713
(1927-1935), Giresun (1935-1950) mil-
letvekili olarak parlamentodaki yerini
korudu.
Sad Plan›
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda Afyon’da ya-
flanan baflar›s›zl›k üzerine gizlilikle ha-
z›rlanan yeni taarruz plan›n›n kod ad›.
Sakarya Savafl› sonras› takip harekât›n›n
gevflek yap›lmas› ve Afyon’da u¤ran›-
lan baflar›s›zl›k TBMM’de elefltirilere
yol aç›nca, sonbaharda yeni bir taarruza
geçilmesine karar verilerek “SAD” pla-
n› olarak adland›r›lan ve gizlilik içinde
yürütülen yeni bir taarruz plan›n›n haz›r-
l›k çal›flmalar›na giriflildi. Cephedeki
birlikler aras›nda baz› yer de¤ifltirmeler
yap›ld›. Bir ay süren haz›rl›k sonras›
cephede incelemeler yapan Baflkuman-
dan Mustafa Kemal, ihtiyaçlar›n ta-
mamlanmad›¤›n› görerek, taarruzu ilk-
bahara erteledi. Bu arada yeni savunma
tertipleri al›narak Sakarya ile Akarçay
aras›nda ‹kinci Ordu kurularak komu-
tanl›¤›na Yakup fievket Pafla getirildi.
Sadabad Pakt›
Atatürk döneminde Türkiye, ‹ran, Irak
ve Afganistan aras›nda 8 Temmuz
1937’de Tahran’da Sadabad Saray›’nda
imzalanan dostluk ve iflbirli¤i antlaflma-
s›. Balkanlar ve Do¤u Akdeniz’de yay›l-
mac› bir siyaset izleyen ‹talya’n›n
1935’te Habeflistan’› (Etiyopya) iflgal et-
mesi sonucu güvenli¤ini tehlikede gören
Türkiye, daha önce ikili antlaflmalar yap-
t›¤› ‹ran, Irak ve Afganistan ile Tah-
ran’da Sadabad Saray›’nda, Sadabad
Pakt›’n› imzalad› (8 Temmuz 1937). ‹m-
zalanan antlaflma, dört ülke aras›ndaki
s›n›r anlaflmazl›klar›n›n çözümlenmesi-
ne, bölgede bar›fl›n ve karfl›l›kl› güvenin
sa¤lanmas›na olanak verdi. Antlaflmaya
göre; taraflar birbirlerinin içifllerine ka-
r›flmaktan kesinlikle kaç›nacak, ortak s›-
n›rlar›n dokunulmazl›¤›na sayg› göstere-
cek, birbirlerine karfl› sald›r›da bulunma-
yacaklard›. Bu antlaflmayla Türkiye, di-
¤er ülkeler aras›nda hakem olarak yerini
almakla, siyasî alanda aktif bir görev üst-
lenmifl oldu. II.Dünya Savafl›’ndan son-
ra, yürürlükte kalmakla birlikte önemini
giderek yitirdi. 1980 ‹ran-Irak Savafl›
sonras› tümüyle ortadan kalkt›.
Sadak, Necmeddin
1890 Isparta
1953 New York
1918’de kurdu¤u Akflam gazetesindeki
yaz›lar›yla Kurtulufl Savafl›’n› destekle-
yen gazeteci ve siyaset adam›. Ortaö¤re-
nimini Galatasaray Lisesi’nde, yükse-
kö¤renimini Fransa’da Lyon Üniversi-
tesi Edebiyat Fakültesi’nde tamamlad›
(1914). Yurda dönünce Maarif Vekâleti
Telif ve Tercüme Heyeti’nde çal›flt›. ‹s-
tanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
‹çtimaiyat (Sosyoloji) Bölümü’nde ö¤-
retim üyesi oldu (1916) ve Ziya Gö-
kalp’›n vefat› sonras› ayn› kürsüye pro-
fesör olarak atand›. Gazetecili¤e Paris’te
Progrés gazetesinde bafllad› (1914); bir
süre Vakit gazetesinde yazd›. Kâz›m fii-
nasi Dersan ve Ali Naci Karacan’la bir-
likte kurdu¤u Akflam gazetesinin (1918)
baflyazarl›¤›n› yapt› ve Ulusal Kurtulufl
Savafl›’n› destekledi. 1928’de Sivas mil-
letvekili olarak parlamentoda yer ald›.
1932’de Cenevre’de toplanan Silâhs›z-
lanma Konferans›’na ve 1936’da Mont-
reux Bo¤azlar Konferans›’na Türkiye
delegesi olarak kat›ld›. Hariciye Vekili
oldu (1947). 1950’den sonra siyasetten
çekilip Akflam gazetesi baflyazarl›¤›n›
sürdürdü. Carré Liquir’den “Çocuk Ter-
biyesi ‹lmi” ve “Sosyoloji” adl› çevirile-
ri yay›mland›.
Sadâ-y› Millet
Mondros Mütarekesi’nden sonra Ba-
tum’da yay›mlanan gazete. 1919’dan
itibaren “Cenubîgarbî Kafkas Cemiyeti”
ad›na, Batum’da haftada üç kez yay›m-
land›.
Sad›k Bey
1874 Nazilli
27 Aral›k 1920 Ankara
Birinci TBMM Ayd›n milletvekili. ‹l-
kö¤renimini tamamlad›ktan sonra baba
mesle¤i ticareti seçti. Nazilli Belediye
Baflkanl›¤› yapt›. Bu görevdeyken, ‹z-
mir’in Yunanl›lar taraf›ndan iflgali üze-
rine yörede oluflan ulusal direnifle kat›la-
rak, Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nde ça-
l›flt›. 30 Nisan 1920’de TBMM’ye Ay-
d›n’dan milletvekili seçildiyse de alt› ay
sonra hastaland› ve geçirdi¤i ameliyat
sonras› öldü. Ailesi daha sonra “Sulta-
no¤lu” soyad›n› ald›.
Sad›k Bey (Miralay)
bk.
Miralay Sad›k
Sadrazam
Osmanl› Devleti’nde 17.yüzy›ldan itiba-
ren kullan›lmaya bafllanan, günümüzde-
ki “baflbakan”a eflde¤er unvan. Vekil ve
vezirlerin en büyü¤ü anlam›na gelen
“vezir-i âzam” da denirdi. Osmanl›
Devleti’nin tarihi boyunca 292 sadra-
zam atamas› yap›ld› ve 215 kifli sadra-
zam oldu. Sadrazaml›k 1 Kas›m
1922’de Osmanl› Devleti’nin y›k›l›fl›yla
birlikte kald›r›ld›.
Sadullah Fevzi Bey
1865 Bitlis
17 Mart 1933 Bitlis
Birinci TBMM Bitlis milletvekili. ‹l-
kö¤renimini tamamlad›ktan sonra Arap-
ça ve Farsça ö¤rendi. Bitlis Bidayet
Mahkemesi ikinci kâtipli¤i, kâtip ve üye
Sadullah Fevzi Bey
Necmeddin Sadak
‹smail Sabuncu
Sadâ-yi Millet gazetesinin 27 Eylül 1919 tarihli 58. say›s›.
Sadullah Fevzi Bey
