Dağlarla çevrili Hakkâri'den bir görünüm
197
HAKKÂRİ (30)
Hakkâri ilinin merkezi olan kent. Nüfusu 83.423
(2008). Eskiden Çölemerik adını taşıyan kent,
Büyük Zap Irmağı’nın bir kolu olan Katramas Çayı
üzerinde kuruludur. Karayoluyla Ankara’ya 1.416
km, Van’a 203 km uzaklıktadır. Tarih: Bölge ve il,
adını 24 oymaklı Akara (Akarı, Hakâri) boyundan
almıştır. Araplar buraya Hakâriyüzyıle (Hakkâri-
yüzyıle), burada oturanlara da Hakkâriler dediler.
Bölge 1054’te Selçuklu yönetimine girdi; bu ta-
rihten, ilk kez Osmanlı egemenliğini tanıdığı
1534’e kadar Araplar, İlhanlılar, Karakoyunlular,
Moğollar, Akkoyunlular gibi çok çeşitli ulus ve
devletin egemenliğinde yaşadı. Dağlık, sarp bir
bölge olan Hakkâri’de tarih boyunca kent kurula-
mamış, küçük kaleleri kışlak olarak kullanan
oymak beyleri komşu devletlere bağımlı kalarak
1847’ye kadar beyliklerini sürdürmüşlerdir. Bu
tarihten sonra da yörede karışıklıklar sürmüş,
özellikle Rusların kışkırtmalarıyla birçok isyanlar
çıkmış, yöre halkı talan ve kırımlarla büyük zarara
uğramıştır. 1926’da Musul ile birlikte Hakkâri’nin
beş ilçesi de sınır dışında kalarak üç ilçeli bu-
günkü il kuruldu. Bir ara Van’a bağlandıktan
sonra 1936’da yeniden il oldu. Daha sonra ilçe
sayısı beşe çıkarıldı. 1990’da ise Siirt’in Şırnak il-
çesinin il yapılmasıyla Hakkâri’nin Beytüşşebap
ve Uludere ilçeleri Şırnak’a bağlanınca ilçe sayısı
merkez ilçe dışında üçe indi. Yüksek, çok enge-
beli, ağır kış koşulları içinde bulunan il toprakları,
ülkenin kalabalık bölge ve merkezlerine çok
uzakta kalır ve Doğu Anadolu’nun yüzyıllar bo-
yunca en ihmal edilmiş köşesidir. Koşullar, cum-
huriyetin ilk yıllarına göre hissedilir derecede
değişmiş ve iyileşmiş olmasına karşın, özellikle
ticaret ve ulaşım olanakları bugün de iyi durumda
değildir. Hakkâri’yi Başkale üzerinden Van’a bağ-
layan kara yolu kışın düzenli bir ulaşıma olanak
vermez. Bu yol, Bağışlı’da Yüksekova ve İran sı-
nırından gelen başka bir yol ile birleşir. İl merke-
zini, doğu yönünde uzanarak Beytüşşebap ve
Şırnak ili üzerinden Cizre’ye bağlayan bir başka
yol daha vardır. Güzel Sanatlar: Hakkâri’ye ege-
men tepe üzerinde Hakkâri Kalesi’nde (Kale Parkı)
su sarnıçları ve arklar bulunur. Meydan Medrese
1700’de yapılmış, daha sonraki yıllarda onarım
görmüştür.
HAKKÂRİ’NİN İLÇELERİ
İlçe
İlçe Nüfusu
Merkez
83.423
Çukurca
14.506
Şemdinli
52.779
Yüksekova
107.882
Toplam 258.590 (2008)
ÇUKURCA
(Eski adı: Çal), Hakkâri iline bağlı ilçe ve bu
ilçenin merkezi olan kent. Hakkâri’nin 73 km
güneyinde, Irak sınırı yakınındadır. İlçe arazisi
engebelidir. Halkın başlıca geçim kaynağı
hayvancılıktır. Yaylacılık metodu ile çok sa-
yıda küçükbaş hayvan beslenir. Tarıma elve-
rişli arazi az olduğundan üretim düşüktür. En
çok mısır, üzüm, ceviz ve sebze yetiştirilir. 20.
yüzyıl başlarında Musul sorunu nedeniyle
önem kazanan kent, 1926’da Ankara Antlaş-
ması’yla Türkiye topraklarına katılarak Hakkari
iline bağlandı. 1953’te ilçe oldu ve aynı yıl be-
lediyesi kuruldu.
Nüfusu: 14.506 (2008)
ŞEMDİNLİ
Hakkâri iline bağlı ilçe ve bu ilçenin merkezi
olan kent. İlçe toprakları İran ve Irak sınırında
olup sarp ve dağlıktır. Önemli akarsuyu, Zap
Suyu’na dökülen Şemdinan’dır. Ekonomisi
hayvancılığa dayalıdır. Yaylacılık metodu ile
küçükbaş hayvan besiciliği yapılır. En çok
koyun ve kıl keçisi beslenir. Canlı hayvan ti-
careti yaygındır. Tereyağı, peynir başlıca süt
ürünleridir. Arıcılık gelişmiştir. Balı, bölge ve
Türkiye çapında meşhurdur. Ekime müsait
alan az olduğundan az miktarda buğday,
arpa, patates, soğan, elma, ceviz, üzüm,
nohut ve pirinç yetiştirilir. El tezgâhlarında
halı ve kilim dokunur. Eski ismi “dağlar arası”
manasında Nav Çiya idi. Daha sonraları sıra-
sıyla Navşar, Şemdinan ve Şemdinli isimleri
kullanıldı. İlçe, adını Şemseddinli aşiretinden
almıştır.
Nüfusu: 52.779 (2008)
YÜKSEKOVA
Hakkâri iline bağlı ilçe ve bu ilçenin merkezi
olan kent. Gevar Ovası’nın kuzey kanadında
kurulmuştur. Çevresi yüksek dağlarla çevri-
lidir. İlçeye sert bir kara iklimi hâkimdir. Türk-
İran sınırına 40, Türk-Irak sınırına 78 km
uzaklıktadır. Halkı geçimini tarım ve hayvan-
cılıktan sağlar.
Nüfusu: 107.882 (2008)
HAKK
Â
Rİ’NİN İLÇELERİ
