Kars Antlaflmas›
13 Ekim 1921’de Ankara Hükûmeti ile
Gürcistan, Azerbaycan ve Ermenistan
aras›nda Kars’ta imzalanan antlaflma. 16
Mart 1921’de SSCB ile imzalanan Mos-
kova Antlaflmas›’n›n 15.maddesi uya-
r›nca SSCB’nin yönetiminde federe
devletler olan Gürcistan, Ermenistan ve
Azerbaycan’la ayr› bir antlaflma yap›l-
mas› gündeme geldi. 13 Ekim 1921’de
imzalanan Kars Antlaflmas›’na Ankara
Hükûmeti ad›na TBMM Edirne millet-
vekili ve Do¤u Cephesi Komutan› Kâ-
z›m Karabekir, Naf›a ‹flleri eski müste-
flar yard›mc›s› Muhtar Bey, Azerbaycan
elçisi Memduh fievket Bey kat›ld›. Ant-
laflmaya göre;
●
SSCB ile yap›lan Moskova Antlafl-
mas› hariç, taraflar aras›nda eski hü-
kûmetler döneminde yap›lan antlafl-
malar geçersiz say›ld›.
●
Taraflar “Türkiye” terimini ve Mi-
sak-› Millî’yi kabul etti.
●
Türkiye’nin bugünkü Do¤u s›n›rla-
r› kabul edildi.
●
Batum ve yöresi, orada yaflayan
Müslüman halk›n haklar›n›n korun-
mas› kayd›yla Gürcistan’a b›rak›ld›.
●
Ankara Hükûmeti ve Gürcistan, s›-
n›r geçifllerini kolaylaflt›rmak için
karara vard›lar.
●
Gürcistan, Karadeniz’e k›y› bir ülke
olmas› nedeniyle Moskova Antlafl-
mas› hükümleri uyar›nca Bo¤az-
lar’a iliflkin rejimin yeniden düzen-
lenmesi konusunda taraf say›ld›.
●
Türkiye ve Gürcistan, kendi s›n›r
bölgelerinde yaflayan halklardan,
birbirinin uyru¤una geçmek iste-
yenlere mal ve paralar›yla birlikte
serbestçe geçifli kabul etti.
Kars Antlaflmas›, Moskova Antlaflmas›
maddeleriyle büyük ölçüde paralellik
gösterse de Türkiye’nin Misak-› Millî
s›n›rlar›n›n bu federe devletler taraf›n-
dan da kabul edilmesi nedeniyle önemli
olup bu antlaflma ile Do¤u s›n›rlar›m›z
bugünkü fleklini ald›.
Kars Millî ‹slâm fiûras›
Mondros Mütarekesi sonras› 14 Kas›m
1918’de Kars’ta kurulan yerel hükûmet.
Mondros Mütarekesi’nin imzalanmas›
sonras› ‹tilâf Devletleri, mütarekenin
2.maddesine dayanarak ‹ran’›n kuzey-
bat›s›nda ve Güney Kafkasya’daki Os-
manl› askerlerinin geri çekilmesini iste-
mesi ve Osmanl› Hükûmeti’nin de bu is-
te¤e uymas› üzerine Elviye-i Selâse
(Kars, Ardahan, Batum) ayd›nlar›, ‹ngi-
lizlerin destekleyece¤i bir Ermeni iflgali
tehlikesine karfl› koymak amac›yla 5
Kas›m 1918’de Kars ‹slâm fiûras›’n›
oluflturdular. Bu örgüt 14 Kas›m’da ya-
p›lan kongre sonucu Kars Millî ‹slâm
fiûras› Merkez-i Umumisi ad› alt›nda 12
üyeli yerel bir hükûmete dönüfltürüldü.
Ayr›ca 8 bin kiflilik bir ordu oluflturula-
rak Cenubîgarbî Kafkas Hükûmeti Mu-
vakkata-i Milliyesi ad›n› ald›. Geçici hü-
kûmet, 17 Ocak 1919’da 18 maddelik
bir anayasa belirleyerek çal›flmalara bafl-
lad› ve Cenubîgarbî Kafkas Hükûmeti
Cumhuriyesi ad›n› alarak 8000 kiflilik
bir ordu oluflturuldu. Aral›k 1918 ortala-
r›nda Batum’a asker ç›karan ve Kars’a
önemli say›da asker gönderen ‹ngilizler,
bölgede denetimi sa¤lama çabalar›na
engel oluflturdu¤u gerekçesiyle Cenubî-
garbî Kafkas Hükûmeti’nin çal›flmalar›-
na 19 Nisan 1919’da son verdiler ve tu-
tuklad›klar› 12 hükûmet üyesini Ba-
tum’a, oradan da Malta’ya sürdüler.
