719
Said-i Nursî
1873 Nurs Köyü/Bitlis
23 Mart 1960 Urfa
1925’te fieyh Said Ayaklanmas› s›ras›n-
da ‹stanbul’a getirilerek yarg›lanan,
Nurculuk ak›m› olarak bilinen ‹slâmc›
ak›m›n kurucusu, düflünce ve siyaset
adam›. Bediüzzaman lâkab›yla tan›n›r;
Said-i Kürdî diye de adland›r›l›r. ‹lkö¤-
renimini Bitlis’te yapt›. ‹stanbul’da
medrese ö¤renimi gördü. ‹slâmî ilimler
ve Arapça ile ilgilendi. Dervifl Vahde-
tî’nin ç›kard›¤› “Volkan” gazetesinde
yazd› (1908). 1909’da ‹ttihad-› Muham-
medi Cemiyeti’nin kurucular› aras›nda
yer ald›. 31 Mart Olay›’ndan sonra yar-
g›land›ysa da beraat etti. I.Dünya Sava-
fl›’nda Ruslara tutsak düfltü; Sibirya’da
tutsakken kaçmay› baflar›p ‹stanbul’a
döndü. Mustafa Kemal’in daveti üzerine
TBMM’de Kurtulufl Savafl›’n› destekle-
yen bir konuflma yapt›. Cumhuriyet’in
ilân›yla birlikte ‹slâmî esaslardan uzak-
lafl›ld›¤› görüflünü öne sürerek Anka-
ra’dan ayr›ld›. fieyh Said Ayaklanma-
s›’na ad› kar›flt›¤›ndan 1925’te ‹stan-
bul’a getirildi; ‹stiklâl Mahkemesi tara-
f›ndan yarg›lanarak sürgün cezas›na
çarpt›r›ld›. Yazd›¤› risaleler yüzünden,
hakk›nda birçok kovuflturma aç›ld› ve
mahkûm oldu. 1950 genel seçimlerinde
Demokrat Parti’yi destekledi. 27 May›s
1960 askerî darbesinden sonra naafl› Ur-
fa’daki mezar›ndan al›narak Isparta’da
bilinmeyen bir yere gömüldü. Son y›lla-
r›n› yazmakla ve “nur ö¤rencileri”ni
e¤itmekle geçirdi. Say›s› 150’yi bulan
ve “Risale-i Nur” külliyat› olarak bili-
nen eserleri, ilk kez 1957-1959 aras›nda
yay›mland›.
Saint Jean de Maurienne
Antlaflmas›
I.Dünya Savafl› sonlar›na do¤ru, ‹tilâf
Devletleri’nin (‹ngiltere, Fransa ve ‹tal-
ya), Osmanl› Devleti’nin y›k›lmas› du-
rumunda ortaya ç›kacak “toprak mira-
s›”n› nas›l paylaflacaklar› konusuna ilifl-
kin antlaflmalardan biri. Rusya’n›n 1917
Bolflevik ‹htilâli sonras› savafltan çekil-
mesi üzerine ‹ngiltere ve Fransa, ‹tal-
ya’ya daha fazla önem vermeye baflla-
m›fllard›. Antlaflma Nisan 1917’de ya-
p›ld›. Buna göre, Fransa’ya Adana; ‹tal-
ya’ya ise Sykes-Picot Antlaflmas›’n› ta-
n›mas› kayd›yla ‹zmir-Kayseri-Mersin
üçgeni aras›nda bulunan Güneybat›
Anadolu bölgesi veriliyordu. Antlaflma,
18 A¤ustos-26 Eylül 1917 tarihleri ara-
s›nda üç devlet taraf›ndan onayland›ysa
da uygulamada antlaflmaya ba¤l› kal›n-
mad› ve ‹zmir’e ‹talyanlar yerine Yu-
nanl›lar›n ç›kar›lmas› kararlaflt›r›ld›.
Saip Bey, Ali Saip (Ursavafl)
bk.
