‹nebolu Bombard›man›
9 Haziran 1921’de K›lk›fl adl› Yunan
muharebe gemisinin ‹nebolu’yu topa
tutmas› olay›. Saat 06.40’ta bir muhrip-
le ‹nebolu aç›klar›na yanaflan K›lk›fl, k›-
y›ya gönderdi¤i iki subay arac›l›¤›yla iki
saat süreli bir ültimatom vererek harp
malzemesinin imhas›n›, toplar›n tahribi-
ni ve kamalar›n›n teslimini, kuvvetleri-
mizin tüfek menzili d›fl›na ç›kmalar›n›,
halk›n elinde bulunan askerî tüfeklerin
teslimini, telefon ve telgraf hatlar›n›n
tahribi ile makinelerinin teslimini; bu is-
teklerin yerine getirilmemesi hâlinde ka-
saban›n topa tutulaca¤›n› bildirdi. Bütün
bu isteklerin reddedilmesi üzerine saat
13.20’de Yunan gemisi K›lk›fl, önce kü-
çük toplar›yla ve gördü¤ü karfl›l›k üzeri-
ne sonradan a¤›r toplar›yla genifl çapl›
bombard›manda bulunduktan sonra bat›
istikametinde uzaklaflt›. Bombard›man
sonras›, can kayb› olmamas›na ra¤men
kasabadaki baz› binalar ve Hükûmet
Kona¤› hasar gördü.
442
‹nebolu Bombard›man›
‹NEBOLU BOMBARDIMANI
«Londra Konferans›’n›n (27 fiubat-12 Mart 1921) bir sonuç ver-
memesi üzerine Yunan Parlamentosu, Asya ordusunun büyük ve
nihaî taarruza geçmesini ve bu arada Türklerin denizden destek al-
malar›n›n önlenmesini ister. Bu ba¤lamda Donanma Komutan› Ami-
ral Hac› Kiryako’yu elefltirir. Bunun üzerine Yunan donanmas›
26.03.1921 tarihinden itibaren k›y›lar›m›za abluka ilân ederek de-
nizlerimizin bir anlamda iflgali demek olan bu harekâta karfl› may›s
ve haziran aylar›nda tafl›malar azalt›lmakla beraber ‹nebolu’ya yö-
nelik olanlar devam eder. Trabzon’da bulunan 3.Kafkas Tümeni bu
tarihlerde ‹nebolu’ya yak›n limanlara tafl›n›r (Bu tümen, 20-24
Temmuz 1924 tarihlerindeki Kütahya ve Eskiflehir Muharebeleri’ne
kat›lm›flt›r). Di¤er taraftan Küçük Asya Ordu Komutan› Korgeneral
Populas, 25 Aral›k 1920’de taht›na geri dönen Kral Konstantin’in 12
Haziran 1921’de ‹zmir’e gelece¤ini deklare eder. Anadolu’ya yay›-
lan iflgal harekât›n›n baflar›s› için 29 Nisan’da Yunanistan’da k›smî
seferberli¤in de ilân edildi¤i dikkate al›n›rsa haziran ay›n›n ilk haf-
tas›n›n stratejik önemi daha iyi anlafl›l›r. Esasen Türkiye’de bulu-
nan ‹flgal Gücü Baflkomutan› General C. Harrington ile Yüksek Ko-
miseri Amiral R. Webb de Yunan baflar›s› için may›s ay› sonundan
itibaren Türk limanlar›n›n abluka edilmesini önerirler.(1)
2 Haziran 1921’de Yunan Leon muhribinin ‹nebolu aç›klar›nda
kay›klar› aramas› ile ‹nebolu’ya yönelik düflman tehdidinin artmak-
ta oldu¤u anlafl›l›r. Ancak Preveze gambotunun Tuapse (Rusya) li-
man›ndan Trabzon’a getirdi¤i askerî malzeme 6 Haziran’da Akde-
niz vapuru ile ‹nebolu’ya getirilerek iki günde (gece dahil) boflalt›-
l›r. Üç direkli ‹talyan Mertikos ile Yeni Dünya adl› vapur ‹stan-
bul’dan getirdikleri askerî malzeme ile 400 kifliden oluflan -ki ço-
¤u subayd›r- askerî personeli 8 Haziran günü ‹nebolu’ya getirirler.
‹nebolu Menzil Nokta Komutan› Yzb. Fuat Bey’in bizzat kat›ld›¤› ta-
fl›malar 9 Haziran sabah›na kadar devam eder.(2) Bu arada Frank-
lin Bouillon 4 Haziran 1921 günü bir Frans›z muhribiyle ‹nebolu’ya
gelmifl, Kastamonu’da D›fliflleri Bakan› Yusuf Kemal (Tengirflek)
Bey’in misafiri olarak 7 Haziran’a kadar kald›ktan sonra Ankara’ya
gitmifl, 9 Haziran 1921’den itibaren TBMM Baflkan› Mustafa Kemal
Pafla ile görüflmelere bafllam›flt›r (2 hafta süren bu görüflmeler da-
ha sonraki 20 Ekim 1921 Ankara Antlaflmas›’n›n temelini olufltura-
cakt›r).(3)
9 Haziran 1921 Perflembe günü -ki Kurban Bayram›’n›n birinci
günüdür- K›lk›fl Kruvazörü ile Panter muhribi ‹nebolu önlerine sa-
bah saat 06.40’ta demirler. Müftü Hamdi Bey, tellâllar vas›tas›yla
durumu halka bildirir. Panter muhribi bir vas›ta indirerek (Görüfl-
me talebi oldu¤unu belirtmek üzere bafl tarafa beyaz bayrak çek-
mifltir, k›ç tarafta ise Yunan bayra¤› vard›r.) bir yüzbafl› ve 6 eri
sahile gönderir. Kaymakaml›¤a giden yüzbafl›, kaymakama flu ya-
z›l› beyan› verir:(4)
“Mondros Mütarekesi hükümlerine ayk›r› olarak ‹nebolu lima-
n›na külliyetli miktarda, askerî malzeme ve yüzlerce-subay ço¤un-
luklu olarak-askerî personel ç›kar›lmaktad›r. ‹ki saate kadar flehir-
de bulunan savafl araçlar›n›n teslimini ve gemilerin boflalt›lmas›n›
ve halen denizde bulunan teknelerin tahrip edilmesini, flehirde ya-
p›lacak aramalarda kentin ileri gelenlerinden 12 kiflinin rehin ola-
rak yanlar›nda bulunmas›n›, aksi takdirde Lahey Savafl Hukuku
Konvansiyonu hükümleri gere¤ince ‹nebolu’yu bombalayacaklar›-
n›” deklare eder.
