildi.
Bakanl›¤›n ana hizmet birimleri, Temel
Sa¤l›k Hizmetleri Genel Müdürlü¤ü;
Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlü¤ü;
‹lâç ve Eczac›l›k Genel Müdürlü¤ü;
Sa¤l›k E¤itimi Genel Müdürlü¤ü; Ana
Çocuk Sa¤l›¤› ve Aile Planlamas› Genel
Müdürlü¤ü; S›tma Savafl Dairesi Bafl-
kanl›¤›; D›fl ‹liflkiler Dairesi Baflkanl›¤›;
bakanl›¤›n taflra kuruluflundaki sa¤l›k
ocaklar›, hastaneler, dispanserler, halk
sa¤l›¤› laboratuvarlar›, sa¤l›k personeli
yetifltiren e¤itim kurumlar›d›r. Bakanl›-
¤›n bafll›ca görevleri, ana-çocuk ve
gençlik sa¤l›¤›n› korumak, bulafl›c› ve
salg›n hastal›klara ve çok say›da ölümle-
re neden olan di¤er zararl› etkenlerle sa-
vaflmak, bunlar›n yurt d›fl›ndan ülke içi-
ne girmesini önlemek; hekimlik ve sa¤-
l›kla ilgili di¤er mesleklerin uygulama-
lar›n› düzenlemek ve denetlemek; besin-
leri, ilâçlar›, zehirli ve uyuflturucu mad-
deleri, serum ve afl›lar› denetlemek
vb’dir.
Sahnenin D›fl›ndakiler
Ahmet Hamdi Tanp›nar’›n mütareke
dönemi ‹stanbulunu ve ‹stanbul ayd›n›-
n›n durumunu anlatan roman› (1973).
«Roman›n birinci bölümü, Cemal’in,
1920 Eylülünün sonunda t›p fakültesin-
de okumak için geldi¤i ‹stanbul’un mü-
tareke günlerindeki ac›kl› hâli karfl›s›n-
daki flaflk›nl›¤›yla bafllar. Çok geçmeden
Cemal’in Sabiha ve ‹hsan ile arkadafll›k
iliflkisi, gençlik heyecanlar› öne ç›kar.
Çocuklu¤unu tam yaflayamadan olgun-
laflm›fl Sabiha, Cemal ile ‹hsan’›n aflk›
aras›nda kald›¤›n› aç›kça belirtmez, ama
bu çat›flma, romanda sürekli sezdirilir.
‹stanbul sahnenin d›fl›nda kalm›fl, de¤er-
lerini yitirmifl, esir düflmüfl bir kenttir.
As›l sahneyse, iflgal ordular›na karfl› sa-
vaflan Anadolu’dur. Cemal, ‹stanbul’a
geldikten sonra kendini sürekli Kurtulufl
Savafl›’n› konuflan ayd›nlar›n içinde bu-
lur. Onlar aras›nda, Kurtulufl Savafl›’n›
teninde hisseden bir genç olarak öne
ç›kmaya bafllar. Roman›n ikinci bölü-
münde Cemal, Sabiha ve ‹hsan aras›n-
daki iliflkilerden çok, Kurtulufl ve ‹stan-
bul ayr›l›¤› konu edilir. ‹stanbul ayd›nla-
r› ümitsizdir. Gene de toplan›r, Anado-
lu’nun iflgal ordular›na karfl› savafl›na
destek vermek için neler yapabilecekle-
rini konuflurlar. Ne var ki, roman›n ikin-
ci bölümünde gerek bireysel sorunlar›-
na, gerek ‹stanbul’un çaresizli¤ine yenik
düflen ayd›nlar tek tek çözülmeye bafl-
larlar. Sahnenin d›fl›nda kalan ‹stanbul,
sahnenin d›fl›nda kalmaya yazg›l› gibi-
dir. Roman›n Cemal’den sonraki kahra-
man› ‹hsan, bafllang›çta ‹stanbul ayd›n-
lar›n›n ümidi, parlak bir gençken, ne
yapt›¤›n› bilmeyen bir kiflili¤e dönüflür.
Nas›r Pafla’n›n öldürüldü¤ü s›rada ya-
n›nda bulunan ‹hsan, tek bafl›na, sanki
Nas›r Pafla’n›n öldürülmesinin sorumlu-
su gibi kalakalm›flt›r orada. Öteki yan-
dan Sabiha, hayatta istediklerine kavu-
flamam›fl, Cemal ve ‹hsan’dan büsbütün
kopmufl, bu arada çekici, varl›kl›, ama
ahlâks›z bir kiflilik olan Muhtar ile ev-
lenmifltir. Sonunda Sabiha da bir seçim
yapar. Sahneye ç›kmaya karar vermifltir.
