YILDIZ SARAYI
663
do¤ru akar. Tokat’›n hemen kuzeyinde, Turhal’dan geçer ve bu-
radan itibaren kuzeybat› yönünde akar. Amasya’dan sonra, ku-
zeydo¤u, sonra do¤uya dönerek da¤lar aras›nda derin vadiler
içinde akar ve genifl Çarflamba Deltas›’n› meydana getirerek C›-
va Burnu’nda Karadeniz’e dökülür. Yeflil›rmak’›n yerel adlar› çok
kez birbirine kar›flt›r›l›r. Irmak, kaynak alan›ndan Tokat’a kadar,
yani yukar› 盤›r›nda Tozanl› Suyu ad›n› tafl›r. Tokat ilinden son-
ra da Tokat Suyu ad› kullan›l›r. Baz› co¤rafyac›lara göre, as›l Ye-
flil›rmak, Tokat Suyu’nun Çekerek Irma¤› ile birleflmesinden
sonra bafllar. Genel uzunlu¤u 519 km. olan Yeflil›rmak’›n en
önemli iki kolu, Kelkit ve Çekerek’tir.
YEfi‹LKÖY HAVAL‹MANI
→
ATATÜRK HAVAL‹MANI
YEfi‹M,
de¤erli tafl olarak kullan›lan, mat, genellikle yeflil, ba-
zen de sar›, beyaz ve pembe renkli mineraller grubuna verilen ad.
YILANBALI⁄I,
y›lanbal›¤›gillerden, tatl› sularda ve denizler-
de yaflayan kemiklibal›k
(Anguilla anguilla).
Erkekleri 50
cm., diflileri 1 m. kadar olur. Vücutlar› y›lan› and›r›r biçimde ve
kaygand›r. Derileri küçük pullarla kapl›d›r. Sonbaharda difli ve
erkek y›lanbal›klar› Avrupa ›rmaklar›ndan denize inerler. Difli y›-
lanbal›klar› Atlas Okyanusu’nu aflarak yumurtlamek üzere Mek-
sika Körfezi’ne giderler. Yumurtadan ç›kan larvalar 2 y›l içinde
Avrupa k›y›lar›na geri döner ve ›rmaklara geçer, buralarda ergin-
leflirler. Eti çok lezzetlidir, taze ve tuzlanm›fl olarak yenir.
YILANCIK,
daha önce oluflmufl yaralar ve çizikler yoluyla
deriye giren streptokoklar›n meydana getirdi¤i bir cilt hastal›¤›.
Y›lanc›k, vücudun çeflitli yerlerinde, en çok da yüzde görülür.
Hastal›k yüksek atefl, kusma, titreme ve halsizlik gibi belirtilerle
bafllar. Deride net çerçeveli, k›rm›z› bir fliflkinlik ortaya ç›kar. Y›-
lanc›k normal olarak 8-10 günde geçer ve deride hiçbir iz kal-
maz. Yafll›larda, bebeklerde ve süre¤en bir hastal›kla ayn› döne-
me rastlamas› durumunda tehlikeli olabilir ve kimi zaman ölüm-
le sonuçlanabilir. Tedavisinde özellikle penisilin ve sülfamitler
kullan›l›r.
YILDIRIM,
›fl›k ve ses ç›kararak hava ve yer aras›nda olan
elektrik boflalmas›na, halk dilinde verilen ad. Y›ld›r›m düflmesi
s›ras›nda peflinde yüklü elektrik molekülleri, yani iyonlardan
oluflmufl bir iz b›rak›r. Düflebilece¤i yerde oluflabilecek hasar›
önlemek amac›yla paratonerler kullan›l›r.