Kaymakaml›k, verdi¤i cevapta; “Kendilerinin bu notaya cevap
vermeye yetkili olmad›klar›n›, konuyu Ankara’ya ileteceklerini, ay-
r›ca halka da duyuruda bulunacaklar›n›” bildirir. Bunun yan› s›ra
her vatansever gibi, tecavüz vukuunda vatanlar›n› savunacaklar›n›
da belirtir. Yunan yüzbafl›n›n Panter muhribine dönmesiyle birlik-
te kaymakam; Askerlik fiube Reisi Bnb. Hasan Fehmi Bey, Silâh ve
Cephane Komisyon Baflkan› E. Bnb. Zeki Bey, Yükleme Boflaltma
Komutan› Yzb. Mehmet Ali Bey ve Liman Reisi Yzb. Neyyir Bey ile
flehrin ileri gelenlerini hükûmet binas›na ça¤›rarak bir toplant› ya-
par ve toplant›da flu tedbirleri almaya karar verilir: fiehir halk› 2
km mesafede olan ‹kiçay bölgesine gidecektir. Bu gidifl s›ras›nda
çocuklar dahil herkes askerî malzeme tafl›yacakt›r (Bu s›rada fle-
hirde bulunan askerî malzemeden sadece tüfeklerin say›s›
20.000’dir).
Terk edilen evler ile mahallelerde her türlü emniyet tedbiri
al›nacakt›r.
fiehirde bulunan Rum az›nl›¤›n taflk›nl›k yapmalar› veya Yunan
gemilerinin flehre yapacaklar› bir ç›karma hareketine karfl› gerek-
li önlemler al›nacakt›r.
Bu arada korunmaya muhtaçlar korunur.(5) ‹nebolu halk› bu
kararlara harfiyen uyar, flehirde bulunan cephanenin büyük k›sm›,
6-7 yafllar›ndaki çocuklar›n da kat›l›m›yla ‹kiçay bölgesine tafl›n›r.
Kastamonu Valisi Reflit Pafla ile ‹nebolu Mevki Komutan› Bnb.
Nidayi Bey, kaymakam›n verdi¤i bilgileri Ankara Hükûmeti’ne bil-
dirmifltir. TBMM Reisi Mustafa Kemal Pafla’n›n verdi¤i cevap, tam
anlam›yla Misak-› Millî’nin ruhunu yans›tmaktad›r:
“fiehir teslim olmayacakt›r, bombard›man s›ras›nda can kay-
b›n›n olmas› hâlinde kasabada bulunan Rum vatandafllara da misil-
lime yap›lacakt›r. Ve bundan da Yunan savafl gemileri sorumlu ola-
caklard›r.” Bu nota, Liman Reisi Yzb. Neyyir Bey taraf›ndan ve be-
raberinde Rölenin Mehmet Reis, Çolak Ömer’in Abdullah, Cemil
Emminin Salih ve dört kay›kç› ile K›lk›fl z›rhl›s›na götürülür. Cevabî
notan›n veriliflinin akabinde daha kay›k sahile varmak üzereyken
önce K›lk›fl z›rhl›s› ve daha k›sa mesafeden (3000 metre) Panter
muhribi top at›fllar›na bafllar. Ancak burada dikkati çeken önemli
husus; bu at›fllarda Rumlar›n ço¤unlukta yaflad›klar› Patrios Mahal-
lesi’nin hiç isabet almam›fl olmas›d›r. Bu arada mermilerden biri
Büyük Cami’nin avlusuna düfler ama patlamaz, cemaatte bir hare-
ket görmeyen hoca namaza devam eder.
Bombard›man s›ras›nda hükûmet binas›n›n Yaz› ‹flleri Müdür-
lü¤ü (Kalemi) Mehmet Bey’in kereste fabrikas›, Behçet, Salih Efen-
di, Kâtibin Ahmet Bey ve Alt›kulaçlar›n evleri, Osmanl› Bankas›n›n
ardiyesi, yal›da bulunan kay›klar›n büyük bir k›sm› hasar görmüfl;
bu arada Yarbafl›’nda bulunan yegane bal›kç› bar›na¤› da delik de-
flik olmufltur.(6) Buna karfl›l›k bir saat süren bombard›man s›ras›n-
da can kayb› olmam›flt›r. Bu s›rada Kelseymen tepesinde bulunan
8,7’lik (çap›, 8,7 cm, menzili 3000 metre) top ile karfl› atefle giri-
▲
