441
‹nebolu
‹NEBOLU
«Mondros Mütarekesi’nden alt› ay sonra 1919 y›l›n›n Nisan ay›nda bir ‹ngiliz sa-
vafl gemisi ‹nebolu’ya gelir, gemi komutan› yarbay, kaymakam ile görüflür; görüfl-
mede kasabada bulunan Rum vatandafllarla ilgili bilgiler ald›¤› gibi, onlara birtak›m
ayr›cal›klar›n tan›nmas›n› da ister. 1840 y›l›ndan beri Karadeniz k›y›lar›m›z› içine
alan bir Rum Pontus devleti kurulma heyecan›ndaki Rum vatandafllar›m›z bu görüfl-
meden oldukça yüreklenerek birtak›m taflk›nl›klar da yaparlar. Nihayet Zorbana
köyünde çete kurmufl olan fiaban Reis gelerek kasabay› yat›flt›r›r. Bunun üzerine
‹nebolu’da Mustafa Selim’in önderli¤inde Mustafa Nuri, Asker Mustafa, Cebeci Sab-
ri, Mustafa Fehmi gibi ayd›n gençler “‹nebolu Gençler Mahfeli”ni kurarlar. Bu kuru-
lufl Yzb.Osman Nuri Bey’in önderli¤inde 25 Kas›m 1919’dan itibaren “‹nebolu Müda-
faa-i Hukuk Cemiyeti” olarak yeniden teflkil edilir.(1)
‹stiklal Savafl›’m›z›n desteklenmesi için ‹stanbul ve Rusya’dan gelen askerî
personel ve malzemenin ‹nebolu liman›na getirilerek iç bölgelere nakledilmesi bafl-
lang›çta Askerlik fiube Baflkanl›¤› ile Em.Bnb. Zeki Bey (1863-1926, bu kifli ayn› za-
manda Sivas Kongresi’nde Kastamonu temsilcisidir.) taraf›ndan koordine edilmifl-
tir.
Bilindi¤i gibi TBMM’nin toplanmas› (23 Nisan 1920) ile birlikte 10 Temmuz
1920’de Millî Müdafaa Vekâletine ba¤l› olarak “Umur-› Bahriye Müdürlü¤ü” kurul-
mufl, 10 A¤ustos 1921’de Trabzon, Ere¤li ve ‹nebolu gibi kritik limanlara yükleme-
boflaltma (irkap ve ihraç) komutanl›klar› teflkil edilmifl, Gv.Yzb. Mehmet Ali Bey bu
birime atanm›fl, Liman Baflkan› Gv.Yzb. Neyyir Bey ile birlikte faaliyetlerini sürdür-
müfltür. Bu tarihte ‹nebolu’dan gelen askerî malzemeler için iki birim daha kurul-
mufltur:(2)
- Silâh ve Cephane Komisyonu
- Menzil Nokta Komutanl›¤›
Sovyet Rusya ile yap›lan anlaflma paralelinde 20 Nisan 1920 tarihinden itiba-
ren gelen askerî malzemeler genelde ‹nebolu’ya toplanm›fl, dolay›s›yla Bat› Cephe-
si’nin deste¤i de buradan yap›lm›flt›r.
(……)
‹nebolu’nun deniz ve kara tafl›mac›l›¤› yönünden bu derece k›ymet kazanmas›
ile Ankara’ya kadar olan tafl›ma hatt›nda kervansaray, han ve konaklama merkez-
leri geliflir. Bu dönemdeki ‹nebolu-Ankara aras›nda mevcut konaklama merkezleri
afla¤›ya verilmifltir:
Yerleflim Yeri
Konaklama Say›s›
‹nebolu Merkez
:
6
‹nebolu Küre
:
5
Küre
:
1
Küre-Kastamonu
:
12
Kastamonu
:
9
Kastamonu-Çank›r›
:
12
Çank›r›
:
30
Çank›r›-Ankara
:
7(3)
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda ‹nebolu’da kurulan örgütler:
•
Kastamonu Menzil Komutanl›¤›na ba¤l› olan ‹nebolu Nokta Komutanl›¤›
•
Teçhizat, Ambar Nokta Komutanl›¤›
•
Hizmet Komutanl›¤›
•
Ulaflt›rma Kolu
•
Depo Komutanl›¤›
•
Liman Baflkanl›¤›
•
Askerlik fiubesi Baflkanl›¤›
•
Yükleme-Boflaltma (‹rkap ve ‹hraç) Komutanl›¤›
•
K›y› Koruma Komutanl›¤› (Kastamonu ve Havalisi Komutanl›¤›na ba¤l›d›r.)