Bu karar› da dönemin koflullar›na dikle-
nen bir kad›ndan çok, onun tükeniflini
anlat›r.» Kaynak : Mürflit Balabanl›lar,
Türk Roman›nda Kurtulufl Savafl›, Tür-
kiye ‹fl Bankas› Yay›nlar›, ‹stanbul
2003, s.377.
Said HalimPafla
1863 Kahire
1921 Roma
Osmanl› sadrazam›. Kavalal› Mehmed
Ali Pafla’n›n küçük o¤lu Vezir Halim
Pafla’n›n o¤ludur. ‹sviçre’de siyasî bi-
limler ö¤renimi gördü. ‹stanbul’a dö-
nünce beylerbeylik rütbesiyle pafla un-
van› verildi ve fiûra-y› Devlet üyeli¤ine
getirildi. Yal›s›nda silâh ve zararl› kitap
bulundurdu¤u gerekçesiyle verilen bir
jurnal üzerine ‹stanbul’dan ayr›ld›; Av-
rupa’ya, ard›ndan M›s›r’a gitti. II.Mefl-
rutiyet’ten sonra ‹stanbul’a dönüp politi-
kaya at›ld›. Âyan Meclisi üyesi, Devlet
fiûras› baflkan›, ‹ttihat ve Terakki Cemi-
yeti genel sekreteri oldu. Mahmud fiev-
ket Pafla kabinesinde hariciye nâz›rl›¤›
yapt›. Mahmut fievket Pafla’n›n öldürül-
mesi üzerine sadrazam oldu (12 Haziran
1913). Osmanl› Devleti’ni I.Dünya Sa-
vafl› d›fl›nda tutmak istediyse de Alman-
larla iflbirli¤i içinde olan Enver-Cemal-
Talât üçlüsüne karfl› koyamay›p Osman-
l› Devleti’nin Almanlar›n yan›nda sava-
fla girmesini onaylamak zorunda kald›.
1915’te hariciye nâz›rl›¤›ndan, 1917’de
de sadrazaml›ktan ayr›ld›. Damat Ferit
Hükûmeti’nin kuruluflundan sonra sava-
fl›n sorumlusu olarak tutuklan›p Mal-
ta’ya sürüldü. 1921’de serbest b›rak›l›n-
ca Türkiye’ye dönmesine izin verilme-
di¤inden Roma’ya yerleflti ve ayn› y›l
Roma’da bir Ermeni militan taraf›ndan
öldürüldü. Cenazesi ‹stanbul’a getirile-
rek Divanyolu’ndaki II.Mahmud türbesi
bahçesine gömüldü. Görüfllerini aç›kla-
d›¤› risalelerini “Buhranlar›m›z” (1919)
adl› kitab›nda toplad›.
Said Halim Pafla
ATATÜRK DÖNEM‹ SA⁄LIK BAKANLARI
ATATÜRK DÖNEM‹NDE SIHH‹YE VE MUAVENET-‹ ‹ÇT‹MA‹YE VEK‹L‹
OLARAK GÖREV YAPAN K‹fi‹LER:
TBMM Hükûmeti döneminde: (1920-1923)
Dr.Adnan Ad›var
3 May›s 1920 – 21 Ocak 1921
24 Ocak 1921 – 16 May›s 1921
Dr.Refik Saydam
19 May›s 1921 – 24 Aral›k 1921
Dr.R›za Nur
24 Aral›k 1921 – 9 Temmuz 1922
25 Eylül 1922 – 4 A¤ustos 1923
14 A¤ustos 1923 – 27 Ekim 1923
Cumhuriyet döneminde: (1923-1938)
Dr.Refik Saydam
30 Ekim 1923 – 6 Mart 1924
6 Mart 1924 – 22 Kas›m 1924
4 Mart 1925 – 1 Kas›m 1927
2 Kas›m 1927 – 25 Eylül 1930
27 Eylül 1930 – 4 May›s 1931
4 May›s 1931 – 1 Mart 1935
1 Mart 1935 – 1 Kas›m 1937
Dr.Mazhar Germen
22 Kas›m 1924 – 3 Aral›k 1925
Dr.Hulûsi Alatafl
1 Kas›m 1937 – 11 Kas›m 1937
Said Halim Pafla
Said Halim Pafla, kat›ld›¤› bir törende devlet erkân› ve yabanc› diplomatlarla birlikte.
