YÜCEL, Hasan Ali
667
de hece ölçüsünü kulland›; her
iki ölçüyle yazarken de “beylere
kap›lanan” flairler gibi bir mutlu
az›nl›k be¤enisine kap›larak halk
dilinin zenginliklerinden uzak
düflmedi. Dilini benimsedi¤i hal-
k›n, sorunlar›n› da benimsedi.
Ona, kendine inanma, gerçe¤i
kendinde bulma gücünü kazand›rmaya, ilgisini yaflama çekmeye
çal›flt›. “Ben ay›m› yerde gördüm/Ne isterim gökyüzünde/Benim
yüzüm yerde gerek. /Bana rahmet yerden ya¤ar” biçiminde dize-
lerle gerçe¤i, yaflayan› somutlama gücünü gösterdi. ‹nsana ken-
dine güven yollar›n› açt›, dinî kurallar›n biçimcili¤ini reddederek
alt› yüzy›l önce kal›plaflmaya, kurulu¤a düflmedi. Kal›plaflm›fl ku-
rallar içinde, giderek ba¤nazl›¤›n pençesine düflen medrese ka-
fas›n›n, Arap, Acem hayranl›¤›n›n ulusal kültürümüzü eritmeye
çal›flt›¤› yüzy›llar boyunca gücünden sa¤laml›¤›ndan, bir fley yi-
tirmedi. Çeflitli tarihlerde bas›lan yap›tlar›: “Divan-Âfl›k Yunus
Emre” (tarihsiz, 1885, 1902, 1909), “Yunus Emre Divan›”
(1944), “Yunus Emre Divan›” (haz›rlayan Burhan Toprak, 3 cilt,
1933), “Yunus Emre Divan›” (haz›rlayan Abdülbaki Gölp›narl›, 2
cilt, 1943), “Yunus Emre: Bestelenmifl fiiirler” (1961), “Risalat-
al-nushiyya ve Divan” (haz›rlayan Abdülbaki Gölp›narl›).
YUNUS NAD‹
→
ABALIO⁄LU, Yunus Nadi
YURDAKUL, Mehmet Emin
(1869 ‹stanbul-1944 ‹s-
tanbul), flair. Ortaö¤renimini Befliktafl Askerî Rüfltiyesi ve ‹dadi-
si’nde tamamlad›ktan sonra Hukuk Mektebi’ndeki ö¤renimi yar›-
da b›rakarak Rüsumat Mektubî Kalemi’nde memur ve evrak mü-
dürü oldu (1897-1907). Yirmi gün kadar Bahriye Müsteflarl›¤›n-
dan sonra; Hicaz’da vali vekilli¤i, Sivas ve Erzurum’da valilik gö-
revlerinde bulundu (1902-1912). Emekliye ayr›ld›; Musul’dan
milletvekili seçilerek Osmanl› Mebusan Meclisi’ne girdi (1914).
Cumhuriyetten sonra da fiarkikarahisar, Urfa ve ‹stanbul’dan
milletvekili seçildi. II. Meflrutiyet’ten sonra Türk Ocaklar›’n›n ku-
rucular› aras›nda yer ald› (3 Temmuz 1911). Halide Edip, Ziya
Gökalp, Köprülüzade Fuat, Hamdullah Suphi ile birlikte kurulu-
flun “Hars ve ‹lim Heyeti” üyeli¤inde görev ald› (1918). Mütare-
ke y›llar›nda Ahmet Hikmet (Müftüo¤lu), Dr. Adnan (Ad›var),
Yusuf Akçura vd. ile Anadolu ihtilâli görüfllerini benimseyen
Millî Türk F›rkas›’n›n kurucu kuruluna kat›ld›. “Türkçe fiiirler”
(1899) adl› kitab›yla Ulusal Edebiyat ak›m›n›n öncülerinden biri
say›lan Mehmet Emin, Muktebes, Çocuk Bahçesi, Servet-i Fü-
nun (1904) dergilerinden sonra Ahmet Hikmet (Müftüo¤lu), Ah-
met A¤ao¤lu, Dr. Akil Muhtar, Hüseyinzade Ali, Yusuf Akçura ile
birlikte kurduklar› (1911) Türk Yurdu dergilerinde yazd›. Dil yö-
nünden dönemin koflullar› içinde en ar›nm›fl sözcükleri kullanan
Yurdakul, hece ölçüsüyle yazd›¤› fliirlerinde toplumsal sorunla-
ra cesaretle girmekten çekinmedi. Ustal›k, incelik, “özfliir” yön-
lerinden tart›flmaya aç›k olsa bile, giriflimler flairi oldu. Yap›tla-
r›: “Türkçe fiiirler” (1899), “Türk Saz›” (1914), “Ey Türk Uyan”
(1914), “Tan Sesleri” (1915), “Ordunun Destan›” (1915), “Zafer
Yolunda” (1918), “Ayd›n K›zlar›” (1919), “Dante’ye” (1920),
“Mustafa Kemal” (1928), “Ankara” (1939).
