Cevdet’ti. Bu y›llarda Türkçülük ak›m›-
n› savunan yaz›lara yer verdi. II.Abdül-
hamid döneminde birkaç kez yay›m›
durduruldu. II.Meflrutiyet’in ilk y›llar›n-
da tiraj› 40 bine yükseldi. Ülkemizde ro-
tatifi ilk kullanan gazete oldu. Hüseyin
Rahmi Gürp›nar, Hüseyin Cahit Yalç›n,
Dr.Adnan Ad›var, Ali Kemal, Maliyeci
Cavit Bey, Mahmut Sad›k, Necip As›m,
Teodor Kasap gibi kalemlere sayfalar›n-
da yer verdi. ‹ttihat ve Terakki yönetimi-
ne muhalif oldu¤undan gazetenin sahibi
Ahmed Cevdet, Avrupa’ya kaç›p yaz›la-
r›n› oradan gönderdi. Ali Kemal’in bafl-
yazarl›¤› s›ras›nda II.Meflrutiyet’in
önemli yay›n organlar›ndan biri oldu.
Mütareke döneminde Yakup Kadri (Ka-
raosmano¤lu) yönetimine geçti¤i
1919’da Kuvâ-yi Milliye’yi destekleyen
yaz›lar› nedeniyle Yakup Kadri, Divan-
› Harb’e verildi. Ankara’ya ilk muhabir
gönderen gazete oldu. 1926’da Ali Naci
Karacan taraf›ndan devral›nd›ktan iki y›l
sonra kapand›.
‹ki Dereceli Seçim
Cumhuriyet’in ilân›ndan bafllayarak
1946’ya dek Türkiye’de uygulanan se-
çim sistemi. ‹lk aflamada halk, milletve-
kilini seçecek kiflileri seçiyor; ikinci afla-
mada ise, halk taraf›ndan seçilen bu ki-
flilerin verece¤i oylar, Meclis’e girecek
milletvekillerini belirliyordu. 1946’da
bu sistem terk edilerek tek dereceli siste-
me geçildi.
‹kinci Grup
Birinci TBMM’de muhalif milletvekil-
lerince oluflturulan grup. 23 Nisan
1920’de TBMM’nin aç›l›fl› sonras› par-
tileflmenin, ulusal birlik ve beraberli¤i
bozaca¤› düflüncesi hâkimdi. Buna ra¤-
men Bat›c›-‹slâmc›, ‹ttihatç›-‹tilâfç› gibi
baz› fikir ayr›l›klar› hâlâ devam ediyor-
du. Mustafa Kemal ve çevresindekilerin
fikir ve eylem birli¤i oluflturmak için
grup kurmalar›, muhaliflerin tepkisiyle
karfl›land›. Mustafa Kemal’in 10 May›s
1921’de Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i
Hukuk Grubu’nu kurmas› ile Birinci
Grup oluflturuldu. Kas›m 1921’de bu
gruba muhalif olarak Hüseyin Avni
(Ulafl), Süleyman Necati (Güneri),
Emin (Gevelio¤lu), R›fat (Çal›flkan),
Arif Bey, Kara Vas›f, Ali fiükrü Bey gi-
bi isimlerin çevresinde toplanan ‹kinci
Grup milletvekilleri ço¤unlukla tüccar
ve eflraf kökenli olup ço¤unlu¤unu Er-
zurum ve Trabzon bölgesi milletvekil-
leri oluflturuyordu. ‹kinci Grup, Musta-
fa Kemal’in baflkomutanl›k yetkisinin
üçüncü kez uzat›lmas› için yap›lan gö-
rüflmeler s›ras›nda 22 Temmuz 1922’de
resmen kuruldu. Lozan Görüflmeleri’ne
gönderilecek olan heyetin belirlenmesi,
savunulacak olan ilkeler ve saltanat›n
kald›r›lmas›, iki grup aras›nda fliddetli
tart›flmalara neden oldu. ‹kinci Grup’un
as›l elefltiri noktalar›ndan biri, hayatî
kararlar›n dar bir çevre taraf›ndan al›n-
d›¤› yönündeydi. Birinci Grup, say›ca
fazla oldu¤undan ‹kinci Grup hep mu-
halefette kald›. Bafllang›çta 70’e yak›n
üyesi olan ‹kinci Grup, yasama dönemi
sonlar›na do¤ru 23 milletvekiline kadar
düflmesine ra¤men baz› kararlar›n al›n-
mas›nda etkili oldu. Örne¤in, 9 Kas›m
1922’de grubun önde gelenlerinden
Hüseyin Avni Bey, Meclis ikinci bafl-
kanl›¤›na seçildi. Grubun sözcülü¤ünü
Tan gazetesi yap›yordu. 27 Mart
1923’te grup önderlerinden Ali fiükrü
Bey’in, Mustafa Kemal’in Muhaf›z
Birli¤i Komutan› Topal Osman taraf›n-
dan öldürülmesi Meclis’te yo¤un tart›fl-
malara neden oldu. Kurtulufl Sava-
fl›’ndan zaferle ç›k›lmas›, saltanat›n kal-
d›r›lmas›ndan sonra Lozan Görüflmele-
ri’nin sürdü¤ü s›rada seçim karar› al›na-
rak Birinci TBMM’de etkili bir muha-
lefet sergileyen ‹kinci Grup milletvekil-
lerinin yeni seçimlerde aday olmas› en-
gellendi. 11 A¤ustos 1923’te toplanan
‹kinci TBMM’de ‹kinci Grup milletve-
killerinden sadece Ali R›za Efendi (Öz-
darende) milletvekili seçilebildi. Böyle-
ce yeni rejimin Meclis’teki ilk muhale-
fet hareketi olan ‹kinci Grup tasfiye
edilmifl oldu.
