Hakkâri'den bir görünüm
196
HAKKÂRİ, Anadolu’nun güneydoğu köşesinde,
Doğu Anadolu Bölgesi’nin en engebeli yöresinde
yer alan il. Türkiye-İran-Irak sınırları birbirine bu-
rada bağlanır. Doğuda İran, güneyde Irak, batıda
Şırnak ve kuzeyde Van illeri ile sınırlanır. Yüzey
Biçimleri: Türkiye’nin en engebeli ve ortalama
yükseltisi en fazla olan kesiminde yer alır. İlin
yükseltilerini Dış Doğu Torosların uzantısı olan
Hakkâri Dağları oluşturur. Doğuya doğru giderek
yükselen bu dağların, kuzeye ve güneye dağılan
kütleleri, Habur Suyu, Büyük Zap Suyu ve Botan
Çayı’nın derin koyaklarıyla yarılarak, yamaçları
duvar biçiminde dik ve sarp bir görünüm alır. Yö-
renin en yüksek kütlelerinden biri olan Buzul
(Cilo) Dağı (4.116 metre) ve Uludoruk’tur (Reşko
Tepesi, 4.134 metre). Diğer başlıca dağları; İspiriz
Dağı (3.668 metre), Mor Dağ (3.807 metre),
Sümbül Dağı (3.607 metre), Altın Dağ (3.358
metre) ve Kara Dağ’dır (3.752 metre). Öte yandan
il topraklarının yaklaşık % 10’unu Nordüz, Mir-
gezer ve Faraşin platolarıyla Gevar Ovası ve Yük-
sekova gibi düzlükler kaplar. Yüksek tepelerin
üzerinde birkaç küçük buzul ve krater gölü bulu-
nur. İklim ve Bitki Örtüsü: Yörelere göre değiş-
mekle birlikte ilin yüksek kesimlerinde Doğu
Anadolu karasal iklimi egemendir. Vadi tabanları
ve alçak kesimlerde ise, Akdeniz ikliminin etkileri
nedeniyle yıllık sıcaklık ortalaması Doğu Ana-
dolu’nun birçok il merkezinden daha yüksektir.
İlde genellikle kışlar sert ve bol karlı, vadi taban-
ları ise nispeten ılıktır. Yağışlar kış aylarında artış
gösterir. Bitki örtüsü bakımından yoksuldur.
Dağların sürekli kar altında kalan kesimleri, bitki
örtüsünün sınırını oluşturur. Ağaççıklar, funda ve
çalılar dağların yamaçlarında ve vadi eteklerinde
yoğunlaşır ve yer yer yamaçların yüksek kesim-
lerine dek sokulur. Buzul Dağı’nın Büyük Zap Va-
disi’ne bakan yamaçlarında, Şemdinli ve Çukurca
yörelerinde ardıç ve söğüt koruları ve sık meşe
ormanları yer alır. Dağların 3.000 metreden yük-
sek kesimlerinde bitki örtüsü ortadan kalkar,
ancak kayaların arasında tek tük cılız bitkiler göze
çarpar. Ekonomi: Kaynakları yetersiz olan Hak-
kâri’de tarım en önemli gelir kaynağıdır. İl top-
raklarının ancak yüzde biri ekilebilir. Çok dar olan
vadi tabanlarındaki topraklarda ve taraçalarda
tarım yapılır. Zap Vadisi’nin sınırlı tarım alanla-
rında buğday ve arpa ekilir; elma ve dut yetiştirilir.
Kırsal kesimin en önemli gelir kaynağı hayvan-
cılıktır (koyun ve kıl keçisi). Kent merkezinde oto
onarım ve bakım atölyeleri, marangozhaneler bu-
lunur. Halı ve kilim dokumacılığı yaygındır. Tü-
ketilen malların hemen tümü başka illerden gelir.
1968’de kalkınmada öncelikli iller kapsamına alı-
nan Hakkâri, Türkiye’nin en az gelişmiş ilidir.
Yükseklik, sert iklim koşulları, ekonomik geliş-
meyi büyük ölçüde engeller. Turistik Yerler: Hak-
kâri ve yöresi: Meydan Medresesi, Hakkâri Kalesi
(Kale Parkı), Nasturîlerden kalma kilise yıkıntıları,
Gevaruk Vadisi’nde kaya resimleri (Neolitik
Çağda yapılmış Fransa ve İspanya’daki duvar re-
simlerine çok benzer). Yüksekova ve yöresi: İl-
çenin batısında Urartulardan kalma Muşaşir kenti
kalıntıları.
Hakkâri
Yüz ölçümü
:7.729 km
2
Nüfusu
:258.590 (2008)
İlçe sayısı
:4
İl trafik kodu
:30
HAKKÂRİ
