437
mal Pafla’ya ba¤l› olarak çeflitli görevler
üstlendi. Lozan Konferans›’n›n ikinci
bölümüne dan›flman olarak kat›ld›.
1924’te Müstakil ve Son Telgraf gazete-
lerini ç›kard›. Elâz›¤ ‹stiklâl Mahkeme-
si’nde yarg›land›ysa da akland› (1925).
‹stanbul Hukuk Mektebi’nde, Yüksek
‹ktisat ve Ticaret Okulu’nda ö¤retim
üyeli¤i yapt›. ‹leri gazetesini yeniden ç›-
kard› (1944). Karl Marx’›n Kapital’ini
“Sermaye” ad›yla özet olarak ilk kez ye-
ni harflerle yay›mlad›. Hukuk, iktisat, si-
yaset ve sosyoloji alan›nda eserler yazd›
ve çeviriler yapt›.
Bafll›ca eserleri:
Sevr
ve Lozan
(1934),
Yasalar›n Çat›flmas›
(1934),
Günün Hukukî ve ‹çtimaî Mese-
leleri
(1935),
‹spanya’da S›n›f Kavgas›
(1936),
Siyasî Tarih
(1941).
‹lkö¤retim
1924’te ç›kar›lan Tevhid-i Tedrisat Ka-
nunu’yla mektep ve medrese ikili¤inin
ortadan kald›r›l›p tüm okullar›n Maarif
Vekâleti’ne devredilmesinden sonra
okuma-yazma ve sonraki ö¤renime te-
mel oluflturan genel bilgilerin ö¤retildi¤i
ö¤renim basama¤›. Osmanl› Devle-
ti’nde ilkö¤retimin kurumlaflmas› yo-
lundaki ilk çabalar Fatih Sultan Meh-
med dönemine dek uzan›r. 17.yüzy›lda
s›byan (çocuklar) okullar› yayg›nlaflt›.
1824’te yay›mlanan bir kararnameyle il-
kö¤retim ça¤›ndaki erkek çocuklar›n
s›byan okullar›na verilmesi zorunlu k›-
l›nd›. Ancak bu kararname uygulamada
etkisiz kald›. 1 Eylül 1869’da yay›mla-
nan Maarif-i Umumiye Nizamname-
si’nde ilkö¤retim okullar› iki dönemli
kabul edildi. S›byan okullar› birinci dö-
nem kabul edilerek bu okullar zorunlu
e¤itim kurumlar› ilân edildi. Zorunlu
ö¤renim ça¤› k›zlar için 6-10, erkekler
için 7-11 yafl olarak saptand›. 1913’te
kabul edilen Tedrisat-› ‹ptidaiye Kanun-
› Muvakkat›’yla s›byan okullar› ile rüflti-
yeler birlefltirilerek alt› y›ll›k ilkokullar
kuruldu. Cumhuriyet döneminde
1924’te ç›kar›lan Tevhid-i Tedrisat Ka-
nunu’yla mektep ve medrese ikili¤i kal-
d›r›larak tüm okullar Maarif Vekâleti’ne
devredildi. Ayn› y›l kabul edilen Anaya-
sa’da da ilkö¤retimin herkes için zorun-
lu ve devlet okullar›nda paras›z oldu¤u
hükmü yer ald›. 1927’de ö¤renim lâik-
lefltirildi. Bu dönemde kent ve kasaba il-
kokullar›nda ö¤renim süresi befl y›l, köy
okullar›nda ise üç y›ld›. 1939’da köy il-
kokullar›n›n süresi de befl y›la ç›kar›ld›.
