K›rflehir Depremi
19 Nisan 1938’de K›rflehir ve çevresin-
de meydana gelen fliddetli yer sars›nt›s›.
Richter ölçe¤ine göre 6,7 büyüklü¤ün-
deki deprem, Akp›nar ve çevre köyler
ile Yozgat’ta hasara yol açt›. 149 kiflinin
yaflam›n› yitirdi¤i depremde 2.297 bina
tamamen y›k›ld›, 2.897 bina hasar gördü.
K›v›lc›ml›, Hikmet
1902 ‹fltip/Yugoslavya
11 Ekim 1971 Belgrad
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Ayd›n ve Çi-
ne’de Kuvâ-yi Milliye saflar›nda gönül-
lü olarak çarp›flan, Türkiye’de sosyalist
hareketin liderlerinden, doktor ve yazar.
Kurtulufl Savafl›’na Köyce¤iz Kuvâ-yi
Milliye örgütünde çal›flarak kat›ld›. Sa-
vafl s›ras›nda ‹stanbul’a giderek Vefa
‹dadîsi’nde ortaö¤renimini tamamlad›.
1925’te Askerî T›bbiye’yi bitirdi. Ayn›
y›l Ayd›nl›k dergisindeki yaz›lar› ve
Türkiye Komünist Partisi’yle (TKP) il-
gili etkinliklerinden dolay› Ankara ‹stik-
lâl Mahkemesince 10 y›l hapse mahkûm
oldu (1926). Bir y›l sonra af yasas›ndan
yararlanarak serbest b›rak›ld›. 1929’da
ayn› suçtan dört buçuk y›l hüküm giydi.
1935’te Marksizm Bibliyote¤i adl› bir
yay›nevi kurdu. 1938’de donanmay› is-
yana teflvikten 15 y›l hapisle cezaland›-
r›ld› ve 12 y›l hapiste kald›ktan sonra
1950’de ç›kar›lan afla serbest b›rak›ld›.
1954’te ‹stanbul’da Vatan Partisi’ni kur-
du. 1957 genel seçimlerine kat›ld›ysa da
ayn› y›l Vatan Partisi kapat›ld›. 1960’ta
“Sosyalist” dergisini ç›kard›. ‹flsizlikle
Mücadele Derne¤i’ni kurdu. Türkiye’de
sosyalizmin kurumsal sorunlar›n› dile
getiren kitap ve incelemeleri yan› s›ra
Ayd›nl›k, Sosyalist, Türk Solu, Ant gibi
dergilerde yazd›. 12 Mart 1971 muht›ra-
s›n› izleyen kovuflturmalar s›ras›nda tu-
tuklanmamak için önce K›br›s’a, ard›n-
dan Avrupa’ya geçti. Yakaland›¤›
amans›z hastal›ktan kurtulamayarak
1971’de Belgrad’da öldü. Hastal›¤› s›ra-
s›nda Türkiye’ye dönme iste¤i ilgililer-
ce reddedildi.
Bafll›ca eserleri:
‹nk›lâp-
ç› Münevver Nedir?
(1935),
Türkiye ‹fl-
çi S›n›f›n›n Sosyal Varl›¤›
(1935),
Em-
peryalizm: Geberen Kapitalizm
(1935),
Tarih, Devrim, Sosyalizm
(1965),
Türki-
ye’de Kapitalizmin Geliflimi
(1965),
‹kinci Kuvây› Milliyecili¤imiz
(1965),
K.Marx’›n Özel Dünyas›
(1966),
Meta-
fizik Sosyoloji Elefltirileri
(1970),
Top-
lum Biçimlerinin Geliflimi
(1970),
27
May›s ve Yön Hareketinin S›n›fsal Elefl-
tirisi
(1970), ölümünden sonra yay›mla-
nan
“Tarih Tezi”
(1974),
“Osmanl› Ta-
rihinin Maddesi”
(1974, 2 Cilt).