YILDIRIM BEYAZIT
→
BAYEZ‹T I
YILDIRIMLIK
→
PARATONER
YILDIZ,
kendinden ›fl›k saçabilen gökcismi. Geceleri gökyü-
zünde küçük ›fl›kl› noktalar hâlinde görülen gökcisimlerinin pek
ço¤u y›ld›zd›r. Ancak, bilimsel anlamda y›ld›z olmamakla birlik-
te gezegenler ve uydular, kuyrukluy›ld›zlar ve göktafllar› da halk
aras›nda y›ld›z olarak bilinir. Ç›plak gözle geceleri görülebilen
y›ld›z say›s› 3.000-7.000 dolay›ndad›r. Çok güçlü teleskoplarla
yap›lan incelemelerde 50 milyardan fazla y›ld›z›n foto¤raf› çekil-
mifltir. Dünya’n›n yak›n çevresinde gerçek y›ld›z olarak yaln›zca
Günefl vard›r .Di¤er y›ld›zlar dünyadan hem çok büyük hem de
çok uzaktad›r. Y›ld›zlar›n kökeni hakk›nda ortaya çeflitli kuramlar
at›lm›flt›r; bunlardan en çok kabul gören, y›ld›zlar›n bulutsular-
dan do¤du¤u kuram›d›r. Buna göre bulutsular›n içinde oluflan
fliddetli girdaplar s›ras›nda atomlar ve parçac›klar, bir asteroit
çevresinde toplanmaya bafllar. Çekim kuvvetiyle birbirlerine da-
ha fazla sokulan bu parçac›klar aras›nda s›k›flmadan dolay› s›-
cakl›k yükselir ve nükleer tepkimeler oluflur ve a盤a ç›kan ›s›y-
la tüm kütle bir atefl topu hâline gelir. Termonükleer tepkimeler-
le hidrojen helyuma dönüflürken, a盤a ç›kan ›s›, uzaya ›fl›n›m
salar. Yeterince uzun zaman aral›klar›yla yap›lan gözlemler ve
ölçmeler, y›ld›zlar›n hareket hâlinde olduklar›n› ortaya koymufl-
tur. Asl›nda y›ld›zlar›n içinde bulunduklar› galaksinin tümü de
hareket hâlindedir. Y›ld›zlar›n bu yer de¤ifltirmelerine “özel ha-
reketler” denir. Yap›lan ölçmelere göre Günefl, içinde bulundu-
¤u Samanyolu galaksisinin merkezi çevresinde saniyede 216
km.lik h›zla Yay Tak›my›ld›z›’na dik bir do¤rultuda dönmektedir.
Bu h›zla Samanyolu’nun çevresini 220 milyon y›lda dolanaca¤›
hesaplanm›flt›r. Y›ld›z tayflar›n›n incelenmesiyle pek çok y›ld›z›n
kimyasal yap›s›n›n benzer oldu¤u anlafl›lm›flt›r: %76 hidrojen,
%23 helyum, %1 di¤er elementler. Tayf çizgilerine dayanarak
y›ld›zlar›n yüzey s›cakl›klar›n›n 2.500-35.000 kelvin aras›nda ol-
du¤u anlafl›lm›flt›r. Uzayda, ortak bir a¤›rl›k merkezinin etraf›nda
dönen “çift y›ld›zlar” da vard›r. Çift y›ld›zlar›n varl›¤›, tayflar›n›n
incelenmesi sonucu anlafl›l›r. Çift y›ld›zlar aras›nda milyarlarca
kilometre mesafe olmas›na ra¤men Dünya’n›n onlara olan çok
daha büyük uzakl›¤›, bunlar›n teleskopta tek y›ld›zm›fl gibi gö-
rünmesine yol açmaktad›r. Daha çok galaksilerde “aç›k y›ld›z
kümeleri”ne rastlan›r. Bunlar birbirlerinden oldukça mesafeli
y›ld›zlard›r ve ç›plak gözle de görülebilirler. Y›ld›zlar bir arada,
topluca bulunup küre görünümünü ald›klar›nda buna “kapal› y›l-
d›z kümesi” denir. Kapal› y›ld›z kümeleri, Günefl’ten binlerce de-
fa daha büyük ve çok daha yafll› y›ld›zlardan oluflur. Samanyo-
lu’nda 100’den fazla kapal› y›ld›z kümesine rastlanm›flt›r. Y›ld›z-
lar de¤iflik aflamalardan geçerek nükleer yak›tlar›n› tüketip
ömürlerini tamamlarlar.
YILDIZ, Bekir
(1933 Urfa-1998
‹stanbul), öykü yazar›. Ortaö¤renimi-
ni ‹stanbul Sanat (1951) ve Matba-
ac›l›k Okulu Dizgi Bölümü’nde ta-
mamlad› (1955). Bir süre bas›mevle-
rinde dizgi operatörlü¤ü yapt›. As-
kerli¤inden sonra Almanya’da fabri-
kalarda meydanc›l›k, montörlük,
mürettiplik yapt› (1962-1966). Ko-
nular›n›, çocukluk ve yetiflme y›llar›-
n› geçirdi¤i Urfa ve dolaylar›nda ya-
flayan insanlar›n günlük yaflam kavgas›ndan ald›. Olaylar› gelifl-
tirirken gereksiz ayr›nt›lardan korunmas›n› bildi. Gözlem yetene-
¤inin yan› s›ra yer yer güçlü betimlemeleriyle toplumsal gerçek-
çi öykü anlay›fl›n›n geleneksel kurulufl kurallar› içinde eksik yan
b›rakmayan özgün örnekler kazand›rd›. Yeditepe, May, Halk›n
Dostlar›, Yeni a dergilerinde yazd›.
YILDIZ SARAYI,
‹stanbul’da Ortaköy ile Befliktafl aras›nda
genifl bir korunun içine yerlefltirilmifl köflklerden meydana gel-
mifl saray. Koru içinde yer alan ilk köflkü, III. Selim’in annesi