434
‹ki Dereceli Seçim
‹kdam gazetesinin 15 Temmuz 1923 tarihli
nüshas›.
‹kinci Grup Kuruluyor
Efendiler, yeri düflünce bilginize sunmufltum ki, Meclis’te kurdu¤u-
muz Müdafaa-i Hukuk Grubu, Meclis görüflmelerinin iyi gitmesini ve
Bakanlar Kurulu çal›flmalar›n›n aksamadan yol almas›n› sa¤lama ba-
k›m›ndan sonuna kadar yard›mc› oldu. Fakat bir taraftan da muhalif
duygu ve düflüncede olanlar, her gün biraz daha taraftar buldukça,
Grup’un çal›flmas›n› güçlefltirmeye bafllad›lar. Muhalefet düflüncesi-
nin ana kayna¤›, Müdafaa-i Hukuk Grubu tüzü¤ünün temel maddesin-
deki ikinci noktayd›. Yani hükûmet kuruluflunun Teflkilât-› Esasiye
Kanunu’na uygun olarak yap›lmas› meselesi...
Program›n ilk maddesinin son f›kras›, duygu ve düflüncelerde tam bir
uyuflma sa¤lanmas›na sürekli bir engel olarak kald›. Bu sebeple grup
içinde de görüfl ayr›l›klar› ve disiplinsizlik baflgösterdi. Birtak›m kim-
seler gruptan ayr›ld›. Ayr›lanlar d›flar›dakilerle birleflerek grubu y›k-
maya çok çal›flt›lar. Al›nan tedbirler buna engel oldu. Sonunda ‹kinci
Grup ad›yla yeni bir grup olufltu. Bu grubu oluflturanlar, memlekette-
ki Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nden ayr›lmad›klar›-
n›, onun kongrelerde tespit edilen gayelerinin takipçisi bulundukla-
r›n› iddia ediyorlard›. ‹kinci Gruba önayak olanlar, görünüflte Salâ-
hattin ve Hüseyin Avni Bey’lerdi. Birinci derecede faaliyet gösteren
ve k›flk›rtanlar›n ise Rauf ve Kara Vas›f Bey’ler oldu¤u anlafl›l›yordu.
Bu grubun faal ve inatç› üyelerinden olan Samsun Milletvekili Emin
Bey, son zamanlarda bir vesileyle Ankara’ya gelmiflti. Bütün gerçek-
leri anlam›flt›; k›flk›rt›c› ve bozguncular› lânetliyordu. Bu zat bana flu-
nu anlatt›: Rauf Bey, ‹kinci Grubu k›flk›rt›yor ve afl›r› davran›fllara sü-
rüklüyormufl... Emin Bey, Rauf Bey’e demifl ki: “Bizi sürükledi¤iniz bu
ifl, dara¤ac›na kadar gider… O zaman bizimle beraber bulunacak m›-
s›n›z?” Rauf Bey, flu cevab› vermifl: “Beraber bulunmazsam,
alça¤›m!”
Efendiler, bildi¤iniz üzere, o zaman yürürlükte olan kanuna göre, Ba-
kanl›klar için, ben Meclis’e aday gösterirdim. Milletvekilleri, göster-
di¤im adaya olumlu veya olumsuz oy verirler yahut da çekimser ka-
l›rlard›. ‹kinci Grup, benim adaylar›m› dikkate almadan, kendi grupla-
r› ad›na ortaya att›klar› adaylara, kanuna ayk›r› olarak oy vermek su-
retiyle, hükûmetin kurulmas›n› engellemeye bafllad›lar.
Efendiler, Meclis’te ordu aleyhine de bir hareket yarat›lm›flt›. Diyor-
lard› ki, “Sakarya Muharebesi’nden sonra aylar geçti¤i halde, ordu
niçin taarruza geçmiyor? Mutlaka taarruz etmelidir. Hiç olmazsa s›-
n›rl›, belirli bir cephede taarruz yap›lmal›d›r ki, ordumuzun taarruz
kabiliyeti olup olmad›¤› anlafl›ls›n.” Bu harekete karfl› direndik. Mak-
sad›m›z, bütün haz›rl›klar›m›z› tamamlayarak genel ve kesin sonuca
götürücü bir taarruz yapmak oldu¤u için, s›n›rl› bir cephede taarruz
görüflünü benimseyemezdik; bunda bir yarar yoktu.
Muhaliflerde uyanan kanaat, ordumuzun taarruz gücünü kazanama-
yaca¤› noktas›nda topland›. Bunun üzerine, ordunun taarruza geçi-
rilmesi yolundaki hücumlar›n› durdurdular. Hücum sistemini de¤iflti-
rerek baflka bir görüfl ortaya att›lar. Bu defa dediler ki, “Bizim as›l
düflman›m›z Yunanl›lar, Yunan ordusu de¤ildir. Zaten Yunan ordusu-
nu tamamen yenmifl olsak da ifl bununla bitmez. ‹tilâf Devletleri’ni,
özellikle ‹ngilizleri savaflla yenmek gerekir. Bunun için Yunan ordu-
▲
‹K‹NC‹ GRUP
ATATÜRK’ÜN
ANLATIMIYLA
NUTUK’TA
