tan’la yap›lan bar›fl görüflmelerini yürü-
tüp, Gümrü Antlaflmas›’n› imzalad›
(1920). Bunun sonucu rütbesi korgene-
ralli¤e yükseltildi. Do¤u Cephesi’nde
savafl›n sona ermesi üzerine buradaki si-
lâhlar›n, Bat› Cephesi’ne tafl›nmas›n›
sa¤lad›. Kurtulufl Savafl›’ndan sonra An-
kara’da bulunan Birinci Ordu Müfettifl-
li¤i’ne atand›. Askerî görevini sürdüre-
bilmek için TBMM’ce izinli say›ld›.
‹kinci TBMM’ye ‹stanbul milletvekili
olarak kat›ld› (1923). Rauf Orbay, Refet
Bele, Ali Fuat Cebesoy ve Cafer Tayyar
E¤ilmez’in de aralar›nda bulundu¤u as-
ker arkadafllar›yla birlikte kurdu¤u Te-
rakkiperver Cumhuriyet F›rkas›’n›n ge-
nel baflkanl›¤›n› yapt› (1924). Ancak,
fieyh Said Ayaklanmas› nedeniyle bir
süre sonra partisi kapat›ld› (1925). Gazi
Mustafa Kemal Pafla’ya karfl› düzenle-
nen ‹zmir Suikast›’na kat›ld›¤› gerekçe-
siyle tutuklan›p ‹stiklâl Mahkemesi’nde
yarg›land›ysa da suçsuz bulunarak ser-
best b›rak›ld› (1926). Bu olaydan sonra
siyasetten çekildi. Rütbesi orgeneralli¤e
yükseltilerek emekliye ayr›ld› (1927).
Bu arada askerlik ve savafl tarihi konu-
sunda birçok eser kaleme ald›. ‹smet
‹nönü’nün Cumhurbaflkanl›¤› dönemin-
de yeniden siyasete döndü. ‹stanbul’dan
milletvekili seçildi (1939) ve 1946’da
Meclis Baflkanl›¤›’na seçildi ve ölümü-
ne dek bu görevde kald›. Mezar› Anka-
ra’da Cebeci fiehitli¤i’ndeyken 1988’de
Devlet Mezarl›¤›’na tafl›nd›.
Eserleri:
Ermeni Mezalimi
(1918),
‹stiklâl Harbi-
mizin Esaslar›
(1933),
‹talya-Habefl
Harbi
(1935),
Cihan Harbine Neden
Girdik, Nas›l Girdik, Nas›l ‹dare Ettik?
(2 Cilt, 1936-1937),
Erzincan ve Erzu-
rum’un Kurtuluflu
(1939). Ölümünden
sonra yay›mlananlar:
‹stiklâl Harbimiz
(1960),
‹stiklâl Harbimizde Enver Pafla
ve ‹ttihat ve Terakki Erkân›
(1967),
‹tti-
hat ve Terakki Cemiyeti
(1982).
492
Karabekir, Kâz›m
Kâz›m Karabekir Pafla’dan 17 Eylül 1919 tarihinde de, kifliye özel bir
flifre ald›m. Pek içtenlikle ve kardeflçe bir dille yaz›lm›fl olan bu flifre,
bir-iki uyar›y› içine al›yordu. Kâz›m Karabekir Pafla: “Paflam” diyor,
“Sivas’tan gelen tebligat ve genelgeler, bazen Heyet-i Temsiliye ad›-
na, bazen do¤rudan sizin ad›n›zad›r. 10 Eylül 1919 tarihinde, ‹stan-
bul’daki hükûmete hitaben, kendi ad›n›za duyuru ve uyar›lar›n›z ol-
mufltur. fiuna inan›n›z ve güveniniz ki, bu flekilde sizin imzan›zla ya-
p›lan tebligat, sizi çok büyük bir sayg› ile sevenlerce bile, büyük bir
samimiyetle ve iyi niyetle elefltiriliyor. …… Bunun ne kadar etkili ola-
ca¤›n› ve tepkiye yol açaca¤›n› takdir buyurursunuz... Bu bak›mdan
Heyet-i Temsiliye ve Kongre kararlar›n›n, daima imzas›z ve sadece
Heyet-i Temsiliye diye yay›mlanmas›n› rica ederim.” Telgraf, flu cüm-
lelerle son buluyordu:
“Yüksek flahsiyetinizin herhalde ortada tek bafl›na görülmemesi,
memleketin yarar› bak›m›ndan gereklidir. Oy birli¤i ile (bu noktada
oylar› al›nan flah›slar›n veya heyetin kimler oldu¤unu daha bugüne
kadar ö¤renebilmifl de¤ilim) arz olunan bu ricalar›m›n iyi karfl›lana-