1936’da bafllayan ‹lkö¤retim Kampan-
yas›’nda orduda çavufl ya da onbafl› ol-
mufl okur-yazar köylüler alt› ayl›k bir
kurstan geçirilerek e¤itmen olarak gö-
revlendirildi. E¤itmenli okul uygulama-
s›n›n baflar›l› olmas› üzerine 1937 ve
1939’da ç›kart›lan yasalarla köy e¤itme-
ni yetifltirilmesi yayg›nlaflt›r›ld›. 1940’l›
y›llar›n bafl›nda savafl koflullar›na karfl›n,
büyük bir ilkö¤retim kampanyas› baflla-
t›ld›. 1940’ta kurulan Köy Enstitüle-
ri’yle köye ö¤retmen ve e¤itmen yetiflti-
rilmesi büyük bir h›z kazand›. 1942’de
köy ilkokullar›; e¤itmenli köy ilkokulla-
r›, ö¤retmenli köy ilkokullar›, ö¤retmen-
li ve e¤itmenli köy ilkokullar›, pansi-
yonlu ya da pansiyonsuz bölge köy
okullar›, akflam ilkokullar›, köy ve bölge
meslek kurslar› olmak üzere alt› türe ay-
r›ld›. 1948’de kent ve köy ilkokullar›
programlar›n›n birlefltirilmesi ve
1953’te Köy Enstitüleri’nin ilkö¤retmen
okullar›na dönüfltürülmesiyle ilkö¤retim
at›l›m› bir durgunluk dönemine girdi. 27
May›s 1960’tan sonra ilkö¤retim yeni-
den gündeme geldi. 1961’de 222 say›l›
‹lkö¤retim ve E¤itim Yasas› kabul edil-
di. Haz›rlanan yeni ilkö¤retim program›
1962’den itibaren 14 ilde denendi ve
1968-1969 ö¤retim y›l›nda tüm ilkokul-
larda uygulanmaya baflland›. ‹lkö¤re-
timle ilgili önemli yasal geliflme 16 Ha-
ziran 1973’te yay›mlanan 1739 say›l›
Millî E¤itim Temel Kanunu’dur. Buna
göre, temel e¤itim 7-14 yafllar aras›nda-
ki çocuklar›n e¤itimini kapsamaktayd›.
Amac›, çocu¤a iyi bir yurttafll›k e¤itimi
vermek, çocu¤u yetenek ve e¤ilimlerine
göre yetifltirerek hayata ve üst ö¤retime
haz›rlamakt›. Temel e¤itim okullar› bi-
rincisi befl, ikincisi üç y›ll›k iki aflamaya
ayr›lmaktayd›. Bu yasa gereklerini yeri-
ne getirmek için kimi ortaokullarla yat›-
l› bölge ilkokullar›n›n bir bölümü temel
e¤itim okullar›na dönüfltürüldü. Yeni
kurulan ortaokullar›n bir bölümü de se-
kiz s›n›fl› temel e¤itim okullar› olarak
örgütlendirildi. 1983-1984 ö¤retim y›-
l›nda ilkö¤retime bafllama yafl› 7’den
6’ya indirildi. 1961 tarihli ve 222 say›l›
yasa, 1983 tarihli ve 2917 say›l› yasayla
baz› de¤iflikliklere u¤rat›ld›. 18 A¤ustos
1997’de ilkö¤retim sekiz y›la ç›kar›larak
zorunlu hâle getirildi.
‹ller Bankas›
1933 tarih ve 2301 say›l› yasayla yerel
yönetim kurulufllar› ve özellikle de bele-
diyeler için kredi ve teknik yard›m sa¤-
lamak amac›yla Belediyeler Bankas›
ad›yla kurulan tüzel kiflili¤e sahip kamu
kuruluflu. Etkinlik alan›na belediyeler
d›fl›ndaki di¤er yerel yönetim kuruluflla-
r›n›n da kat›l›m›n› sa¤lamak amac›yla
1945 tarih ve 4759 say›l› yasayla ad› ‹l-
ler Bankas› olarak de¤ifltirildi. Merkezi
‹ller Bankas›
Suphi Nuri ‹leri
Cumhuriyet’in ilân›ndan sonra mektep ve medrese ikili¤i ortadan kald›r›ld› (1924).
K›yafet Devrimi sonras› ilkokul ö¤renci ve ö¤retmenleri, yeni giysileriyle (16 Ocak 1926).