K›yafet Devrimi
Atatürk devrimlerinden. Baflta memur-
lar olmak üzere herkesin flapka giymesi-
ni öngören 28 Ekim 1925 tarihli üç
maddelik yasa, 29 Kas›m 1925’te yürür-
lü¤e girdikten sonra K›yafet Devrimi
yolunda ilk ad›m at›ld›. Daha sonra,
hangi dine ba¤l› olursa olsun, din adam-
lar›n›n, ibadet yerleri d›fl›nda dinî k›ya-
fetle gezmeleri yasak edildi (3 Aral›k
1934 tarih, 2596 say›l› Baz› Kisvelerin
Giyilemeyece¤i’ne dair yasa). Ayr›ca
hâkimlerin, savc›lar›n, zab›t kâtiplerinin
yarg›lama s›ras›nda Adliye Bakanl›¤›n-
ca saptanacak resmî k›yafet giymeleri
zorunlu tutuldu. Üniversite ö¤retim üye-
lerinin, her üniversitenin kendine ait yö-
netmelikleriyle haz›rlanan özel akade-
mik k›yafetlerini giymeleri öngörüldü.
Askerlerin ve kolluk kuvvetlerinin de
k›yafetleri ayr› ve ayr›nt›l› hükümlere
ba¤land›. Tüm ülkede erkekler için
gömlek, pantolon, ceket, flapka giyilme-
si benimsendi. Kad›nlar›n peçe ve çarflaf
giymeleri yasakland›. Özellikle büyük
kentlerde kad›n giyimleri çok k›sa za-
manda bat› örneklerine uydu, hatta ayn›
moday› izler duruma geldi; k›rsal alanda
yaflayanlar›n giydi¤i yerel giysiler d›fl›n-
da eski k›yafet çeflitlili¤i kalmad›.
K›z›l Hançer Cemiyeti
Millî Mücadele’yi engellemek amac›yla
kurulan gizli askerî dernek. Ekim
1919’da kapat›lan Osmanl› Nigâhban
Cemiyet-i Askeriyesi üyelerinin bir k›s-
m› taraf›ndan kuruldu. Anzavur’un kur-
du¤u Cemiyet-i Ahmediye, Millî Müca-
dele’yi engellemek için K›z›l Hançer
Derne¤i’nin baz› subaylar›n› Karabi-
ga’ya gönderip yöreyi kontrol alt›na al-
mak istedi. Fakat fazla bir etkinlik gös-
teremedi.
K›z›lay
Osmanl› döneminde kurulan, Cumhuri-
yet döneminde Atatürk’ün talimat›yla
görevini sürdürmesine karar verilen, sa-
vaflta ve bar›flta felâkete u¤rayanlara her
türlü sa¤l›k ve sosyal yard›m hizmeti
sa¤lamay› amaçlayan dernek. Tam ad›
Türkiye K›z›lay Derne¤i’dir. ‹stanbul’da
Osmanl› Mecruhin ve Marda-y› Askeri-
ye ‹mdad ve Muavenet Cemiyeti olarak
11 Haziran 1868’de kuruldu. 1877’de
Osmanl› Hilâl-i Ahmer Cemiyeti,
1922’de Türkiye Hilâl-i Ahmer Cemiye-
ti, 1935’te Türkiye K›z›lay Cemiyeti,
1947’de de Türkiye K›z›lay Derne¤i ad›-
n› ald›. Derne¤in amaçlar›; savaflta zarar
görenleri güvence alt›na alan 12 A¤ustos
1949 tarihli Cenevre sözleflmeleriyle,
Türkiye Cumhuriyeti’nin taraf oldu¤u
antlaflmalar›n getirdi¤i yükümlülüklerin
yerine getirilmesine yard›mc› olmak; ba-
r›flta, yurt içinde ve d›fl›nda meydana ge-
len felâketlerde zarar görenlere gereken
hizmeti vermek olarak aç›klanabilir. Bu
amaçlar do¤rultusunda, Uluslararas› K›-
z›lhaç Komitesi ve ulusal derneklerle ifl-
birli¤i yapar. Savaflta ya da hükûmetin
ilân etti¤i ola¤anüstü durumlarda; hükû-
metin gösterdi¤i gereksinime göre cep-
hede ve cephe gerisinde, halka ve silâhl›
kuvvetlere, amac›na uygun yard›mlarda
bulunur. Savafl tutsaklar›n›n ve mülteci-
lerin de¤ifltirilme ve yak›nlar›yla haber-
510
K›rflehir Depremi
Hikmet K›v›lc›ml›
K›yafet Devrimi sonras› Ankara Hukuk Mektebi ö¤rencileri, ö¤renim gördükleri I.TBMM
binas› önünde (2 Ocak 1926).
2 A¤ustos 1925 tarihli Vatan gazetesinin
K›yafet Devrimiyle ilgili haberi.
