Z‹TVATOROK ANTLAfiMASI
672
II. Maximillian ise, paran›n ödenmesini, s›n›rlardaki anlaflmaz-
l›klar›n çözülmesinden sonraya b›rakmay› uygun gördü. Bu ara-
da Osmanl› himayesinde bulunan Erdel Beyi Zigismond, impa-
ratorla aralar›nda anlaflmazl›k konusu olan Çatmar (Zatmar)
kentini zaptetti. ‹mparator da Erdel’e sald›rarak Tokaj ve Serenç
(Szerencs) yörelerini ald›. bu sorunlar› görüflmek için gelen
Avusturya elçisine sadrazam, bar›fl›n 8 y›l uzat›labilece¤ini, an-
cak Osmanl› Devleti’nin Tisa (Tizsa) Irma¤› ötesindeki tüm top-
raklar›n› korumak iste¤inde oldu¤unu bildirdi. Elçinin yeni tali-
mat almak üzere Viyana’ya döndü¤ü s›rada, Semiz Ali Pafla öl-
dü. Yerine Sokullu Mehmet Pafla getirildi (1565). Yeni sadra-
zam, Avusturya elçisinden Tokaj ve Serenç’in iadesini istedi.
1566 bafllar›nda imparator, Hosszuthoty’yi elçi olarak ‹stanbul’a
gönderdi. Yeni elçi birikmifl olan vergileri getirmedi¤i gibi,
Kruppa Kalesi’nin Avusturya’ya geri verilmesini istedi. Bunun
üzerine Avusturya’ya karfl› savafl aç›ld›. Seferden iki ay önce Ve-
zir Pertev Pafla, serdarl›k göreviyle, s›n›ra yak›n Gyula’y› ve Zat-
mar ile Tokaj kalelerini almak için önden gönderildi. Padiflah ve
Osmanl› ordusu, 1 May›s 1566’da ‹stanbul’dan hareket etti.
Belgrad yoluyla Macaristan’a geldi. Erdel beyi, Zemlin’de (Ze-
mun) orduya kat›ld›. A¤ustos bafllar›nda Zigetvar kuflatmas›
bafllad›. Kale komutan› Miklos Zrinyi idi. Kuflatman›n on beflin-
ci günü sadrazam›n yönetti¤i hücumda büyük kay›plara u¤rad›.
Hücumlar art›r›ld›. Kont Zrinyi kaleden ç›k›fl hareketinde bulun-
du ve yaraland›. 34 günlük kuflatmadan sonra 7 Eylül 1566’da
kale ele geçirildi. Kuflatman›n son gününde Kanunî Sultan Sü-
leyman, kalenin al›n›fl›n› ö¤renemeden öldü. Sokullu, ölümünü,
ordudan gizledi. Kütahya valisi fiehzade Selim’e haber gönderip
durumu bildirdi. Zrinyi, Türk esirlerine korkunç iflkenceler yap-
t›¤› için, Sokullu’nun emriyle idam edildi.
Z‹TVATOROK ANTLAfiMASI,
Osmanl› ‹mparatorlu¤u
ile Avusturya aras›nda imzalanan bar›fl antlaflmas› (11 Kas›m
1606). 1593 y›l›nda bafllayan Osmanl›-Avusturya savafllar›, ge-
nellikle büyük ölçüde toprak fethi ya da toprak kayb› olmaks›z›n
kaleler etraf›nda geçti. ‹ki taraf da büyük bir baflar› gösteremeyip
y›prand›. Sonunda 20 y›l süreli Zitvatorok Antlaflmas› imzaland›.
Bu antlaflmayla Osmanl› ‹mparatorlu¤u art›k Avrupa’n›n en güç-
lü devleti olmak iddias›ndan kesinlikle vazgeçti, Avusturya’y›
kendisiyle eflit bir devlet olarak kabul etti. Protokol bak›m›ndan
padiflah ile imparatorun eflit oldu¤u da kabul edildi. Antlaflma-
n›n 17 maddesi içinden önemli olanlar› flunlard›r: 1) Osmanl›
hükümdar›, Avusturya imparatoruna bir name gönderdi¤inde
ona kral olarak de¤il çesar (imparator) unvan›yla hitap edecek,
2) Avusturya, Kanunî zaman›ndan beri her y›l Osmanl› ‹mpara-
torlu¤u’na ödedi¤i y›ll›k 30.000 duka alt›n› vergiyi bundan böy-
le vermeyecek, bir kereye mahsus olmak üzere 200.000 kara ku-
rufl verecek; 3) Bu savaflta Avusturya taraf›ndan iflgal edilen Ya-
n›k (Raab), Estergon, ‹stolni, Belgrad, Peflte kaleleri Osmanl›
Devleti’ne iade edilecek; 4) E¤ri, Kanije ve Uyvar kaleleri de
Avusturya taraf›ndan Osmanl› ‹mparatorlu¤u’na terk edilecektir.
