YILDIZÇ‹ÇE⁄‹
664
Mihrimah Sultan yapt›rd›. Y›ld›z Kasr› ise II. Mahmut taraf›ndan
infla ettirildi. Köflklerin say›s› Sultan Abdülaziz zaman›nda art›-
r›ld›. II. Abdülhamit 33 y›ll›k saltanat› s›ras›nda bu sarayda otur-
du. Y›ld›z Saray›’n›n en be¤enilen köflkleri, Malta ve fiale kas›r-
lar›d›r. Saray›n çevresi yüksek duvarlarla çevrilidir. Dört kap›s›
vard›r: Koltukkap›, Saltanat Kap›s›, Valide Kap›s› ve Mecidiyeka-
p›. Ayr›ca saray›n bahçesinde 1886’da infla edilmeye bafllanan
Y›ld›z Camii bulunmaktad›r.
YILDIZÇ‹ÇE⁄‹
→
DALYA
YO⁄UNLUK,
bir maddenin birim hacimdeki kütlesi (simge-
si a). Buna “mutlak yo¤unluk” da denir. S‹ birim sisteminde
kg/m
3
cinsinden ölçülür. Bir maddenin yo¤unlu¤unun suyun
yo¤unlu¤una oran›ysa “ba¤›l yo¤unluk” olarak adland›r›l›r (sim-
gesi d). Ba¤›l yo¤unluk eskiden “özgül a¤›rl›k” olarak da adlan-
d›r›l›rd›. Ba¤›l yo¤unluk, suya göre tan›mland›¤›ndan ve suyun
(gerçekte her maddenin) yo¤unlu¤u da s›cakl›¤a ba¤l› oldu¤un-
dan, ba¤›l yo¤unluk için suyun maksimum yo¤unluk noktas›
esas al›n›r. Suyun yo¤unlu¤unun maksimum de¤eri 1.000
kg/m
3
oldu¤undan herhangi bir maddenin ba¤›l yo¤unlu¤u,
mutlak yo¤unlu¤unun binde biridir. Mutlak yo¤unluk kg/m
3
cinsinden ölçülürken, ba¤›l yo¤unluk, tan›m gere¤i boyutsuz bir
büyüklüktür. S›v›, kat› ve gazlar›n yo¤unlu¤unun yan› s›ra, birim
uzunluktaki, birim yüzeydeki ya da birim hacimdeki çeflitli da¤›-
l›mlar da (örne¤in elektron yo¤unlu¤u, yük yo¤unlu¤u, ak›m yo-
¤unlu¤u vb.) genel olarak “yo¤unluk” ad›yla tan›mlan›r.
YO⁄URT,
sütün belli bir s›cakl›k derecesinde mayalanma-
s›yla elde edilen, beyaz, koyu k›vaml› ve protein de¤eri yüksek
bir yiyecek. ‹nek, koyun, keçi ya da manda sütünden yap›l›r. Ön-
ce süt iyice kaynat›l›r. Daha sonra ›l›k bir hâle gelinceye kadar
bekletilir ve içine maya olarak bir miktar yo¤urt kat›l›r. Mayalan-
may› sa¤layan, baz› mikroorganizmalard›r. Yo¤urdun bakterileri
öldürücü bir özelli¤i de vard›r. Ayr›ca sindirimi de kolaylaflt›ran
yo¤urt, proteinden baflka, ya¤ ve karbonhidrat bak›m›ndan da
zengindir.
→
LAKT‹K AS‹T
YO⁄URTOTU,
kökboyas›gillerden, yanl›fl olarak sütü kes-
ti¤i san›lan bir bitki, çobansüzgeci
(Galium).
Dört köfle göv-
deli ve karfl›l›kl› yaprakl›d›r. Çiçekleri küçük beyaz, sar› ya da ye-
flilimsidir.
YONCA,
baklagillerden, bir çay›r bitkisi
(Trifolium).
Üç
parçal› olan yapraklar›n›n kenarlar› genellikle difllidir. Çiçekleri
k›rm›z› ya da sar› renkte ve baflak durumundad›r. Ço¤u zaman
hayvan yemi olarak yetifltirilir. Kabayonca, melezyonca, yaban-
yoncas› gibi türleri vard›r.
YOSUN,
sularda ve karalarda yaflayan, çiçeksiz, ilkel yap›l› ki-
mi bitkilerin ortak ad›. Suyosunlar› olarak adland›r›lan algler, as-
l›nda tallibitkiler altâlemine girerler. Yosun denince akla gelen-
ler, gövdeli bitkiler altâleminin karayosunlar›
(Bryophyta)
bölümünden bitkilerdir. Bunlar nemli yerlerde oldu¤u kadar ka-
yalar ve a¤aç kabuklar› gibi kuru ortamlarda da yaflarlar. Birkaç
türüyse sularda yaflar. Yosunlar›n kökleri yoktur; iletim demetle-
ri de bulunmaz. Her yosun, biri efleysel üreme organlar› olan ga-
metleri, öbürü de efleysiz üreme araçlar› olan sporlar› tafl›yan
farkl› iki bölümden meydana gelir. Bunlardan birincisine game-
tofit, ikincisine sporofit denir. Topra¤a düflen bir yosun sporu
çimlenerek basit bir yap› gelifltirir. Bu yap› zamanla küçük sap ve
yapraklar hâlinde farkl›laflarak erkekorgan ve difliorganlar› tafl›-
yacak olan gametofiti oluflturur. Erkek ve difli üreme hücreleri
ancak sulu bir ortamda birleflebilirler, yani yosunlarda döllenme
ancak suda gerçekleflir. Döllenme sonunda meydana gelen zi-
got, geliflerek sporotifi oluflturur. Sporotif, gametofit üzerinde
yer al›r; ondan ayr›lmaz. Yosunlar en s›cak bölgelerden en so-
¤uklar›na kadar hemen bütün yeryüzüne yay›lm›fllard›r. Bilinen
türleri 12.000’den fazlad›r.
