499
hat ve Terakki’nin yasad›fl› bask› eylem-
leriyle ilgili olaylar› vermeye çal›flt›.
“Sodom ve Gomore”, mütareke y›llar›-
n›n roman› olup iflgal alt›ndaki ‹stanbul,
özellikle düflmanla iflbirli¤i yapan çevre-
lerin insanlar› öne ç›kar›l›r. “Yaban”,
Kurtulufl Savafl›’n›n ölüm-kal›m günle-
rinde, kolunu yitirdi¤inden savafla kat›-
lamayan bir ayd›n›n köyde, köy insan›
ile olan iliflkilerine bir yaklafl›m dene-
mesidir. “Ankara” ise, Cumhuriyet’in
ilk y›llar›ndaki yüzeysel de¤iflimi, yeni
ifl koflullar›n›n yaratt›¤› ortam› ve ortaya
ç›kard›¤› insanlar›n s›n›f de¤ifltirme tut-
kular›n› yans›tan bir yergi-roman niteli-
¤indedir. Politik yaz›lar›, deneme, an›,
monografi türlerindeki yap›tlar›yla da
tan›nan Yakup Kadri, ça¤dafllaflma sa-
vafl›m›n›n içinde yeri olan, II.Meflrutiyet
kufla¤›n›n önemli kalemlerinden biri
olarak kabul edilir. Ölümünden sonra,
bütün eserleri dizi olarak, çeflitli yay›-
nevlerince yay›mland›.
Bafll›ca eserle-
ri:
Bir Serencam
(1913),
Kiral›k Konak
(1922),
Erenlerin Ba¤›ndan
(1922),
Nur
Baba
(1922),
Rahmet
(1923),
Hüküm
Gecesi
(1927),
Sodom ve Gomore
(1928),
Ergenekon
(1929),
Yaban
(1932),
Ankara
(1934),
Ahmet Haflim
(1934),
Bir Sürgün
(1937),
Okun Ucun-
dan
(1940),
Atatürk
(1946),
Millî Savafl
Hikâyeleri
(1947),
Atatürk’ün Gerçek
Simas›
(1955),
Panorama
(1953-1954),
Zoraki Diplomat
(1955),
Vatan Yolunda
(1958),
Politika’da 45 Y›l
(1968),
Genç-
lik ve Edebiyat Hat›ralar›
(1969).
Karay, Refik Halid
14 Mart 1888 ‹stanbul
18 Temmuz 1965 ‹stanbul
Millî Mücadele aleyhindeki yaz›lar›
nedeniyle, Kurtulufl Savafl› sonras›
“Yüzellilikler” listesine al›nan roman
ve öykü yazar›. Galatasaray Sultani-
si’ndeki ö¤renimini yar›m b›rakarak
1907’de s›navla Hukuk Mektebi’ne
girdi. K›sa bir süre Maliye Nezare-
ti’nde çal›flt›. II.Meflrutiyet’in ilân›
(1908) y›llar›nda Servet-i Fünun ve
Tercüman-› Hakikat gazetesinde çevir-
menlik ve yazarl›k yapt›. Fecr-i Âti
toplulu¤una kat›ld›. Mahmud fievket
Pafla’n›n öldürülmesi üzerine bütün
muhaliflerle birlikte tutuklan›p Sinop’a
sürüldü (1913). Çorum, Ankara ve Bi-
lecik’te befl y›l sürgün kald›. Anadolu
izlenimlerini yans›tan öykülerini Yeni
Mecmua’da yay›mlad›. Ziya Gökalp’›n
arac›l›¤›yla ‹stanbul’a dönmesine izin
verildi (1918). Robert Kolej’de Türkçe
ö¤retmenli¤i yapt›. Vakit, Tasvir-i Ef-
kâr, Zaman gazetelerinde yaz›lar yazd›.
1919’da Posta-Telgraf Umum Müdür-
lü¤ü’ne atand›. Sabah, Alemdar, Pe-
yam-› Sabah gazeteleri yan› s›ra ç›kar-
d›¤› Aydede (1922) adl› mizah gazete-
sinde yay›mlanan Kurtulufl Savafl›
aleyhtar› yaz›lar› nedeniyle “Yüzelli-
likler” listesine al›nd› ve yurt d›fl›na sü-
rüldü (1922). Sürgün y›l-
lar›n› Beyrut ve Ha-
lep’te geçirdi. Af
Yasas›’n›n ç›ka-
r›lmas›ndan son-
ra
Türkiye’ye
döndü (1938). Si-
yasetten uzak du-
rarak gazete ve
dergilerde f›k-
ralar, an›lar,
romanlar ya-
y›mlad›; Ay-
dede’yi ye-
niden ç›-
k a r d ›
( 1 9 4 8 -
1 9 5 0 ) .
Gülmece,
e l e fl t i r i ,
f›kra ve de-
nemeleriyle
ünlendi. Anadolu halk›n›n yaflam›n›
yans›tt›¤› Memleket Hikâyeleri, ‹stan-
bul d›fl›na ç›kan edebiyat›n baflar›l› ör-
neklerinden say›ld›. Sürgün dönüflün-
de, olaya dayanan, maceran›n öne ç›k-
t›¤› romanlar yazd›.
Bafll›ca eserleri:
Öykü:
Memleket Hikâyeleri
(1919),
Gurbet Hikâyeleri
(1940).
Roman:
‹s-
tanbul’un ‹çyüzü
(1920),
Çete
(1939),
Sürgün
(1941),
Yer Alt›nda Dünya Var
(1953),
Karl› Da¤daki Atefl
(1956),
So-
nuncu Kadeh
(1965).
Karay›lan
1888 Besni
1920 Gaziantep
Kurtulufl Savafl›’n›n yöresel kahramanla-
r›ndan. As›l ad› Mehmet’tir. Babas›n›n
ölümünden sonra (1904) Kabalar Aflire-
ti’nin reisi oldu. I.Dünya Savafl›’na kat›l-
d›. Güney Anadolu’daki Kuvâ-yi Milli-
ye örgütünde görev ald›. ‹ngiliz ve ard›n-
dan Frans›z iflgaline u¤rayan Antep ve
yöresini düflman iflgalinden kurtarmak
için büyük çaba harcad›. Antep-Marafl
karayolu üzerindeki Karab›y›kl› mevki-
inde bir Frans›z birli¤ine yapt›¤› bask›n-
la (20 Ocak 1920) ünlendi. Bölgeye za-
rar veren fiaml› Kel Ahmet ile çetesini
ortadan kald›rd› (1920). Kilis-Antep ka-
rayolundaki savafllara kat›ld›; fiahin
Bey’in emrinde Frans›zlara karfl› direndi.
1 Nisan 1920’de Antep’e girdi. Ma¤ara-
bafl›, Kurbanbaba çarp›flmalar›na kat›ld›.
24 May›s 1920’de giriflilen Samsaktepe
sald›r›s›nda öldü. Ad› halk türkülerine ve
edebiyat›m›zda fliirlere konu oldu.
Karay›lan
Yakup Kadri Karaosmano¤lu
Refik Halid Karay
Gaziantep’teki “Karay›lan An›t›”
