899
yola ç›kar. ‹lk görev yeri Çanakkale’dir
ama k›sa süre içinde birli¤i, Balkan Sa-
vafl› cephesine kayd›r›l›r. Savafl›n y›llar
boyu sürecek dehfletiyle çok genç yafl-
ta, ilk kez burada tan›fl›r. Bilincini, ya-
flad›¤› bu dehflet belirler. Örne¤in, “Üç
gündür subay ve er, tarlalarda buldu¤u-
muz m›s›r veya arpalar› ateflte ›s›tarak
yiyorduk. Su ve matara yoktu.” der.
“Bölük erat›n› tan›m›yordum. Bu ada-
m› da tan›mad›m./ –Dön, düflmana atefl
et! dedim. /Ama beni vurmak üzere ni-
flan al›yordu. Elimde duran tabancay›
beynine s›kt›m./ Bir anda yere yuvar-
land›./ Hayat›mda ilk kez adam öldür-
müfltüm./ 28 Kas›m 1912’ydi” der. Bu
s›rada devran de¤iflmifl, Enver Paflal›
y›llara geçilmifltir… Ard›ndan 4 A¤us-
tos 1914’te büyük seferberlik bafllam›fl-
t›r. Osmanl›, çok geçmez, I.Dünya Sa-
vafl›’na kat›l›r. Selahattin, art›k savafl›n
göbe¤indedir. 1919’da Türklü¤ün bi-
lincine yenice varan genç subay, 1914
sonunda esir Türkleri kurtarmak üzere
Halil Pafla’n›n komutas›nda yola ç›kar.
‹ran’›, Kafkasya’y› dolafl›p Irak’a gelir.
Süreç içinde, buralarda can›n› difline ta-
karak nas›l savaflt›¤›n›, yan› s›ra karar-
gahta komutanlarla, subay arkadaflla-
r›yla, düflman hatlar›nda ya da s›radan
Mehmetçiklerle birlikte yaflad›¤› çeflitli
serüvenlerine tan›k oluruz onun…
Yüzbafl› Selahattin’in unutamad›¤› iki
komutan› olur bu y›llarda: Halil Bey,
Bekir Sami Bey. I.Dünya Savafl› so-
nunda yaflanan büyük yenilginin ard›n-
dan Sevr, her fleyi de¤ifltirecektir. ‹tilâf
Devletleri, Anadolu’yu tam anlam›yla
parçalamay› amaçlamaktad›r. Nitekim
Yunan, ‹ngilizleri de arkas›na alarak ‹z-
mir’i iflgal etmifl, ard› s›ra Bat› Anado-
lu içlerine yürüyüfle geçmifltir. Bu s›ra-
da Halil Bey, Bekira¤a Bölü¤ü’nde tu-
tukludur. Selahattin, bir rastlant›yla
karfl›laflt›¤› eski komutan› Bekir Sami
Bey’le konufltuktan sonra yaveri ola-
rak, onunla birlikte Bat› Anadolu’ya
geçer. Bekir Sami’yle beraberindekiler,
Yunan güçlerince silâhlar› al›nan aske-
re moral vermeye, onlar› güçlendirme-
ye çal›fl›rken ilk direnifllerin örgütlen-
mesinde, Bat› Anadolu’da bir karfl› ko-
yuflun mayalanmas›nda önemli roller
üstlenirler… Selahattin, bu s›rada ken-
disini, “ihtilâl yapan adam›n arkadafl›”
olarak görmekte; di¤erleriyle birlikte,
“idarede emniyeti sa¤lamak ve halk› bir
fikrî yönelifle getirmek için sert davran-
mak, hatta kan dökmek zorunlu¤u” his-
setmektedir. Bu s›rada Bat› Anadolu’da
baflgösteren Anzavur isyan›n›n, öteki
kargaflalar›n ya da çeflitli isyanc› grup-
lar›n, eflk›yalar›n bast›r›lmas›nda büyük
etkinlik, yararl›k gösterirler. Ne var ki
Bekir Sami Bey’in sert, yer yer ac›ma-
s›z tutumu, Meclis’te kimi üyelerin tep-
kisini çeker. Bursa’y› terk ediflleri son-
ras›nda iki kahraman, bunu f›rsat bilen-
lerce y›prat›lacak, sonra da görevlerin-
den al›nacaklard›r. Kurtulufl Savafl›m›-
z›n bafllang›c›nda çok büyük yararl›klar
ortaya koyan iki subay, Kafkasya’daki
birliklere kat›lmak üzere, mevcut gö-
revlerini b›rakacak, Kurtulufl Sava-
fl›’n›n sonuna dek art›k geride kalacak-
lard›r… Osmanl› ‹mparatorlu¤u y›k›l-
m›fl; yerine Türkiye Cumhuriyeti kurul-
mufltur… Ama Yüzbafl› Selahattin’in
flu sözleri, bir yandan roman› özetler-
ken öte yandan romandaki kahramanla-
r›n bireysel dramlar›n› da ele verir san-
ki: “Bizim bölükte Edirne’den gelme
ancak üç-dört kifli vard›k. 16 idadîden
ö¤renci Harbiye’de toplan›yordu. Bi-
zim s›n›f 422 piyade, 41 süvari ç›kard›.
1930’da, yani yirmi y›l sonra, bizim s›-
n›f arkadafllar› Dolmabahçe’de bir y›l-
dönümü töreni yapt›lar. Hayatta 54 kifli
kald›¤›m›z tespit edilmiflti.» Kaynak :
Mürflit Balabanl›lar, Türk Roman›nda
Kurtulufl Savafl›, Türkiye ‹fl Bankas›
Yay›nlar›, ‹stanbul 2003, s.442.
Yüzbafl› fierafettin (‹zmir)
1889 ‹stanbul
6 Kas›m 1951 ‹stanbul
‹zmir’in geri al›n›fl› s›ras›nda Türk bay-
ra¤›n› Hükûmet Kona¤›’ndaki göndere
çeken süvari yüzbafl›s›. Yüzbafl› fieref
diye de an›l›r. 1909’da Harp Okulu’nu
bitirdikten sonra Balkan ve I.Dünya Sa-
vafllar›na kat›ld›. I.Dünya Savafl›’nda
Çanakkale ve Romanya’da savaflt›. Kur-
tulufl Savafl›’na kat›ld›. 9 Eylül 1922’de
‹zmir’in geri al›n›fl› s›ras›nda komuta-
s›ndaki askerlerle ‹zmir’e girdi. Bu ola-
y› Yüzbafl› fierafettin flöyle anlat›r: “Sü-
Yüzbafl› fierafettin (‹zmir)
Yüzbafl› fierafettin (ortada), ‹zmir Hükûmet Kona¤› merdivenlerinde (9 Eylül 1922).
9 Eylül 1922’de ‹zmir Hükûmet Kona¤›’na Türk bayra¤› çekilirken. (Soldan sa¤a) Yüzbafl› fierafettin ‹zmir, Te¤men Ali R›za Atanca, Te¤men
Hamdi Yurteri.
