ta oynad›¤› rol bak›m›ndan Rus’tur:
Dostoyevski bir çeflit mistik popü-
lizme kayar, Bat› materyalizmini
suçlar ve Rus halk›n›n misyonunu
alk›fllar. Nihayet Gogol’un bir uzan-
t›s› ve tamamlay›c›s› olarak Rus’tur.
Günlük
’ünde oldu¤u gibi küçük
olaylar›n ard›ndaki gerçe¤i aray›fl›y-
la, lezzetli bir gerçekli¤i sanat›n ru-
hani bir misyonu oldu¤u inanc›yla
birlefltirir. Ama Dostoyevski ayn›
zamanda "tam insan" diye niteledi-
¤i Puflkin’in de halefidir ve onunla
birlikte evrensele ulafl›r.
Zaten Rus edebiyat› dünyada ben-
zerine rastlanmayan bir olayd›r:
Dostoyevski ilk kitab›n› yay›mlad›-
¤›nda çok çok bir yüzy›ll›k bir geç-
mifli olan Rus edebiyat› (hiç de¤il-
se, Gogol’un flaka ederek dedi¤i gi-
bi, baloya gitmek için kiliseyi terk
etmifl olan bu edebiyat) bir kuflak
içinde, Dostoyevski ve Tolstoy ile
en yüksek zirvelere t›rmand›. ‹nsa-
n›n dünyadaki varl›¤› ve baflkala-
r›yla iliflkileri konusunda kendi
kendine sorabilece¤i en derin soru-
lar›n derinli¤ine ulaflt› ve bat› ülke-
leri edebiyatlar›n›n ünlü romanc›-
lar›na oldu¤u kadar, Hindistan ve
Japonya gibi modern dünyay› yeni
keflfeden uluslar›n yazarlar›n› da
etkiledi.
DOSTOYEVSK‹ VE RUS ROMANI
Dostoyevski’nin romanlar›, Cer-
vantes’in
Don Kiflot
’undan beri, in-
sanla dünya ara-
s›ndaki ezeli ko-
puflu anlatan mo-
dern roman›n ilk
sonucu gibi görü-
nür. Oysa Dosto-
yevski "Avrupal›"
bir romanc› de¤il-
dir: Slavd›r ve
Slavl›¤›n›
hep
v u r g u l am› fl t › r .
Eserleri
"Rus"
edebiyat›n›n en
parlak eserleri aras›ndad›r. Gerçek
öncüleri Puflkin ve Lermontov olan
bu edebiyat›n, Dostoyevski saye-
sinde evrensel bir noktaya ulaflma-
s› için 70 y›ldan az bir zaman ge-
rekmifltir. Gerçekten de Rus toplu-
mu çok derin çeliflkilerle parçalan-
83