Ursavafl, Ali Saip
Saka, Hasan (Hüsnü)
1885 Trabzon
29 Temmuz 1960 ‹stanbul
Birinci TBMM Trabzon milletvekili,
Türkiye Cumhuriyeti’nin sekizinci bafl-
vekili. 1908’de Mülkiye Mektebi’ni ve
1909’da Paris’te École Libre des Scien-
ces Politiques’in diplomasi bölümünü
bitirdi. Türkiye’ye döndükten sonra Ma-
liye Bakanl›¤›’nda görev ald›. Hukuk ve
Mülkiye Mektebi’nde iktisat dersleri
verdi. 1919’da Trabzon milletvekili ola-
rak son Osmanl› Meclis-i Mebusan›’na
girdi. Birinci TBMM’ye Trabzon mil-
letvekili olarak kat›ld›. 1921’de maliye,
1922’de iktisat vekilli¤i yapt›. 1924’te
iktisat ve ard›ndan ticaret, 1925’te mali-
ye vekili oldu. 1936-1941 aras› Siyasal
Bilgiler Fakültesi’nde ö¤retim üyeli¤i
yapt›. II.Dünya Savafl› y›llar›nda II.fiük-
rü Saraço¤lu hükûmetinde hariciye ve-
kili olarak görev ald›. 1945’te San Fran-
cisco Konferans›’nda Türkiye’yi temsil
etti. 1946’da Recep Peker hükûmetinde
hariciye vekilli¤i görevini sürdürdü. Ey-
lül 1947’de ‹smet ‹nönü taraf›ndan bafl-
vekilli¤e getirildi. Cumhuriyet Halk
Partisi (CHP) Hükûmeti ile Demokrat
Parti (DP) muhalefeti aras›ndaki çeliflki-
leri yumuflatmaya yönelik uygulamalar›
DP taraf›ndan, yeterince liberal olmad›-
¤› gerekçesiyle reddedildi. Kendi partisi
CHP taraf›ndan da muhalefete ödün ver-
mekle suçlan›nca 8 Haziran 1948’de is-
tifa etti. ‹ki gün sonra kurdu¤u hükûmet
de ayn› elefltirilere hedef olunca 14
Ocak 1949’da görevden ayr›ld›. 1954’te
siyasetten çekildi.
Sakarya
Afyonkarahisar’daki Bayat yaylas›ndan
do¤up Karadeniz’e dökülen ›rmak.
Temmuz 1921’de Eskiflehir-Kütahya
savafllar› diye an›lan Yunan sald›r›s›n-
dan sonra bu nehrin do¤usuna çekilen
ordular›m›z burada etkin bir mücadele
vermifltir.
Sakarya
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda ulusal müca-
deleye kat›lmak amac›yla ‹stanbul’dan
Ankara’ya gidenlerin güzergâh› üzerin-
deki Geyve Bo¤az› nedeniyle önem ka-
zanan ve önemli siyasî olaylara sahne
olan il. 1324’te Konur Alp ve Akça Ko-
ca, yöre topraklar›n› Osmanl› Beyli¤i’ne
ba¤lad›. 16.yüzy›lda Celâlî Ayaklanma-
lar›, yöreyi olumsuz yönde etkiledi.
1856 K›r›m Savafl› ve 1877-1878 Os-
manl›-Rus Savafl›’nda bölgeye çok say›-
da Çerkez ve Abaza yerlefltirildi. Günü-
müzde ilin merkez ilçesi olan Adapaza-
r›, 1918 Mondros Mütarekesi günlerin-
de ‹zmit ba¤›ms›z sanca¤›n›n ilçelerin-
dendi. Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Adapa-
zar› ve çevresinde kurulan Kuvâ-yi Mil-
liye örgütüne karfl›l›k Damat Ferit Hü-
kûmetince yörede Kuvâ-yi ‹nzibatiye
teflkilât› oluflturuldu ve bafl›na Anzavur
Ahmed getirildi. 8 May›s 1920’de
adamlar›yla birlikte Sapanca üzerinden
Adapazar›’na do¤ru yola ç›kan Anza-
vur, iki gün sonra Adapazar›’n› ele ge-
çirdikten sonra 15 May›s 1920’de Gey-
ve Bo¤az›’na do¤ru sald›r›ya geçtiyse
de bir sonuç alamay›p ‹stanbul’a döndü.
Ankara’dan verilen bir emirle Kuvâ-y›
Seyyare Komutan› Çerkez Ethem böl-
geye gönderildi. 23 May›s 1920’de Sa-
panca ve Adapazar›’n› ele geçiren Çer-
kez Ethem daha sonra 25 May›s’ta Hen-
dek’e girip oradaki ayaklanmac›lar› tut-
sak ald›. Bu arada Bursa bölgesini iflgal
alt›nda tutan Yunan birlikleri II.‹nönü
Savafl›’n›n hemen öncesi 23 Mart
1921’de üç koldan harekete geçerek 25
Mart’ta Sapanca’y›, 27 Mart’ta da Ada-
pazar›’na girdi. Bunun üzerine bölgede,
Mürettep Kolordu ad› verilen yeni bir
askerî birlik kuruldu. Miralay Kâz›m
Özalp’›n komuta etti¤i birlik, May›s
1921 bafllar›nda karargâh›n› Düzce’den
Geyve’ye tafl›d›. 20 Haziran gecesi bafl-
lat›lan sald›r›da Yunanl›lar›n Adapazar›,
Arifiye ve Sapanca’daki mevzileri ele
geçirilip 21 Haziran 1921’de Adapaza-
r›’na girildi. Cumhuriyet’ten sonra uzun
süre Kocaeli iline ba¤l› olarak yönetilen
yöre, 1 Aral›k 1954’te Sakarya ad›yla il
yap›ld›.
Sakarya
Said-i Nursî
Hasan Saka
