YUNAK
666
dana getiren epitel hücreleri, salg›lar›yla sert bir kabuk olufltu-
rurlar. Dillerinin üstü, küçük kitin difllerle kapl›d›r. Besin mad-
delerini rende gibi kaz›maya yarayan bu diflli dile “radula” ad›
verilir. Yumuflakçalarda basit bir kalp bulunur. Kanlar›nda he-
moglobin yerine hemosiyanin vard›r. Solunum organlar› solun-
gaçlard›r. Hemen hepsi ayr› efleylidir. Yumurtayla ürerler. Büyük
bir k›sm› baflkalaflma geçirerek erginleflir. Yumuflakçalar›n ço-
¤unlu¤u denizlerde yaflar. Ac› ya da tatl› sularda ve karada yafla-
yanlar› da vard›r. Yaflayan ve bilinen türleri 40.000 kadard›r.
Dört s›n›fa ayr›l›rlar: ilkel yumuflakçalar
(Amphineura),
ka-
r›ndanbacakl›lar
(Gastropoda),
yass›solungaçl›lar
(La-
mellibranchiata),
kafadanbacakl›lar
(Cephalopoda).
‹lkel yumuflakçalara örnek olarak kiton
(Chiton);
kar›ndanba-
cakl›lara örnek olarak ba¤ salyangozu
(Helix pomatia),
de-
nizkula¤›
(Haliotis);
yass›solungaçl›lara örnek olarak çekiç
midyesi
(Malleus),
istiridye
(Ostrea);
kafadanbacakl›lara
örnek olarak mürekkepbal›¤›
(Sepia officinalis),
ahtapot
(Octopus vulgaris)
gösterilebilir.
YUNAK,
Konya iline ba¤l› ilçe ve bu ilçenin merkezi olan kasa-
ba. Çevresi da¤larla kapl› olan ilçe, Konya’n›n kuzeybat›s›nda yük-
sek bir yayla üzerine kurulmufltur. Halk›n bafll›ca geçim kaynakla-
r› tar›m (özellikle bu¤day, arpa, yulaf) ve hayvanc›l›kt›r. Yüzölçü-
mü 3.838 km
2
, ilçe nüfusu 37.541, merkez nüfusu 11.901 (1997).
YUNAN‹STAN
(Yunanca: Elás, Fr.: Grèce, ‹ng.: Greece),
Balkan Yar›madas›’n›n güneyinde devlet. Yüzölçümü 131.944
km
2
(24.760 km
2
’si ada), nüfusu 10.480.000, baflkenti Atina, en
önemli kentleri Pire, Selânik, Volos, Kandiye, Larissa, Kavala ve
Korint’tir. Nüfusun %98’i Yunanl›d›r, en kalabal›k az›nl›k olan
Türklerin oran›ysa %1,5 kadard›r. Dili Yunanca, dini Ortodoks-
tur. Kuzeyde Arnavutluk, Yugoslavya, Bulgaristan; kuzeydo¤uda
Türkiye, do¤uda Ege Denizi; güneyde Akdeniz; bat›da da Yunan
Denizi ile s›n›rlan›r. Balkan Yar›madas›’n›n, güneye inildikçe da-
ralan güney bölümünü oluflturur. K›y›lar› çok girintili ç›k›nt›l›
olan dar bir yar›madad›r. K›y›lar›nda yer alan birçok körfez ve
koylar; ikincil yar›madalarla (kuzeyde Kalkidikya, ortada Atik,
güneyde Pelopones) çok parçalanm›flt›r. Bu nedenle Yunanis-
tan, hemen hemen bütünüyle Akdeniz’in etkisi alt›nda, Akdeniz
k›y›lar›nda bu iklimin en etkili oldu¤u ülkedir. Yunanistan üç
co¤rafî bölgeye ayr›l›r: a) Kuzey Yunanistan: Bat› Trakya ve Yu-
nan Makedonyas›’ndan oluflur. Do¤uda Meriç Vadisi’nden, ba-
t›da Yugoslavya ve Arnavutluk s›n›rlar›na kadar uzanan bu böl-
ge, Rodop ve Makedonya da¤lar›n›n baz› serpintilerini tafl›mak-
la beraber, daha çok alüvyonlu ovalarla kapl›d›r. Rodop ve Ma-
kedonya da¤lar›ndan inen ›rmaklarla sulanan bu ovalar ülkenin
bafll›ca tar›m alanlar›d›r (Meriç Ovas›, Mesta akarsuyu üzerinde
Yenice, Kavala-D›rama ovalar›, Struma üzerinde Serez Ovas›,
Kalkidikya Yar›madas›’n›n bat›s›nda Vardar Ovas›). b) Orta Yu-
nanistan: Çok da¤l›kt›r. Bu bölge bat›da, Arnavutluk s›n›r›na
komflu Epir Platosu ve da¤lar›ndan, Yanya Havzas›’ndan, Epir’in
do¤usunda ülkenin en sürekli da¤lar› olan Pinduslar’dan, daha
do¤uda Tesalya Havzas›, T›rhala ve Larissa ovalar› ve bunlar›
denizden ay›ran Olimpos ve Ossa da¤l›k masiflerinden oluflur.
