103
ra Konya’ya sürüldü. Binbafl› rütbesiyle
emekli olduktan sonra Biga yöresindeki
çiftli¤ine çekildi. Mütareke döneminde
‹zmit mutasarr›fl›¤›na atand›. Kurtulufl
Savafl› s›ras›nda, ‹stanbul Hükûmeti em-
rine girdi. Millî Mücadele hareketini, ‹t-
tihatç›l›¤›n bir uzant›s› sayarak, din ad›-
na buna karfl› ç›kmak amac›yla kurulan
Cemiyet-i Ahmediye’nin üyesi oldu. Bi-
ga, Manyas ve Gönen yöresindeki dene-
tim bofllu¤undan yararlanarak bir çete
oluflturdu ve üst üste iki ayaklanma dü-
zenledi. Edremit Kaymakam› Köprülülü
Hamdi Bey’i tuza¤a düflürüp öldürttü.
‹stanbul Hükûmeti’nin yan› s›ra ‹ngiliz-
lerden de destek gören Anzavur’un ilk
ayaklanmas›, Çerkez Ethem güçlerinin
yard›m›yla bast›r›ld›ysa da (16 Kas›m
1919) kendisi yakalanamad›. fiubat
1920’de yeniden harekete geçip Band›r-
ma’y› ele geçirdi. Kuvâ-yi Milliye bir-
likleri karfl›s›nda bozguna u¤ray›nca, 19
Nisan 1920’de bir ‹ngiliz gemisiyle ‹s-
tanbul’a kaçt›. Padiflah Vahdeddin tara-
f›ndan kendisine mîrimîranl›k unvan›
verildi. Kuvâ-yi ‹nzibatiye komutan›
olarak, Kuvâ-yi Milliye’yi da¤›tmakla
görevlendirildi. Geyve Bo¤az›’ndaki
çarp›flmalarda yenilerek ‹stanbul’a dön-
dü. 1921 y›l› May›s ay› içinde Karabi-
ga’n›n Adliye köyü civar›nda, Yeniçift-
lik köyünden Mehmet Efe taraf›ndan öl-
dürüldü.
Anzavur Ayaklanmas›
Kurtulufl Savafl›’n› engellemek amac›y-
la ‹stanbul Hükûmetince Bal›kesir yöre-
sinde düzenlenen iç ayaklanmalar. ‹ki
aflamada olmufltur:
Birinci
Anzavur
Ayaklanmas›
(1 Ekim-25 Aral›k 1919):
Bat› Anado-
lu’da Yunanl›lara karfl› Ayval›k ve Ed-
remit taraflar›nda kurulan millî cephele-
ri arkadan vurmak, Bal›kesir Kongre-
si’nde Kuvâ-yi Milliye’nin oluflturulma-
s› karar›n›n ç›kmas›n› önlemek ve ‹tilâf
Devletleri’nin iflgalindeki Çanakkale
Bo¤az› ile millî kuvvetler aras›nda tam-
pon bölge meydana getirmek amac›yla
‹stanbul Hükûmetince ve ‹ngilizlerin
deste¤iyle bafllat›ld›. Do¤rudan Padiflah
Vahdeddin ve Sadrazam Damat Ferit
Pafla’dan talimat alan emekli jandarma
binbafl›s› Anzavur Ahmed; Band›rma,
Biga, Gönen, Karacabey ve Kirmast›
(Mustafakemalpafla) dolaylar›nda halk›,
Kuvâ-yi Milliye’ye karfl› k›flk›rtmaya
bafllad›. Yöredeki fiah ‹smail ve Kir-
mast›l› Zafer gibi eflk›yalarla 12 Kas›m
1919’da Susurluk’taki k›fllay› bas›p si-
lâh, cephane ve hayvanlara el koydu. 13
Kas›m’da Demirkap›’ya geçti. Bunun
üzerine Bal›kesir’den 61.Tümen Komu-
tan› Albay Kâz›m Bey (Özalp) ile Kara-
cabey’den 17.Alay Komutan› Yarbay
Rahmi Bey komutas›ndaki kuvvetler,
Susurluk’a do¤ru harekete geçtiler. De-
mirkap›’da iki atefl aras›nda kalan Anza-
vur yenildi ve kaçmak zorunda kald› (16
Kas›m 1919). Yarbay Rahmi Bey takip-
le görevlendirildiyse de Anzavur kuv-
vetlerinin tamamen da¤›t›lmas› ancak
Çerkez Ethem’in Salihli Cephesi’nden
gelmesi ve atl›lar›n› savafla sürmesiyle
gerçekleflebildi. Ama yine de Anzavur
Ahmed yakalanamad›.