•
Kastamonu Telsiz ‹stasyonu
•
Askerî Polis (AP veya P) Teflkilât› (Daha sonra Tetkik Heyeti Amirli¤i ad›n›
alm›flt›r)(4)
Bu dönemde denizden gelen malzemelerin Bat› Cephesi’ne ulaflmas›n› sa¤la-
yan Kastamonu Menzil Müfettiflli¤i iki gruptur:
Askerî: 3 kol, 15 subay, 184 er, 27 çift atl›, 13 tek atl› toplam 30 araba, 89 mek-
kâre, tafl›ma günde 33 ton.
Sivil: 11 müteahhit, 316 personel, 240 atl› araba, 1505 at-kat›r, 72 eflek, günde
220 ton tafl›ma.(5)
‹nebolu liman›n› fiahin, Gazal gibi Anadolu donanmas›n›n gemileri, Ümit, Akde-
niz Bahr-i Cedid gibi seyrisefain vapurlar› ile Ararat, Martiko gibi özel kiflilerin ge-
mileri tafl›ma yapm›fl, bunlar›n yüklemeleri “‹stanbul Liman fiirketi Tahmil Tahliye
(yükleme boflaltma)” Müdürü Mesetli Yakup (Y›ld›ran), Umum Mavnac›lar ve Sala-
puryac›lar Cemiyeti (1921’deki) Baflkan› Mehmet (Kahramano¤lu) gibi ‹nebolu’nun
ba¤r›ndan yetiflen kifliler organize etmifllerdir.
‹nebolu’ya gelen mallar, Yükleme Boflaltma Komutanl›¤› taraf›ndan görevlen-
dirilen Mavnac›lar Reisi Mustafa Reis ve iki arkadafl›n›n gözetiminde kay›kç›lar lon-
cas› taraf›ndan tafl›nm›flt›r.
Kastamonu ve Havalisi Komutan› Mirliva (Tümgeneral) Muhittin (Akyüz) Pafla
ile Bat› Cephesi’ne direkt ba¤l› olarak kurulan Ankara Menzil Müfettifli Kr. Alb. Sa-
dullah (Güney) Bey’in bu konuda büyük gayretleri olmufltur. 1 fiubat 1921’de Millî
Müdafaa Vekâleti’ne ba¤l› olarak kurulan Kastamonu Menzil Müfettiflli¤i de çal›flma
ve faaliyetlerini Ankara Menzil Müfettiflli¤i ile koordine etmifltir.”(6)
1.
a.g.d. Nurettin Peker; “Kastamonu ve Havalisinde Deniz ve Kara Harekâ-
t›”, ‹stanbul, 1955.
2. Bilindi¤i gibi 10 Temmuz 1920’de Millî Müdafaa Vekaletine ba¤l› olarak
“Umur-› Bahriye Müdürlü¤ü” kurulur. K›y›lar›m›zdaki tüm liman ve askerî
nakliyat yapan (Trabzon, Samsun, Ere¤li, ‹nebolu…) kurulufllar da bu biri-
me ba¤lan›r.
3. ‹stiklal Harbi; c. VII. ‹darî Faaliyetler, Ankara, 1973.
4. Genelkurmay Baflkanl›¤›na ba¤l› olarak kurulan bir istihbarat ve güvenlik
teflkilât› olan Askerî Polis Teflkilât›, Temmuz 1920’den Nisan 1921’e kadar
devam etmifl, daha sonra “Tetkik Heyeti” ad›yla görev yapm›flt›r. Kasta-
monu Bölgesi Müfettifli Erkan›harp Bnb. Osman Bey ve ‹nebolu Askerî Po-
lis Müdürü Top.Yzb. ‹smail Hakk› Efendi’dir. Bölgeye gelen kiflilerin Anka-
ra’n›n makbulü olmalar›n› ve de kötü niyetlerini araflt›rm›flt›r (Hamit Peh-
livanl›, Askerî Polis Teflkilât›, Ankara, 1992; Ali Sar›koyuncu, Millî Mücade-
le’de Zonguldak ve Havalisi, Ankara, 1992).
5. Peker: Türk ‹stiklal Harbi; c. VII. s. 115.
6. ATASE; I/4282 Dp. 10, G. 1, Kls. 572, D. 69, F. 11.
Kaynak : Dr.Mustafa Hergün, ‹nebolu Bombard›man›, Askerî Tarih Bülteni, Say› 49,
A¤ustos 2000, s.168.
Beyaz fieritli ‹stiklâl Madalyas› ve Berat› verilifl töreni (‹nebolu, 16 May›s 1924).