YUSUF,
Yakup Peygamber’in on iki o¤lundan peygamber
olan›. Yusuf, k›skanç a¤abeyleri taraf›ndan kuyuya at›lm›flt›. Bir
kervan taraf›ndan kurtar›l›p M›s›r’a götürüldü ve köle olarak sa-
t›ld›. Kendisine âfl›k olan, efendisinin han›m› Züleyha’n›n iftiras›
üzerine zindana at›ld› ve uzun y›llar burada kald›. Rüya yorumla-
ma s›rr›n› bilen Yusuf bir gün yedi c›l›z ine¤in, yedi semiz ine¤i;
yedi kuru bafla¤›n, yedi yeflil bafla¤› yedi¤ini gören M›s›r hü-
kümdar›n›n rüyas›n› yorumlad›. Yedi y›l süren bolluktan sonra
yedi y›l k›tl›k gelece¤ini ve bu arada ürünlerin biriktirilmesi ge-
rekti¤ini söylemesi üzerine hazine naz›r› oldu. K›tl›k y›llar›nda
a¤abeylerini affetti. Bütün ailesi ile birlikte M›s›r’a yerleflti. Yu-
suf Peygamber ayr›ca insan güzelli¤inin simgesidir.
YUSUF HAS HAC‹B
(1019, ?-?), flair. Karahanl›lar döne-
minde Balasagun’da yaflad›, ünlü yap›t› “Kutadgu Bilig”i 1070
y›l›nda Kaflgar’da tamamlayarak, Süleyman Arslan Han’dan son-
ra hükümdar olan Hasan bin Arslan’a sundu. fiairin gücünü de-
¤erlendiren hükümdar, Yusuf’a “Has Hacib” unvan›n› verdi. Yu-
suf Has Hacib’in çeflitli bilim dallar› yan› s›ra edebiyata ilgi duy-
du¤u, askerî zümreyle ilgisi olmad›¤›, Farabi’nin yap›tlar›yla çok
s›k› bir yak›nl›k kurdu¤u kabul edilir. Orta Asya’da iç çat›flmala-
r›n artt›¤› y›llarda ahlâk kurallar›n›n yeniden düzenlenmesi ge-
reksinmesini duyarak, geçmifl günlerdeki “ideal” bir toplumun
ortaya konmas› yoluyla, kendi dönemini elefltirdi¤i yap›t›nda
Türkçe yazmaya özen gösterdi.
→
KUTADGU B‹L‹G
YUTAK,
a¤›z ve burun boflluklar›yla g›rtlak ve yemekborusu
aras›nda kalan bofllu¤a verilen ad. G›rtla¤›n ön yüzünde, yukar›-
dan afla¤› burun boflluklar›n›n arka delikleri, östaki borusu deli-
¤i, damak ete¤i ve bademciklerle s›n›rlanan yutakard› aral›¤›,
g›rtlak kapa¤›, g›rtla¤›n üst deli¤i ve organ›n arka yüzü görülür.
Yutak üç k›sma ayr›labilir: 1) Üst k›s›m ya da burun parças›, 2)
Orta k›s›m ya da a¤›z parças›, 3) Alt k›s›m ya da g›rtlak. Solunum
ve sindirim yollar› birbirleriyle alt k›s›m yutakta karfl›lafl›rlar. Yu-
takta ortaya ç›kabilecek her hastal›k, do¤al olarak, solunum,
seslenme ve yutma fonksiyonlar›n› da etkiler. Yine burada olu-
flabilecek hastal›klar burun k›sm›nda baz› urlar yapabilir. Yutak
mukozas›n›n iltihaplanmas› durumuna “anjin” ad› verilir.
YÜCEL, Can
(1926 ‹stanbul-1999 Datça), flair, yazar. Ha-
san Ali Yücel’in o¤ludur. Ortaö¤renimini Ankara Erkek Lise-
si’nde tamamlad›. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Co¤rafya Fa-
kültesi Klasik Filoloji Bölümü’nde ve ‹ngiltere’de Cambridge
Üniversitesi’nde okudu. Bir süre Londra’da BBC radyosunda ça-
l›flt›. Dönünce Bodrum’da turist rehberli¤i yapt›¤› birkaç y›ldan
sonra (1963-1965) ‹stanbul’a yerleflti. Ba¤›ms›z çevirmen olarak
yaflam›n› sürdürdü. Yenilikler, Beraber, Seçilmifl Hikâyeler,
Dost, Sosyal Adalet, fiiir Sanat›, Dönem, Yön, Ant, ‹mece, Papi-
rüs (1945-1969), Yeni Dergi, Birikim, Sanat Eme¤i, Yazko-Ede-
biyat dergilerinde yay›mlad›¤› fliir, yaz›, çeviri fliirleriyle tan›nan
Yücel, 1965’ten sonra sürekli olarak siyasî konularda da yazd›.
‹lk fliirlerini toplad›¤› “Yazma” (1950) kitab›ndan sonra, toplum-
sal sorunlar›n yaratt›¤› izlenimlerin a¤›rl›¤›ndan kurtulmak ister-
mifl gibi yazd›¤› fliirlerde yal›n dili ve bulufllar›yla dikkati çekti.
YÜCEL, Hasan Ali
(1897 ‹stanbul-1961 ‹stanbul), yazar.