Kars’taki hükûmete ba¤l› olarak çal›fl-
malar›n› yürüten Ardahan Millî ‹slâm
fiûras› da 26 Nisan 1919’da Gürcü bir-
liklerince da¤›t›ld›. bk.
Cenubîgarbî
Kafkas Hükûmeti
Kars›alan, Halit
bk.
Halit Pafla (Deli)
Kasap Osman
?
1920, ?
Kurtulufl Savafl› komutanlar›ndan.
1899’da Harp Okulu’nu bitirdi¤i ve
Kurtulufl Savafl›’nda albayl›¤a kadar
yükseldi¤i d›fl›nda, hakk›nda pek az fley
bilinmektedir. Yemen’den bafllayarak
çeflitli ayaklanmalar› bast›rmakla görev-
lendirildi. Bursa ve Bolu yöresinde, Be-
kir Sami Bey’in 56.Tümeni’ne ba¤l›
172.Alay’a kumanda etti¤i dönemde
yöredeki ayaklanmac›lara ve Kuvâ-yi
Milliye’ye karfl› ç›kanlara ac›mas›z dav-
ran›fl› nedeniyle “Kasap” lâkab›yla an›l-
d›. 1920’de bir cinayete ad› kar›flt›¤›n-
dan idam edildi. Kendisini yak›ndan ta-
n›yan 56.Tümen Kurmay Baflkan› Rah-
mi Bey (Apak) onu flöyle tan›mlar: “Bir
Karadeniz çocu¤u olan Osman Bey, as-
kerlik hayat›n›n mühim bir k›sm›n› Ye-
men’de geçirmifl, orada k›zg›n günefl al-
t›nda ve kat› kavgalar içinde yüre¤i kat›-
laflm›flt›r. Yemen’den dönerken efl ola-
rak yan›nda bir Arap k›z› getirmifl, bun-
dan çocuklar› da olmufltur. Kiflilik ola-
rak cesur ve fedakâr de¤ildi; menfî ruh-
lu, kavgac›, kimseyi be¤enmez ve kim-
seye inanmaz karakterdeydi. Bununla
beraber vatansever, mert tabiatl› bir
adamd›.”
Kastamonu
24 A¤ustos 1925’te Mustafa Kemal Pa-
fla’n›n fiapka Devrimi’ni bafllatt›¤›, Ka-
radeniz Bölgesi’nin bat› kesimindeki il.
1392’de I.Bayezid döneminde Osmanl›
egemenli¤ine girdi. 19.yüzy›la dek özel-
likle ‹mparatorlu¤un gerileme dönemin-
de Suhte ayaklanmalar›ndan, Celâlî is-
yanlar›ndan, soygun ve eflk›yal›k gibi
olaylardan oldukça etkilendi. Mondros
Mütarekesi’nin ard›ndan, Anadolu’nun
iflgaliyle birlikte Kastamonu ve Sinop
çevresinde Pontus Devleti’ni yeniden
kurma giriflimleri bafllad›. ‹tilâf Devlet-
lerince de desteklenen bu giriflimler yö-
rede belirgin ve örgütlü bir direniflle kar-
fl›laflmad›. ‹tilâf Devletlerine karfl› ilk
tepki, 15 May›s 1919’da ‹zmir’in Yu-
nanl›lar taraf›ndan iflgalinin hemen son-
ras› ‹nebolu’da Gençler Mahfeli’nin ku-
rulmas›yla bafllad›. Örgüt, tüm bask›lara
karfl›n k›sa sürede geniflleyerek etkinli-
¤ini art›rd›. Kentte Müdafaa-i Hukuk
Cemiyeti ve Kuvâ-yi Milliye’nin kurul-
mas›, Erzurum Kongresi’nin hemen
sonras›na rastlar. Di¤er yandan kentin
ileri gelen ayd›nlar›n›n eflleri taraf›ndan
kurulan Kastamonu Müdafaa-i Hukuk
Han›mlar Cemiyeti, düzenledi¤i miting-
ler ve benzer çal›flmalarla ilde direniflin
en canl› örneklerini verdi. ‹stanbul’un
502
Kars Antlaflmas›
Kasap Osman
Kastamonu. Tablo: Hakk› ‹nan