→
ALGLER, KARAYOSUNLARI
YOZGAT,
‹ç Anadolu Bölgesi’nde il ve bu ilin merkezi olan
kent. Küçük bir bölümü (Çekerek ilçesi) Karadeniz Bölgesi’ne
girer. Kuzeyde Çorum, kuzeydo¤uda Tokat, do¤uda Sivas, gü-
neyde Kayseri, Nevflehir, güneybat›da K›rflehir ve bat›da Ankara
illeriyle s›n›rlan›r. Yozgat ili ‹ç Anadolu’da Bozok Yaylas›’nda yer
al›r. Bu yayla 1.200-1.500 m. yükseklikte, dalgal›, yer yer çanak-
laflm›fl havzalarla ya da yayla düzlü¤ü üzerinde yükselen, fakat
yükseklikleri genellikle 2.000 m.yi bulmayan da¤larla engebe-
lenmifltir. ‹lin en yüksek yeri do¤uda, Sivas s›n›r›nda Akda¤’d›r
(2.273 m.). ‹ç Anadolu’nun orta derecede karasal tipte iklim ala-
n› içinde yer alan Yozgat ilinde, en so¤uk ay›n ortalama s›cakl›-
¤› -2ºC’ye kadar iner; en s›cak ay ise 19ºC’dir. Bu de¤erlerle, ka-
rasall›k bak›m›ndan bat›daki Ankara ile do¤usundaki Sivas ara-
s›nda gerçek bir geçifl iklimi niteli¤i tafl›r. K›fllar Ankara’dan da-
ha so¤uk, Sivas’tan daha s›cakt›r. Y›ll›k ya¤›fl tutarlar› bu komflu
illere göre daha fazlad›r ve 500 mm.nin üstüne ç›kar. Bu durum,
Yozgat’›n ortalama olarak daha yüksek olmas›yla ilgilidir. Ege-
men do¤al bitki örtüsü otsul bozk›r topluluklar›d›r; orman azd›r.
Yozgat ili sular›n› Çekerek ve Delice ›rmaklar›yla Yeflil›rmak ve
K›z›l›rmak’a ak›t›r; Karadeniz havzas›na ba¤l›d›r. 1997 say›m›nda
Yozgat ilinin toplam nüfusu 614.259’du. 14.000 km
2’
yi geçen
yüzölçümüyle oldukça genifl bir ildir ve genel nüfus yo¤unlu¤u,
km
2
’ye 45 kifliyle Türkiye ortalamas›n›n alt›ndad›r. Kentsel nüfus
%20 dolay›ndad›r. ‹l merkezi Yozgat’›n 1927’de 11.000 olan nü-
fusu, 1997’de 96.734’e ulaflm›flt›r; ‹ç Anadolu’nun az nüfuslu il
merkezlerinden biridir. Yozgat, madencilik ve sanayi bak›m›n-
dan geliflmemifl illerimiz aras›ndad›r. ‹l merkezinde kurulmufl
olan Tekel’e ait bira fabrikas›yla, kereste atölyeleri, Akda¤ gü-
müfllü kurflun ve linyit iflletmeleri bafll›ca sanayi kurulufllar›n›
oluflturur. Ekonomi hemen bütünüyle tar›m ve hayvanc›l›¤a da-
yanmaktad›r. Bafl ürün tah›ld›r. Tah›l üretiminin ço¤unu bu¤day
oluflturur. Bu¤day üretimi y›lda 1 milyon tona yaklaflm›flt›r. Bu
özelli¤iyle Yozgat, Türkiye’nin en önemli bu¤day üretim alanla-
r›ndan birisidir. Öteki toprak ürünlerinin hem çeflitleri hem de
üretim miktarlar› azd›r. Hayvanlar içinde en çok inek, k›lkeçisi,
tiftikkeçisi ve koyun beslenir. Y›ll›k süt üretimi 100.000 tondan
fazlad›r. Ankara-Kayseri demiryolu, Yozgat ilinin güneybat› ke-
nar›n› izleyerek Yerköy, fiefaatli ve Bo¤azl›yan ilçelerinden ge-
çerse de, ulafl›mda as›l yararlan›lan karayollar›d›r. Çünkü ilin
büyük bölümü demiryoluna uzakta kal›r. En önemli flose, Anka-
ra üzerinden gelerek Sivas ve oradan da Do¤u Anadolu’ya uza-
nan yoldur. Yozgat kenti bu flose üzerinde ve Sivas ile Ankara’ya