ZOBU, Vasfi R›za
(1902 ‹stanbul-1992 ‹stanbul), tiyatro
ve sinema sanatç›s›. Darülbedayi tiyatro okuluna girdikten
(1917) sonra baz› ufak rollerde sahneye ç›kmaya bafllad› (1923).
Son olarak 1972’de Cevat Fehmi Baflkut’un “Buzlar Çözülme-
den” oyununda sahneye ç›kt›. fiehir Tiyatrolar› genel sanat yö-
netmenli¤inden emekliye ayr›ld›. 1980’de ikinci kez fiehir Tiyat-
rolar›’n›n bafl›na getirildi. Ertesi y›l Atatürk Sanat Arma¤an› ile
ödüllendirildi. Devlet sanatç›s› seçildi (1987). Oynad›¤› bafll›ca
oyunlar: “‹lk Göz A¤r›s›” (1921), “Kayseri Gülleri” (1924), “Fer-
manl› Deli Hazretleri” (1928), “Aynaroz Kad›s›” (1929), “Bir Ka-
vuk Devrildi” (1930), “Kafatas›” (1932), “Lüküs Hayat” (1933),
“Yarasa” (1934), “Müfettifl” (1935), “Leblebici Horhor” (1937),
“Ayak Tak›m› Aras›nda” (1937), “‹ki Efendinin Ufla¤›” (1943),
“Hisse-i fiayia” (1953), “Bir Kilo Namus” (1958), “Buzlar Çözül-
meden” (1964 ve 1972). Rol ald›¤› bafll›ca filmler: “Bican Efen-
di” (1921), “Kar›m Beni Aldat›rsa” (1933), “Milyon Avc›lar›”
(1934), “Akasya Palas” (1940), “Harman Sonu” (1946), “Edi ile
Büdü” (1947).
ZODYAK,
gökküresi yüzeyinde, üzerinde on iki tak›my›ld›z
s›ralanm›fl olan kuflak biçiminde bir alan, burçlar kufla¤›. Dün-
ya’n›n y›ll›k dolan›m› nedeniyle, Günefl’in bu kuflak boyunca her
y›l bir devir yapt›¤› gözlemlenir. Bu kuflak, adlar›n› tak›my›ld›z-
lardan alan on iki bölgeye (burca) ayr›l›r: Koç, Bo¤a, ‹kizler,
Yengeç, Aslan, Baflak, Terazi, Akrep, Yay, O¤lak, Kova, Bal›k.
ZOOLOJ‹,
hayvanlar›n yap›lar›, davran›fllar›, yaflay›fllar›, s›-
n›fland›r›lmalar› ve yeryüzündeki yay›l›fllar›n› inceleyen biyoloji
kolu, hayvanlar bilimi.
ZÜBEYDE HANIM
(?, T›rhala-1923 ‹zmir), Mustafa Kemal
Atatürk’ün annesi. Sar›göllü Hac› Sofu ailesinden Feyzullah
A¤a’n›n k›z›d›r. 1876’da Selânik Asakiri Milliye taburunda üste¤-
men olarak görev yapan Ali R›za Efendi ile evlendi. Bu evlilikten
Mustafa ve Makbule ad›nda iki çocu¤u oldu. Kocas› ölünce kar-
defli Hac› Süleyman Bey’in yan›na yerleflti. O¤lunu, ö¤renimini
sürdürebilmesi için Selânik’teki büyükannesi ve teyzesinin yan›-
na gönderdi. Kurtulufl Savafl› döneminde Mustafa Kemal’e sü-
rekli destek oldu. Cumhuriyet döneminde ad›na birçok an›t di-
kildi ve okullar aç›ld›.