ca¤›ndan eminim, ellerinizden öperim.”(Belge: 96)
Kâz›m Karabekir Pafla’y› gerçekten karars›zl›k ve elefltiriye sürükle-
di¤ini gördü¤ümüz noktalar›, mümkün olan aç›kl›kla bir mant›k süz-
gecinden geçirerek ayd›nlatma gere¤i ortadad›r. O günlerdeki duygu
ve düflüncelerimden kaynaklanan görüfllerimi, kendimi bugünün et-
kilerine kapt›rmaktan çekinerek belirtmek için, o tarihte verdi¤im
cevab› oldu¤u gibi arz etmeyi tercih ederim:
19.9.1919
15’inci Kolordu Komutan›
Kâz›m Pafla Hazretleri’ne
Sayg›de¤er Kardeflim,
Derin bir samimiyete dayand›¤›na asla flüphe etme-
di¤im görüfllerinizi aç›k ve kardeflçe bir dille bildir-
mifl olman›z, kardefllik ba¤lar›m›z›n sa¤lamlaflmas›-
na ve yürekten bir sevinç duygusunun do¤mas›na
vesile olmufltur. Zihninizde beliren sak›ncalar› çok
iyi anl›yorum. 10 Eylül tarihinde hükûmete kendi
ad›mla gönderilmifl bir tebli¤im yoktur. Yaln›z, telg-
rafhanede bulundu¤um bir s›rada, tesadüfen Dahili-
ye Nâz›r› Adil Bey’le makine bafl›nda karfl› karfl›ya
geliverdik. Onun, Sivas Valisi Reflit Pafla’ya verdi¤i
anlams›z cevaplara karfl›, bendeniz s›rf flahsî olmak
üzere, onun flahs›na karfl› bildi¤iniz biraz sertçe uya-
r›larda bulundum. Bu, hemen hemen bir karfl›l›kl› ko-
nuflma fleklinde geçmifltir. Bundan baflka gerek hü-
kûmete, gerek Padiflah’a ve gerek yabanc›lara karfl›
yap›lan müracaatlarda hep, “Kongre Heyeti” veya
“Heyet-i Temsiliye” ifadesi imza yerine geçmifltir.
Yaln›z, Amerikan Senatosu’na yaz›lan, sizin de bildi-
¤iniz bir mektuba kongre karar›yla befl kifli imza koy-
mufltur ki, bunlar aras›nda bendenizin de imzas› var-
d›r ‹çeride yap›lan aç›k yaz›flmalara gelince, bunda
da “Heyet-i Temsiliye” ibaresini imza yerine kullan-
makta idik. Ancak, bunun baz› çevrelerde kötü etki
yapt›¤› ve güvensizli¤e yol açt›¤› görüldü. Gerçekten
de böyle genel bir ibarenin, içine ald›¤› flah›slar ve
kuvvet gizli kal›yordu. Ortada sorumlu kimdir? Baz›
yerlerden; özellikle Kastamonu, Ankara, Malatya,
Ni¤de, Canik gibi yerlerden do¤rudan do¤ruya flah-
sen makine bafl›na ça¤r›lmaya baflland›m. Neredey-
se, Heyet-i Temsiliye ad› alt›nda gizlenen flah›slarla
birlikte olup olmad›¤›m konusunda bir karars›zl›k be-
lirtisi sezildi. Hatta, Trabzon’dan Servet Bey de He-
yet-i Temsiliye imzas›n› tafl›yan tebligat› kötüye yo-
rarak ve sözü edilen heyetin nitelik ve niceli¤i konu-
sunda birçok yanl›fl düflüncelere kap›ld›ktan sonra,
bendenizi flahsen makine bafl›na ça¤›rd›. Görüflül-
dükten sonra, bütün bu tart›flmalar›n, imzan›n “He-
yet-i Temsiliye” olarak ve belirsiz bir flahsiyet ifade
Kâz›m Karabekir
Kâz›m Karabekir Pafla’n›n foto¤raf›n›n yer
ald›¤› bir kartpostal.
Kâz›m Karabekir, bir gezi s›ras›nda köylülerle.
Kâz›m Karabekir’in, Mustafa Kemal’in
tutuklanmas› emrini veren Osmanl›
Harbiye Nezareti’ne 1 A¤ustos 1919’da
gönderdi¤i cevabî yaz›n›n bir bölümü.
▲
KÂZIM KARABEK‹R PAfiA’NIN TAVS‹YELER‹
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