‹kinci Anzavur Ayaklanmas› (16 fiu-
bat-19 Nisan 1920):
Birinci ayaklanma-
n›n bast›r›lmas› üzerine, Band›rma ve
Biga bölgelerinin millî kuvvetlerden te-
mizlenmesi için saraydan tekrar emir
alan ve Kuvâ-y› Muhammediye Komu-
tan› olarak Biga’ya gönderilen Anzavur
Anzavur Ayaklanmas›
Ahmed Anzavur
AYAKLANMAYI BASTIRAN B‹RL‹KLER VE KOMUTA KADROSU
(1 Ekim – 25 Aral›k 1919)
Makam / Birlik
Rütbe Ad› ve Soyad›
61. Tümen Komutan›
Alb.
Kâz›m (Org. Özalp)
61. Tümenden Kat›lanlar:
Hamdi Bey Sv. Müf. K.
-
Köprülülü Hamdi Bey
R›za Bey Müf. K.
Yzb.
R›za
Süvari Bl. K.
Üt¤m.
Selim
Süvari Tak›m K.
T¤m.
Fikret
Dramal› R›za Müf. K.
-
Dramal› R›za Bey
56. Tümenden Kat›lan
174. Alay K.
Yb.
Rahmi
Aç›klamalar:
1. ‹zmit mutasarr›fl›¤›nda bulunmufl emekli jandarma binbafl›s› olan Bigal›
Ahmed Anzavur, Padiflah’›n emriyle, Yunanl›lara karfl› çarp›flan millî kuvvetleri
arkadan vurma ve Gönen, Susurluk halk›n› Millî Mücadele aleyhinde k›flk›rtma fa-
aliyetinde bulundu.
2. Ahmed Anzavur tenkil harekât› sonunda yakalanamad›, ancak kuvvetleri
da¤›t›larak etkisiz duruma getirildi.
B‹R‹NC‹ ANZAVUR AYAKLANMASI
AYAKLANMAYI BASTIRAN B‹RL‹KLER VE KOMUTA KADROSU
(16 fiubat – 19 Nisan 1920)
Makam / Birlik
Rütbe Ad› ve Soyad›
14. Kolordu Komutan›
Tu¤g.
Yusuf ‹zzet Pafla (Met)
14. Kolordu Kur. Bflk.
Bnb.
Hayrullah (Tümg. Fiflek)
14. Kolordu. K. Emir Sb.
Yzb.
fiükrü (Org. Kanatl›)
61. Tümen Komutan›
Alb.
Kâz›m (Org. Özalp)
Bal›kesir Müf. K.
Bnb.
Muhtar Bey
-
Necati Bey
Bulgurcu Efe Müf. K.
-
Giresunlu Bulgurcu Mehmet Efe
-
Vas›f Bey (Ç›nar)
-
‹ngiliz Kemal (Sedat)
Sar› Efe Müf. K.
-
Edip Bey
Dramal› R›za Müf. K.
-
Dramal› R›za Bey
Akhisar M›nt›ka K.
Yb.
Süleyman Sabri
Akhisar Millî A.K.
-
Haf›z Hüseyin
Soma Millî A.K.
-
Emin Bey (fiehit oldu)
Bal›kesir Millî Tb. K.
-
Abdülgafur Bey
Edremit Müf. K.
-
Haz›m A¤a
174 ncü A.K.
Yb.
Rahmi (fiehit oldu)
Takip Müf. K.
Bnb.
Dervifl (Korg).
Kasap Osman Kuvveti (172.A) Yb.
Osman Bey
Çerkez Ethem Kuv. K.
-
Çerkez Ethem
Demirci Mehmet Efe Kuv. K.
-
Daniflmentli ‹smail Efe
Bal›kesir Millî Sv. Müf. K.
-
Keçeci Haf›z Emin Bey
Salim Bey Kuvveti
Bnb.
Salim Bey
Parti Pehlivan Müfrezesi
-
Kako Mehmet Müfrezesi
-
fiehit oldu
Mehmet Ali Çavufl Müf.
-
fiehit oldu
Soma Cephe Müf. K.
-
Selahattin
Akhisar Millî A.K.
-
Haf›z Hüseyin (fiehit oldu)
Aç›klamalar:
1. Ayaklanman›n büyüklü¤üne dikkat çekmek için sadece takip müfrezesinin
mevcudunu vermek uygun olacakt›r:
Sb: 72, Er: 1252, Top: 3, Mk. Tf: 16, Hayvan: 538
2. ‹zmir Kuzey Cephesini 2 ay u¤raflt›ran bu ayaklanma, 15 Nisan 1920’de Çer-
kez Ethem komutas›nda icra edilen tenkil harekât› ile sona erdirildi.
Kaynak : ‹smet Görgülü, On Y›ll›k Harbin Kadrosu, 1912-1922, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Ku-
rumu Türk Tarih Kurumu Yay›nlar›, Ankara 1993, s.299
‹K‹NC‹ ANZAVUR AYAKLANMASI
