6
Abdülmecid Efendi
Abdülmecid Efendi’nin Büyük Millet Meclisi’nce
Halife Seçilmesi
Sayg›de¤er Efendiler, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nce kaçak Ha-
life’nin halifeli¤i kald›r›ld›. Yerine sonuncu halife olan Abdülme-
cid Efendi seçildi. Meclis’çe, yeni halife seçilmeden önce, seçile-
cek flahs›n da padiflahl›k sevda ve davas›na kat›larak, herhangi
bir yabanc› devlete s›¤›nmas› ihtimalini ortadan kald›rmak gere-
kiyordu. Bunun için ‹stanbul’da bulunan görevlimiz Refet Pa-
fla’ya, Abdülmecid Efendi ile görüflerek ve hatta elinden Türkiye
Büyük Millet Meclisi’nin hilâfet ve saltanatla ilgili karar›n› tama-
men kabul etti¤ini bildiren bir belge alarak göndermesini yaz-
d›m. Bu yazd›klar›m yap›lm›flt›r.
18 Kas›m 1922 günü, ‹stanbul’da Refet Pafla’ya bir flifreli telgraf-
la verdi¤im talimatta bafll›ca flu noktalar› belirtmifltim: “Abdül-
mecid Efendi, Halife-i Müslimîn unvan›n› kullanacakt›r. Bu unva-
na baflka bir s›fat ve kelime eklenmeyecektir. ‹slâm dünyas›na
duyurulmak üzere haz›rlayaca¤› bir bildiriyi, sizin arac›l›¤›n›zla
önce bize flifre olarak bildirecektir. Bu bildiri, onayland›ktan
sonra yine flifre ile ve sizin arac›l›¤›n›zla kendisine bildirilecek,
ondan sonra yay›mlanacakt›r. Bu bildiri metninde bafll›ca flu
noktalar yer alacakt›r :
a) Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin kendisini halifeli¤e seçme-
sinden dolay› memnun oldu¤u aç›kça söylenecektir.
b) Vahdeddin Efendi’nin hareket tarz› etrafl› olarak ele al›n›p
kötülenecektir.
c) Teflkilât-› Esasiye Kanunu’nun 10.maddesine kadar olan hü-
kümleri, uygun bir biçimde aç›klanarak ve önemli olan ifade-
leri oldu¤u gibi tekrarlanarak Türkiye Devleti’nin, Büyük Mil-
let Meclisi’nin ve Hükûmeti’nin kendine has niteli¤inin ve
idare fleklinin Türk halk› ve bütün ‹slâm dünyas› için en ya-
rarl› ve en uygun rejim oldu¤u belirtilip tespit edilecektir.
d) Türkiye millî halk hükûmetinin geçmiflteki hizmetlerinden
ve yararl› çal›flmalar›ndan övücü bir dille bahsedilecektir.
e) Bu bildiride, belirtilen noktalar d›fl›nda, siyasî say›labilecek
bir nokta ve düflünce söz konusu edilmeyecektir.
19 Kas›m 1922 tarihli aç›k bir telgrafla da, Abdülmecid Efendi’ye:
“Türkiye Devleti’nin hâkimiyetini kay›ts›z flarts›z millete veren
Teflkilât-› Esasiye Kanunu gere¤ince, yürütme gücü ve yasama
yetkisi kendisinde belirmifl ve toplanm›fl bulunan, milletin tek ve
gerçek temsilcilerinden kurulu Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 1
Kas›m 1922 tarihinde oybirli¤i ile kabul etti¤i gerekçe ve ilkeler
çerçevesinde ve Yüce Meclis’in 18 Kas›m 1922 tarihli oturumun-
da halifeli¤e seçilmifl oldu¤unu bildirdim.
19 Kas›m 1922 tarihli bir flifreli telgrafla Refet Pafla, çekti¤imiz
telgraflara cevap veriyordu. Abdülmecid Efendi: “‹mzas›n›n üs-
tünde Halife-i Müslimîn ve Hâdimü’l-Haremeyn [‹ki kutsal Hare-
me (Mekke ve Medine) hizmet eden] unvanlar›n›n bulunmas›n›n
ve Cuma selâml›¤›nda hil’ât giymesinin ve Fatih’inki gibi bir sa-
r›k sar›nmas›n›n mümkün ve uygun olaca¤› görüflünü ileri sür-
müfl. ‹slâm dünyas›na yay›mlayaca¤› bildiri metninde, Vahded-
din Efendi hakk›nda bir fley söylemeyece¤ini bildirmifl. Bildiri ‹s-
tanbul gazetelerinde yay›mlan›rken, Türkçesi ile birlikte Arap-
çaya çevrilmifl ve metninin de yay›mlat›lmas› görüflünü ortaya
atm›fl.
Refet Pafla’ya, 20 Kas›m 1922 günü makine bafl›nda verdi¤im ce-
vapta, “Halife-i Müslimîn” unvan›yla birlikte “Hâdimü’l-Hare-
meyni’fl-fierifeyn” unvan›n›n kullan›lmas›n› da uygun buldu¤u-
mu söyledim. Cuma töreninde Fatih’in k›yafetine girmesini uy-
gunsuz buldum. Redingot veya istanbulin (siyah sof’tan dikilen
erkek ceketi) giyebilece¤ini, askerî üniforman›n elbette söz ko-
nusu olamayaca¤›n› bildirdim. Yay›mlanacak bildiride, Vahded-
din’in ad› söylenmeden eski halifenin manevî flahsiyetinin ve za-
man›nda düflülen kötü durumun dile getirilmesinin gerekli oldu-
¤unu bildirdim.
Abdülmecid Efendi, Babas›n›n Ad› Dolay›s›yla da Olsa
“Han” Unvan›ndan Vazgeçemiyor
Refet Pafla’dan, 20 Kas›m I922’de ald›¤›m flifreli telgraf›n birinci
maddesinde, Refet Pafla diyordu ki, Abdülmecid Efendi’nin 29
Rebiülevvel (20 Kas›m 1922) tarihli yaz›s›n›n alt›nda “Halife-i Re-
sûlullah Hâdimü’l-Haremeyni’fl-fierifeyn” unvan›n›n alt›nda “Ab-
dülmecid Bin Abdülazîz Han” imzas› kullan›lm›flt›r.
Efendiler, yapt›¤›m›z uyar›y› iyi karfl›lad›¤›n› bildirmifl olan Ab-
dülmecid Efendi, “Halife-i Müslimîn” yerine “Halife-i Resûlullah”
ve babas›n›n ad› dolay›s›yla “Han” unvanlar›n› kullanmaktan
kendini alamam›flt›r. Birtak›m düflünceler ileri sürdükten sonra
da, Vahdeddin’le ilgili demeçten vazgeçti¤ini, çünkü baflkas›n›n
Halife Abdülmecid Efendi
▲
ABDÜLMEC‹D EFEND‹
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