c) Güney Yunanistan ve adalar: Korint Körfezi ve kanal› ile Orta
Yunanistan’dan ayr›lan Pelopones, Güney Yunanistan’› olufltu-
rur. Güney ucunda ikincil üç yar›madayla son bulur. Bölge, da¤-
lar ve yüksek platolarla kapl›d›r. Yunan adalar›, say›ca pek çok-
tur. Fakat Girit, Rodos, Midilli, Korfu, Sisam, Sak›z, E¤riboz, Ta-
floz, Limni d›fl›ndakiler küçük adalard›r. Deniz ticaretinde çok
ilerlemifl, koflullar›n›n her bak›mdan elverifllili¤i nedeniyle tu-
rizmde giderek canlanan bir ülke olan Yunanistan’da ekonomi-
nin temeli tar›ma dayan›r. Fakat s›cak, yazlar› belirli flekilde ku-
rak, iç sular bak›m›ndan yoksul bir ülke olan Yunanistan’da,
zeytin, üzüm, incir gibi bu iklime özgü toprak ürünleri d›fl›nda,
öteki kültür bitkilerinin üretimleri azd›r.
YUNUS,
yunusbal›¤›gillerden, bütün denizlerde yaflayan me-
meli
(Delphinus delphis).
Il›k ve tropikal denizlerde daha
çok görülür. Boyu 3 m.ye kadar olur. A¤z› gaga biçiminde uza-
m›flt›r. Çenelerinde küçük ve koni biçiminde 160-200 difl bulu-
nur. Vücudu mekik biçiminde, s›rt› kara, karn› beyazd›r. ‹ki ön
yüzgeci ve büyük bir s›rt yüzgeci vard›r. Sürüler hâlinde yaflar,
küçük bal›klarla beslenirler. Sesötesi bir dille aralar›nda haber-
leflirler. Ç›kard›klar› seslerin yans›mas›yla da avlar›n›n ya da ön-
lerindeki engellerin yerlerini bulabilirler. H›zl› yüzerler. H›zlar›
saatte 65 km.ye ç›kabilir. Ayn› zamanda sudan 7 m. kadar yuka-
r›ya da s›çrayabilirler. Difli yunusun gebelik süresi 1 y›l kadar-
d›r. Yavru 8 ay süreyle süt emer. Yunuslar oldukça zeki ve insa-
na kolay al›flan hayvanlard›r. Hayvanat bahçeleri vb. yerlerde ya-
flayabilirler. Avlanmalar›, birçok ülke taraf›ndan yasaklanm›flt›r.
YUNUS EMRE
(?, Sar›köy/Mihal›çç›k-1320 ya da 1321, ?),
flair. Yaflam› üzerine uzun y›llar yap›lan de¤iflik araflt›rmalar so-
nucu Eskiflehir’in Mihal›çç›k ilçesine ba¤l› Sar›köy’de do¤du¤u,
Taptuk Emre adl› mutasavv›f›n tekkesinde yetiflti¤inde birleflil-
mifltir. fiiirlerinden fiam, Azerbaycan gibi uzak illere gitti¤i anla-
fl›lmakta; bir süre Konya’da kald›¤›, “Mevlâna Hüdavendigâr bize
nazar k›ld› / An›n görklü nazar› gönlümüz aynas›d›r” dizelerinden
ça¤dafl› Mevlâna ile görüfltü¤ü, sohbet ve sema meclislerinde
bulundu¤u kesinlik kazanmaktad›r. Köstendilli fieyh Süleyman’›n
(ölümü 1819 ya da 1820) “Bahral Vilaya” adl› Türkçe yap›t›nda
Mevlâna’n›n, Yunus’u söz konusu ederek, “‹lâhi manalardan kan-
g›s›na sürat idüp gittim ise, bir Türkmen kocaman›n›n izini
önümde buldum ve an› güzer (edemedim)” biçiminde büyük öv-
güyle karfl›lad›¤› kay›tl›d›r. Anadolu’da Türk diliyle bafllayan yaz›-
l› edebiyat›n Sultan Veled, Gülflehri, Âfl›kpafla ile birlikte ilk tem-
silcilerinden say›lan Yunus Emre, “Risalat-al Nushiyya” mesne-
visinde aruz, “divan”›n› meydana getiren hemen bütün fliirlerin-
